Πώς καταρρέουν οι δημοκρατίες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς καταρρέουν οι δημοκρατίες

Γιατί ο λαϊκισμός είναι μια οδός για την απολυταρχία

Όχι μόνο είναι δύσκολο να νικηθεί η τροφοδοτημένη από τον λαϊκισμό αυταρχικοποίηση, αλλά εξυψώνει όλο και περισσότερο την «περσοναλιστική δικτατορία» -ένα ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της απολυταρχίας στην οποία η εξουσία είναι εξαιρετικά συγκεντρωμένη στα χέρια ενός ατόμου. Τα στοιχεία δείχνουν ότι σχεδόν το ήμισυ (44%) όλων των περιπτώσεων της αυταρχικοποίησης από το 1946 ως το 1999 οδήγησε στην ίδρυση περσοναλιστικών δικτατοριών. Από το 2000 έως το 2010, ωστόσο, το ποσοστό αυτό αυξήθηκε στο 75%. Στις περισσότερες περιπτώσεις, οι λαϊκιστές ισχυροί άνδρες ανήλθαν στην εξουσία με την υποστήριξη ενός πολιτικού κόμματος, αλλά στην συνέχεια αποδείχθηκαν αποτελεσματικοί στο να παραμερίσουν τις ανταγωνιστικές φωνές εκ των έσω. Αυτή ήταν η ιστορία όχι μόνο στην Ρωσία, στην Τουρκία και στην Βενεζουέλα, αλλά και με τον Αλμπέρτο Φουτζιμόρι στο Περού, τον Ντανιέλ Ορτέγκα στη Νικαράγουα, και τον Ραφαέλ Κορέα στον Ισημερινό. Ακόμη και σε χώρες όπου οι τροφοδοτούμενες από τον λαϊκισμό απειλές για την δημοκρατία δεν έχουν εξελιχθεί πλήρως σε απολυταρχία, όπως στην Ουγγαρία και την Πολωνία, οι αντίστοιχοι κυρίαρχοι ηγέτες Viktor Orban και Γιάροσλαβ Καζίνσκι απολαμβάνουν ένα δυσανάλογο μερίδιο εξουσίας.

Όπως έχουμε υποστηρίξει στο παρελθόν [6], η άνοδος των περσοναλιστικών δικτατοριών αποτελεί μια μεγάλη πηγή ανησυχίας. Ένα στιβαρό σώμα από την έρευνα των πολιτικών επιστημών δείχνει ότι τέτοια συστήματα τείνουν να παράγουν τα χειρότερα αποτελέσματα από κάθε άλλου είδους πολιτικό καθεστώς: Συνήθως επιδιώκουν την πιο ασταθή και επιθετική εξωτερική πολιτική, ενστερνίζονται τα πιο ξενοφοβικά αισθήματα, είναι πιο πιθανό να κακοδιαχειρίζονται την ξένη βοήθεια, και είναι λιγότερο πιθανό να μεταβούν στην δημοκρατία, όταν καταρρεύσουν. Τα σημερινά λαϊκίστικα κινήματα, ως εκ τούτου, θα μπορούσε κάλλιστα να τροφοδοτήσουν τον πολλαπλασιασμό των πιο προβληματικών καθεστώτων του κόσμου.

Τέλος, η τροφοδοτημένη από τον λαϊκισμό αυταρχικοποίηση είναι πιθανό να θέσει σε κίνδυνο τις χώρες που συνήθως θεωρούμε ως σταθερές δημοκρατίες. Πρόσφατη έρευνα των πολιτικών επιστημών [7] ενισχύει την ιδέα ότι οι νέες δημοκρατίες πράγματι εδραιώνονται κάποια στιγμή μεταξύ 17 και 20 ετών αφότου εγκαθιδρύονται. Ωστόσο, η έρευνα δείχνει ότι η μείωση του κινδύνου για πραξικόπημα είναι ο πρωταρχικός παράγοντας που μειώνει το ρίσκο μιας χώρας για αποτυχία της δημοκρατίας πέρα από αυτό το χρονικό πλαίσιο. Η απειλή της αυταρχικοποίησης, όπως αποδεικνύεται, δεν μειώνεται με την πάροδο του χρόνου. Η Βενεζουέλα είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση. Όταν ο Τσάβες εξελέγη το 2002, η Βενεζουέλα ήταν η τρίτη παλαιότερη δημοκρατία έξω από την βιομηχανοποιημένη Δύση. Ομοίως, η Ουγγαρία και η Πολωνία από καιρό υποτίθεται ότι ήταν αναπόσπαστα μέλη μέσα στο δημοκρατικό κλαμπ, αλλά παρ’ όλα αυτά έχουν βιώσει σημαντικές διολισθήσεις στον σεβασμό των δημοκρατικών αρχών.

