Οι αυξανόμενες ναυτικές φιλοδοξίες του Ιράν

Ο Sayyari έκανε επίσης αναφορά [6], και όχι για πρώτη φορά, στους στόχους του Ιράν έξω από τα περιφερειακά ύδατά του. «Πέρα από κάθε αμφιβολία», είπε, «ο ναυτικός στόλος μας, στο εγγύς μέλλον, θα κυκλώνει την Αφρική και θα διασχίζει τον Ατλαντικό». Αναφέρθηκε επίσης στα νερά της Ανατολικής Ασίας. Προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος, το Ιράν διεξάγει επισκέψεις προς -και κοινές ναυτικές ασκήσεις με- χώρες της Αφρικής και της Ασίας. Τον Μάιο του 2013, το ναυτικό του Ιράν πραγματοποίησε επίσκεψη στο κινεζικό λιμάνι Zhangjiagang, και αργότερα τον ίδιο χρόνο έστειλε δύο πολεμικά πλοία και ένα υποβρύχιο [7] στο Κολόμπο, στην Σρι Λάνκα. Το 2014, η Κίνα ανταπέδωσε με την αποστολή, για πρώτη φορά, δύο πλοίων στο ιρανικό λιμάνι Μπαντάρ Αμπάς για να διεξάγουν κοινές ναυτικές ασκήσεις, φαινομενικά επικεντρωθείσες κατά πράξεων πειρατείας. Και τον Ιανουάριο του τρέχοντος έτους, η Τεχεράνη αποστέλλει ένα ιρανικό αντιτορπιλικό στο ινδικό λιμάνι Visakhapatnam, επίσης για να πραγματοποιήσει κοινές ναυτικές ασκήσεις.

«Ο Ινδικός Ωκεανός είναι υψηλής σημασίας για τον κόσμο και την Ισλαμική Δημοκρατία του Ιράν», δήλωσε ο Sayyari εκείνη την εποχή, «και η ασφάλειά του είναι πολύ σημαντική για εμάς και τον κόσμο. Ως εκ τούτου, έχουμε ανακοινώσει ότι είμαστε σε θέση να βεβαιώσουμε την ασφάλεια στο βόρειο τμήμα του Ινδικού Ωκεανού για να προλάβουμε κάθε ανασφάλεια εκεί». Έναν μήνα αργότερα, το Ιράν έστειλε πολεμικά πλοία στο Καράτσι του Πακιστάν [8], και συζήτησε την θαλάσσια συνεργασία με το Ισλαμαμπάντ. Τέλος, τον Νοέμβριο, δύο ιρανικά πλοία έπλευσαν στο λιμάνι του Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής, αφότου είχαν καταπλεύσει στο λιμάνι της πόλης Νταρ ες Σαλάμ της Τανζανίας. Ο Sayyari [9] αργότερα ανακοίνωσε ότι το Ιράν είχε «για πρώτη φορά ... καταφέρει να πλεύσει γύρω από την αφρικανική ήπειρο και στον Ατλαντικό Ωκεανό». (Αλλά το Durban βρίσκεται στην πλευρά του Ινδικού Ωκεανού, και είναι ασαφές αν τα ιρανικά πλοία αργότερα έπλευσαν προς ανατολάς μετά το Cape Agulhas και όντως στον Ατλαντικό).

Όπως σημείωσε πρόσφατα ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Χένρι Κίσινγκερ [10], η μεγαλύτερη πρόκληση για την Μέση Ανατολή είναι «η δυνητική κυριαρχία στην περιοχή ενός Ιράν που θα είναι και αυτοκρατορικό και τζιχαντιστικό». Προχώρησε εξηγώντας ότι η Ουάσιγκτον πρέπει να «κάνει σαφές ότι είμαστε αντίθετοι σε περαιτέρω εδαφική επέκταση του Ιράν και ότι αυτό που ζητάμε από τους Ιρανούς είναι να λειτουργήσουν σαν ένα έθνος, και όχι σαν σταυροφόροι». Αλλά οι πιο πρόσφατες δηλώσεις του Ιράν, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, είναι κυρίως πολιτικές πόζες -ένα είδος διπλωματίας των κανονιοφόρων που στοχεύουν σε εγχώριο ακροατήριο. Η χρονική στιγμή της νοεμβριάτικης δήλωσης της Τεχεράνης μπορεί επίσης να υποδηλώνει ότι η εκλογή του Donald Trump ως του επόμενου προέδρου των ΗΠΑ έχει βάλει τους Ιρανούς στα όρια. Στο κάτω-κάτω, το Ιράν δεν διαθέτει επί του παρόντος τις στρατιωτικές ικανότητες ή τους χρηματοοικονομικούς πόρους για τέτοιες επεκτάσεις – για παράδειγμα, το ναυτικό του της ανοιχτής θάλασσας εξακολουθεί να χρησιμοποιεί ξεπερασμένο εξοπλισμό από την εποχή του σάχη- και είναι δύσπιστοι όσον αφορά τον Trump, ο οποίος έχει αποκαλέσει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν «φρικτή».

