Μια σκοτεινή εποχή για την ευρωπαϊκή δημοκρατία; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μια σκοτεινή εποχή για την ευρωπαϊκή δημοκρατία;

Πώς θα πορευθούν οι κεντρώες δυνάμεις μέσα στο 2017

Η νίκη του Trump έχει ενισχύσει τις ελπίδες των λαϊκιστικών δυνάμεων στην Γαλλία, την Γερμανία και την Ολλανδία, αλλά στην κάθε περίπτωση, το κέντρο κατά πάσα πιθανότητα θα κρατήσει. Στο ολλανδικό κατακερματισμένο κομματικό σύστημα, θα χρειαστεί ένας συνασπισμός για να κυβερνήσει, και καθώς τα συστημικά κόμματα είναι πιθανό να αποφύγουν τον Wilders, ο Rutte κατά πάσα πιθανότητα θα επιστρέψει στο γραφείο του ως επικεφαλής μιας νέας πολυκομματικής κυβέρνησης. Στην Γαλλία, υπάρχει μια πραγματική πιθανότητα νίκης της Le Pen, αλλά είναι πιο πιθανό ότι οι κεντρώοι θα την εμποδίσουν συσπειρωνόμενοι γύρω από τον αντίπαλό της στον δεύτερο γύρο της ψηφοφορίας. Στην Γερμανία, η Μέρκελ απολαμβάνει υψηλά επίπεδα υποστήριξης. Επειδή η μεταναστευτική κρίση είναι υπό έλεγχο για την ώρα και επειδή έχει κάνει κάποιες παραχωρήσεις στους επικριτές στα δεξιά της, η καγκελάριος πιθανότατα θα κερδίσει άλλη μια θητεία. Οι εκλογές του 2017 μπορεί να παράγουν μια δεξιόστροφη μετατόπιση μεταξύ ορισμένων Ευρωπαίων κεντρώων, αλλά στα πιο ισχυρά κράτη της ΕΕ οι κυβερνήσεις που είναι δεσμευμένες στην φιλελεύθερη δημοκρατία φαίνεται πιθανό να παραμείνουν στο τιμόνι.

Παρά το γεγονός ότι ο Trump δεν θα είναι σε θέση να προωθήσει λαϊκιστές πολιτικούς σε θώκους, μπορεί να υποστηρίξει εκείνους που ήδη βρίσκονται στην εξουσία. Ο Trump έχει ήδη προσκαλέσει για επίσκεψη στην Ουάσιγκτον τον αυταρχικό Orban -τον οποίο η διοίκηση του προέδρου των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα απέφευγε σε μεγάλο βαθμό κατά την διάρκεια των τελευταίων πέντε ετών. Σε μια συνέντευξη Τύπου την 1η Δεκεμβρίου με ουγγρικά μέσα, ο Jeffrey D. Gordon, ένας σύμβουλος της εκστρατείας του Trump, ισχυρίστηκε ότι το στρατόπεδό του έβλεπε τον Orban ως «μεγάλο ηγέτη, έναν από τους καλύτερους στον κόσμο». Οι ηγέτες της κυβέρνησης του PiS της Πολωνίας, η οποία επιχειρεί μια αντισυνταγματική κατάληψη [7] του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας και αντιμετωπίζει την απειλή κυρώσεων από την ΕΕ [8], μπορούν να αναμένουν μια παρόμοια θερμή αντιμετώπιση. Κατά την διάρκεια της εκστρατείας, ο Trump επανειλημμένα επαίνεσε αυταρχικούς ηγέτες [9] και κατέστησε σαφές ότι ο ίδιος δεν βλέπει ως ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών [10] την προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στο εξωτερικό. Τα ανοίγματα του Trump στον Orban υποδηλώνουν ότι θα αγκαλιάσει τους Ευρωπαίους ηγέτες με αυταρχικές τάσεις, αντί να τους πιέσει να σεβαστούν τις δημοκρατικές αρχές, όπως έκανε η κυβέρνηση Ομπάμα.