Οι δυνάμεις που τροφοδοτούν τον λαϊκισμό δεν πρόκειται να εξαφανιστούν οποτεδήποτε σύντομα. Αν μη τι άλλο, η οικονομική υποαπόδοση, η απογοήτευση με την διαφθορά και η δυσαρέσκεια με τις επιδόσεις των κυβερνήσεων θα συνεχίσουν να ρίχνουν λάδι στην φωτιά του λαϊκισμού σε όλη την υδρόγειο. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν πρέπει να υποτιμηθεί η απειλή του λαϊκισμού στην δημοκρατική ανάπτυξη. Η ζημία που προκαλείται στην δημοκρατία από το λαϊκιστικό κύμα στην Ευρώπη έχει μέχρι στιγμής περιοριστεί στην Ουγγαρία και την Πολωνία, γιατί τα μακροχρόνια πρότυπα της Ευρώπης, η δύναμη των θεσμών, και η εμπειρία με την δημοκρατία έχουν μέχρι στιγμής αντισταθμίσει την αντιδημοκρατική πίεση του λαϊκισμού. Η ζημιά στην δημοκρατία είναι πιθανό να είναι πιο έντονη στις λιγότερο αναπτυγμένες δημοκρατίες. Ήδη, ο Duterte έχει πουλήσει τις τακτικές τύπου «ισχυρός άνδρας» και μια φλογερή ρητορική ως λύση για την απογοήτευση του κοινού του με το έγκλημα, την φτώχεια και την διαφθορά. Από τότε που ανέλαβε την εξουσία, τον Ιούνιο, ο Duterte κινήθηκε γρήγορα για να καταστείλει τους αμφισβητίες και να επεκτείνει τον προσωπικό του έλεγχο –όλα αυτά ενώ υπόσχεται να αναπροσανατολίσει την εξωτερική πολιτική της χώρας του [8] μακριά από τις Ηνωμένες Πολιτείες και περισσότερο προς την Κίνα και την Ρωσία.

Η αντιμετώπιση της απειλής του λαϊκισμού για τους δημοκρατικούς κανόνες και τις πρακτικές, θα απαιτήσουν επαγρύπνηση και συντονισμό μεταξύ ευρέων τμημάτων των κοινωνιών που βρίσκονται σε κίνδυνο. Η αναγνώριση των τακτικών και της προσέγγισης που χρησιμοποιούν οι σημερινοί ηγέτες για να επεκτείνουν τον έλεγχό τους είναι ένα απαραίτητο πρώτο βήμα προς την ανάπτυξη στρατηγικών για την καταπολέμηση της τάσης αυτής. Οι εύθραυστες δημοκρατίες είναι ιδιαίτερα σε κίνδυνο, αλλά οι κατεστημένες δημοκρατίες του κόσμου δεν είναι βέβαιο ότι εξαιρούνται. Οι πολίτες στην Ευρώπη και τις Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να διστάσουν [9] πριν συμπεράνουν ότι είναι άτρωτοι σε ένα καθοδηγούμενο από τον λαϊκισμό πισωγύρισμα. Η τακτική των σημερινών λαϊκιστών μπορεί να είναι πανούργα, αλλά αν αφεθεί ανεξέλεγκτη, θα οδηγήσει σε σοβαρές συνέπειες για την παγκόσμια δημοκρατία.

Copyright © 2016 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2016-12-05/how-democracies-fall-...