Αλλάζοντας την γνώμη του Πούτιν

Μετά την επιστροφή του στο Κρεμλίνο το 2012, ο Πούτιν μετατόπισε την προσοχή του στην ανάκτηση των στοιχείων της γεωπολιτικής ισχύος που είχε χάσει η ΕΣΣΔ. Υπήρχαν πολλοί λόγοι για αυτή την στροφή, οι οποίοι συνεχίζουν να διαμορφώνουν τις πολιτικές του Πούτιν σήμερα. Κατ’ αρχάς, ο Πούτιν αντιλαμβάνεται την Δύση ως ταλανιζόμενη από οικονομικά και πολιτικά προβλήματα, με αποσπασμένη την προσοχή της λόγω της εκάστοτε εγχώριας ιδεολογικής ατζέντας, σε μεγάλο βαθμό οπαδό του απομονωτισμού, και κυριευμένη από την κατάρρευση των ηθικών βεβαιοτήτων της. Δεύτερον, αν και ένα μεγάλο μέρος έχει κλαπεί ή σπαταληθεί, το ύψους 700 δισεκατομμυρίων δολαρίων πρόγραμμα αμυντικού εκσυγχρονισμού της Ρωσίας επιτέλους έχει αρχίσει να αποδίδει καρπούς, τόσο στους συμβατικούς όσο και, ακόμη πιο σημαντικό, στους στρατηγικούς πυρηνικούς εξοπλισμούς.

Αλλά ο πιο σημαντικός λόγος για μια ακτιβιστική εξωτερική πολιτική ήταν ότι είχε γίνει μια πολιτική επιτακτική ανάγκη για την επιβίωση του καθεστώτος.

ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΠΟΥΤΙΝ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ

Μέχρι το 2012, η νομιμοποίηση του καθεστώτος (και στον πυρήνα του η προσωπική δημοτικότητα του Πούτιν) βασιζόταν στην οικονομική πρόοδο και την άνοδο των ατομικών εισοδημάτων. Αλλά μέχρι τότε όλα είχαν προδιαγραφεί: Παρά τις τιμές του πετρελαίου σε ύψος ρεκόρ, το τοξικό εγχώριο επενδυτικό κλίμα επιβράδυνε την ρωσική οικονομία κάνοντάς την να σέρνεται. Αφότου αναδυθεί από την δική της Μεγάλη Ύφεση, η Ρωσία θα είναι τυχερή αν αναπτύσσεται με περισσότερο από 2% το χρόνο, ακόμη και με τις τιμές του πετρελαίου να ανεβαίνουν και πάλι. Οι θεσμικές μεταρρυθμίσεις που απαιτούνται για την αναζωογόνηση των επενδύσεων ήταν -και είναι- εκτός συζήτησης: Ο πολιτικός και πιθανόν προσωπικός εφιάλτης του Πούτιν είναι η περεστρόικα του Γκορμπατσόφ: Φιλελεύθερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις που μορφοποιούνται σε μια μοιραία πολιτική κρίση.

Αντ’ αυτού, το 2012, ο Πούτιν έκανε την πιο προβλεπόμενη επιλογή της πολιτικής ζωής του. Άρχισε να μετατοπίζει την βάση της νομιμοποίησης του καθεστώτος του από την οικονομική ανάπτυξη σε αυτό που ο κορυφαίος Ρώσος πολιτικός κοινωνιολόγος Igor Klyamkin έχει αποκαλέσει «στρατιωτικοποιημένο πατριωτισμό». [2]

Αυτό που ακολούθησε εκείνη την αλλαγή ήταν η προσάρτηση της Κριμαίας, ένας πόλεμος εναντίον της Ουκρανίας, και η παρέμβαση στην Συρία. Η τελευταία κίνηση είναι ιδιαίτερα ενδεικτική της πεποίθησης του Πούτιν ότι η αποκατάσταση της περηφάνιας της υπερδύναμης της Ρωσίας με το να είναι σε θέση να κερδίσει γεωπολιτικά παιχνίδια οπουδήποτε στον κόσμο, είναι απαραίτητη για την νομιμοποίηση του καθεστώς του. Στο κάτω-κάτω, ακόμα και η προπαγάνδα του Κρεμλίνου δεν θα μπορούσε να υποστηρίξει ότι η ήττα του καθεστώτος του προέδρου της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ, θα μπορούσε να απειλήσει την «κυριαρχία» της Ρωσίας και την «εδαφική ακεραιότητά» της, όπως δήλωσε η Μόσχα αφότου το φιλο-ρωσικό καθεστώς στην Ουκρανία είχε ανατραπεί από μια λαϊκή εξέγερση τον Φεβρουάριο του 2014. Ωστόσο, από την στιγμή που τον Οκτώβριο του 2015, όταν ο Πούτιν έσφιξε τα χέρια [3] με τον Άσαντ στο Κρεμλίνο ζωντανά στην εθνική τηλεόραση και δήλωσε ότι «η συνολική βοήθεια προς την νόμιμη κυβέρνηση της Συρίας» [4] ήταν ο κύριος στόχος της ανάπτυξης των στρατιωτικών δυνάμεων της Ρωσίας εκεί, έκανε την υπεράσπιση του Άσαντ αδιαπραγμάτευτη εγχώρια πολιτική επιταγή.