Όσο για το ΝΑΤΟ, σε ένα τηλεφώνημα την 29η Νοεμβρίου με την Βρετανίδα πρωθυπουργό Theresa May, ο Trump υπογράμμισε την σημασία του τόσο για το Ηνωμένο Βασίλειο όσο και για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Παρά το γεγονός ότι ο Trump είναι απίθανο να διαλύσει την συμμαχία, της έχει ήδη προξενήσει μόνιμη ζημιά. Η εγγύηση περί αμοιβαίας άμυνας με βάση το άρθρο 5 του ΝΑΤΟ έχει στόχο να λειτουργήσει ως αποτρεπτικός παράγοντας, βεβαιώνοντας τους πιθανούς εχθρούς ότι μια επίθεση εναντίον ενός μέλους του ΝΑΤΟ θα προξενήσει μια αντίδραση από όλους. Αλλά ο Trump έχει υπονομεύσει σοβαρά την εγγύηση αυτή με τον υπαινιγμό ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα υπερασπιστούν μόνο τις χώρες του ΝΑΤΟ που έχουν εκπληρώσει τις δεσμεύσεις να ξοδεύουν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα. Και σηματοδοτώντας ότι ο ίδιος επιδιώκει θερμότερες σχέσεις με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, έχει υπονομεύσει περαιτέρω την πίστη των συμμάχων του ΝΑΤΟ ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έρθουν προς ενίσχυσή τους σε περίπτωση ρωσικής εισβολής.

09122016-2.jpg

Οπαδοί του «Εναλλακτική για την Γερμανία» γιορτάζουν στην διάρκεια τοπικών εκλογών στην Στουτγάρδη, στην Γερμανία, τον Μάρτιο του 2016. MICHAEL DALDER / REUTERS
------------------------------------------------

ΜΙΑ ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ ΕΝΟΤΗΤΑΣ

Τον Μάρτιο, η Ευρωπαϊκή Ένωση θα γιορτάσει την 60ή επέτειο της Συνθήκης της Ρώμης, η οποία καθιέρωσε την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα, τον προκάτοχο της ΕΕ. Από την ίδρυση της ΕΕ, οι πρόεδροι των ΗΠΑ και από τα δύο κόμματα τάχθηκαν υπέρ της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Ο Ομπάμα έχει επανειλημμένα τονίσει ότι η ευρωπαϊκή ενότητα αποτελεί ένα στρατηγικό ενδιαφέρον για τις Ηνωμένες Πολιτείες και, όπως ο ίδιος το έθεσε κατά την επίσκεψή του τον Νοέμβριο στην Ελλάδα, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση είναι «ένα από τα μεγάλα πολιτικά και οικονομικά επιτεύγματα της ανθρώπινης ιστορίας». Οι ηγέτες της ΕΕ δεν θα πρέπει να αναμένουν καμία τέτοια ενθάρρυνση από τον Trump.

Αντίθετα, οι Ευρωπαίοι ηγέτες πρέπει να είναι προετοιμασμένοι για να δουν τον Trump να προσπαθεί να διαιρέσει την ένωσή τους και να βάζει τον ένα εναντίον του άλλου. Η ΕΕ συχνά υποστηρίζει τις φιλελεύθερες αξίες και πολιτικές -όπως οι πολυμερείς περιβαλλοντικές και εμπορικές συνθήκες, καθώς κι εκείνες για τα ανθρώπινα δικαιώματα - στις οποίες ο Trump αντιτίθεται. Μια ισχυρή, ενωμένη Ευρώπη που εργάζεται για την προώθηση αυτών των φιλελεύθερων αξιών σε παγκόσμιο επίπεδο θα ερχόταν σε σύγκρουση με την πολιτική ατζέντα του Τραμπ. Γενικότερα, η ευρωπαϊκή ολοκλήρωση ενσαρκώνει το είδος της «παγκοσμιοποίησης» που ο Trump και άλλοι λαϊκιστές χλευάζουν. Έτσι, δεν αποτελεί έκπληξη το ότι Trump υπερασπίστηκε το Brexit, προσέγγισε τον Orban και άλλους ευρωσκεπτικιστές πολιτικούς, και απηύθυνε έκκληση για θερμότερες σχέσεις με την Ρωσία, ακόμη και καθώς ο Πούτιν απειλεί την ευρωπαϊκή ασφάλεια και επιδιώκει να διαιρέσει την ΕΕ [11]. Οι ηγέτες της Ευρώπης πρέπει να περιμένουν περισσότερα από αυτά από τη νέα κυβέρνηση.