Η θεωρία της «Νομισματικής Ειρήνης» | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η θεωρία της «Νομισματικής Ειρήνης»

Νομισματικός Πόλεμος;

Ο σοβαρός κίνδυνος κατάρρευσης του δολαρίου ένωσε τα συμφέροντα των τριών. Για τις ΗΠΑ οι αιτίες είναι προφανείς: Η διαφύλαξη του «εξωφρενικά ακριβού προνομίου» του πράσινου νομίσματος συνιστά μόνιμο ζωτικό συμφέρον για την πρωτοκαθεδρία των ΗΠΑ στον παγκόσμιο γεωπολιτικό και γεωοικονομικό χάρτη. Για την Κίνα, η αποτροπή της κατάρρευσης του δολαρίου ήταν κρισιμότατη καθώς ο πακτωλός δολαριακών συναλλαγματικών διαθεσίμων και αμερικανικών κυβερνητικών ομολόγων μέσω των οποίων ο ασιατικός δράκος ανακύκλωνε τα δολαριακά πλεονάσματα από τις εξαγωγές στην άλλη πλευρά του Ειρηνικού, θα υφίστατο ραγδαία απομείωση. Ενδεχόμενη αντίδραση της Κίνας με μαζικές πωλήσεις δολαρίων και αμερικανικών ομολόγων, προκειμένου να διαφοροποιηθεί το συναλλαγματικό ρίσκο, θα εξελισσόταν γρήγορα σε αυτοεκπληρούμενη προφητεία καθώς θα επιτάχυνε την κατάρρευση του παγκόσμιου αποθεματικού νομίσματος. Τέλος, το συμφέρον της Γερμανίας ταυτιζόταν με την κοινή «κόκκινη γραμμή» των άλλων δύο δυνάμεων, την αποτροπή δηλαδή του κινδύνου ανεξέλεγκτης υποτίμησης του αμερικανικού δολαρίου. Ο αντίλογος στο επιχείρημα ότι επειδή το ευρώ σχεδιάστηκε μεταξύ άλλων και ως αντίβαρο στην κυριαρχία που απολαμβάνει εδώ και μισό και πλέον αιώνα το πράσινο νόμισμα και επομένως θα ευνοείτο ως ανερχόμενο αποθεματικό νόμισμα από μια κρίση εμπιστοσύνης στο δολάριο, είναι πως η Γερμανία όχι μόνο δεν θα ισχυροποιούσε αλλά θα επιβάρυνε την θέση της από μια βίαιη ενδυνάμωση του ευρώ προϊούσης της κατάρρευσης του δολαρίου, διότι η εξαγωγική μηχανή της γερμανικής οικονομίας θα επιβραδυνόταν σημαντικά από ένα (απότομα) πολύ σκληρό ευρώ ως σκιώδες μάρκο. Συνεπώς, η Γερμανία είχε εξίσου ισχυρό συμφέρον να αποσοβηθεί ο κίνδυνος μιας ραγδαίας απαξίωσης του δολαριακού προνομίου˙ κοινό συμφέρον με το δίπολο Κίνας – Αμερικής που αναφέρεται στην βιβλιογραφία και ως «Κιμερική» (“Chimerika”), κατά το νεολογισμό που χρησιμοποιεί ο ιστορικός της οικονομικής σκέψης Νάιαλ Φέργκιουσον [6].

ΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΟΤΕ ΚΑΙ ΤΩΡΑ

Παρατηρώντας την λειτουργία του νομισματικού συστήματος μπορούμε να εντοπίσουμε προσπάθειες διατήρησης ή καταστρατήγησης της νομισματικής ειρήνης. Στο σύστημα που επικρατούσε στο πρώτο σχεδόν ήμισυ του 20ου αιώνα, διακρίνουμε τρεις χρονικές περιόδους. Κατά την πρώτη περίοδο, πριν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, το διεθνές νόμισμα για τις εμπορικές και χρηματοπιστωτικές συναλλαγές ήταν η στερλίνα. Το τότε νομισματικό σύστημα αναφέρεται στην βιβλιογραφία ως «χρυσός κανόνας» ή «κανόνας του χρυσού». Επρόκειτο για ένα καθεστώς σταθερών συναλλαγματικών ισοτιμιών που βασιζόταν σε καθορισμένη τιμή στην οποία κάθε νόμισμα μπορούσε να μετατραπεί σε χρυσό και αντιστρόφως. Οι Κεντρικές Τράπεζες θεωρείτο ότι ήταν έτοιμες, ως αποτέλεσμα της σχετικής νομικής τους υποχρέωσης, να μετατρέψουν τις νομισματικές υποχρεώσεις τους σε χρυσό στην σταθερή εγχώρια ισοτιμία. Στην δεύτερη περίοδο, αυτήν του μεσοπολέμου, το ρόλο του διεθνούς νομίσματος μοιράσθηκαν η βρετανική στερλίνα με το δολάριο των Ηνωμένων Πολιτειών. Στην τρίτη περίοδο, μετά και από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, στην εποχή την οποία οριοθέτησε από πλευράς διεθνούς νομισματικού συστήματος η συμφωνία του Bretton Woods, το αμερικανικό νόμισμα ήταν πλέον το κυρίαρχο. Όπως προαναφέρθηκε, το δολάριο είχε την πρωτοκαθεδρία ως διεθνές μέσο συναλλαγών (εμπορικών και χρηματιστικών), ως μέσο τιμολόγησης των εμπορευμάτων και ως παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα.

Κατά την γνώμη μας, η δεύτερη εκ των τριών χρονικών περιόδων που διακρίναμε παραπάνω, (τέλη της δεκαετίας του 1920 με αρχές της δεκαετίας του 1930), τότε δηλαδή που το διεθνές νομισματικό σύστημα κυριαρχείτο από τα δύο νομίσματα, προσομοιάζει με την κατάσταση που επικρατεί στην σύγχρονη περίοδο, τόσο πριν ξεσπάσει η κρίση του 2008 όσο και μετά, μέχρι και σήμερα [7]. Πράγματι, τότε το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες από τη μια μεριά παροχέτευαν τα νομίσματά τους στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου και συναλλάγματος, και οι υπόλοιπες χώρες, από την άλλη, τα συσσώρευαν υπό μορφή συναλλαγματικών διαθεσίμων. Σήμερα, το δίπολο είναι δολάριο και ευρώ. Συγκεκριμένα, πολλοί υποστηρίζουν [8] ότι τρεις είναι οι βασικές ομοιότητες των δύο εποχών:

Πρώτον, η κυριαρχία δύο νομισμάτων στο διεθνές σύστημα• τότε, του διδύμου στερλίνας – δολαρίου• τώρα, του διδύμου δολαρίου – ευρώ [9].

Δεύτερον, η οργάνωση που περιγράφηκε προηγουμένως είχε ως αποτέλεσμα των σχετικών διεργασιών την σημαντική ανάπτυξη του διεθνούς εμπορίου και των κεφαλαιακών ροών, με το «boom» αυτό να δημιουργεί μακροοικονομικές ανισορροπίες παρεμφερείς με τις σημερινές: Πλεονασματικές χώρες απέναντι σε ελλειμματικές ως προς το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών (ή απλούστερα, ως προς το εμπορικό ισοζύγιο).