Το Κρεμλίνο και τα υπό κρατικό έλεγχο μέσα μαζικής ενημέρωσης έχουν εργαστεί σκληρά για να υποστηρίξου το σχέδιο του Πούτιν. Η πρώτιστη εκ των αφηγήσεων που προωθούν είναι ότι η χώρα έχει ξανασηκωθεί από τα γόνατά της και ότι, επειδή έχει γίνει ένας κορυφαίος διεθνής παίκτης, η Δύση, ανίκανη να αντέξει τη νέα κυριαρχία της Ρωσίας, έχει κηρύξει τον πόλεμο στην χώρα. Η πατρίδα βρίσκεται σε κίνδυνο, αλλά ο Πούτιν θα οδηγήσει το έθνος μέσα από τα ταραγμένα νερά, και η Δύση, ειδικά οι Ηνωμένες Πολιτείες, θα φοβηθούν και θα σέβονται και πάλι την Ρωσία. Η ρωσική τηλεόραση, από την οποία ενημερώνεται πάνω από το 90% των Ρώσων, παρουσιάζει την εξωτερική πολιτική του Πούτιν ως μια αδιάσπαστη αλυσίδα λαμπρών επιτυχιών.

Ωστόσο, οι λόγοι της ελκυστικότητας της πολιτικής είναι βαθύτεροι και ευρύτεροι από την απλή επιδέξια και σχεδόν μονοπωλιακή προπαγάνδα. Ως Σοβιετικός πατριώτης μέχρι το κόκκαλο, ο Πούτιν έχει βασίσει τον στρατιωτικοποιημένο πατριωτισμό σε κάτι που οι επαναστάτες υπέρ της δημοκρατίας στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και στις αρχές της δεκαετίας του 1990 είχαν την τάση να αγνοούν: Το βαθύ τραύμα που προέκυψε από την απώλεια της εξαιρετικής θέσης και αποστολής της χώρας τους. Εκατομμύρια Ρώσοι είχαν πιστέψει ότι ο απώτερος σκοπός του να είναι η χώρα τους το αντίβαρο, ηθικό καθώς και στρατιωτικό, στις Ηνωμένες Πολιτείες, είναι το να σώσουν τον κόσμο από την τυραννία, και να προστατέψουν την ειρήνη στην γη.

Υπάρχει μια κλασική Σοβιετική αφίσα από το 1948. Σε αυτήν, ένας όμορφος και με αυτοπεποίθηση Ρώσος στρατιώτης νουθετεί τον «θείο Σαμ». Στο πολύ ευρύ στήθος του είναι το υψηλότερο στρατιωτικό παράσημο της Σοβιετικής Ένωσης, το χρυσό αστέρι του Ήρωα της Σοβιετικής Ένωσης, και στο χέρι του είναι ένας τόμος της ιστορίας του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Το συμπέρασμα είναι σαφές: Αν και ο εχθρός είναι διαφορετικός, το αποτέλεσμα θα είναι το ίδιο. Ο θείος Σαμ κρατά μια πυρηνική βόμβα και έναν δαυλό, έτοιμος να βάλει φωτιά στον κόσμο. Το άσχημο πρόσωπό του είναι παραμορφωμένο από αδιέξοδο μίσος. Η λεζάντα αναφέρει: «Μην κάνεις βλακείες!».

Σοβιετική αφίσα του 1948 που απεικονίζει έναν παρασημοφορημένο Σοβιετικό στρατιώτη να επιπλήττει τον θείο Σαμ: «Μην κάνεις βλακείες!».
-------------------------------------------------------