Παρ’ όλα αυτά, η επέκταση του ναυτικού του Ιράν αποκτά αρκετή ταχύτητα ώστε να ανησυχεί τους γείτονες της χώρας. Το 2009, το Ιράν άρχισε να διενεργεί ανεξάρτητες επιχειρήσεις κοντά στον Κόλπο του Άντεν, υποστηρίζοντας ότι καταπολεμούσε την πειρατεία, και το 2011, έστειλε δύο πλοία μέσω της διώρυγας του Σουέζ καθ’ οδόν προς το συριακό λιμάνι της Λατάκειας. Η τελευταία κίνηση ανησύχησε τόσο την περιοχή, που η Σαουδική Αραβία πρότεινε το σχηματισμό μιας κοινής αραβικής ναυτικής δύναμης [11] υπό την αρχική ηγεσία του Ριάντ. Το σχέδιο ανέκυψε και πάλι το 2014 [12] και το 2015 [13], αλλά έχει εμποδιστεί, προφανώς, λόγω των διαφωνιών μεταξύ των 11 εμπλεκόμενων χωρών σχετικά με την σύνθεση και τα καθήκοντα της δύναμης.

Αν αφεθεί ανεξέλεγκτο, το Ιράν θα μπορούσε δυνητικά να αναπτύξει την ικανότητα να απειλήσει κρίσιμες οδούς ναυτιλίας στην Κασπία Θάλασσα και τον Ινδικό Ωκεανό. Ως αποτέλεσμα, οι πρόσφατες ανακοινώσεις του Ιράν για τα σχέδιά του να επεκτείνει την περιφερειακή παρουσία του στην Ερυθρά Θάλασσα και την Μεσόγειο θα μπορούσε να τονώσει την συνεργασία μεταξύ του Ισραήλ, το οποίο επιδιώκει να περιορίσει την επιρροή του Ιράν, και του αραβικού κόσμου. Από την πλευρά τους, οι Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα έχουν αποστασιοποιηθεί από την αντιπαράθεση με το Ιράν [14] σε σχεδόν όλες τις περιπτώσεις. Το αμερικανικό Πολεμικό Ναυτικό έχει επιλέξει να μην αντιμετωπίζει τις αυξανόμενες προκλήσεις [15] στον Περσικό Κόλπο από το Ναυτικό Σώμα της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς του Ιράν. Από τον Σεπτέμβριο του 2016 υπήρξαν 31 «μη ασφαλείς συναντήσεις» με ιρανικά πλοία στον Περσικό Κόλπο, σε σύγκριση με 23 [16] το 2015, σύμφωνα με το αμερικανικό Ναυτικό. Η έλλειψη δράσης κοστίζει στην Ουάσιγκτον την αξιοπιστία της ως αντίρροπη δύναμη στην Τεχεράνη.

Η νέα κυβέρνηση Trump θα πρέπει να κάνει περισσότερα για να αντιμετωπίσει την απειλή από το Ιράν, ιδίως στον ναυτικό στίβο, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν σαφή υπεροχή. Θα πρέπει να χαράξει ξεκάθαρες «κόκκινες γραμμές» γύρω από τις ιρανικές ναυτικές δράσεις -για να εξασφαλιστεί ότι οι προκλήσεις του Ιράν δεν θα μείνουν αναπάντητες και να αποδείξει την αποφασιστικότητα της Ουάσινγκτον. Πίσω στο 2015, ο Ανώτατος Ηγέτης [17] του Ιράν, Αλί Χαμενεΐ, δήλωσε ότι η ναυτική δύναμη του Ιράν ήταν το βέλτιστο μέσο «για την δυναμική αντιμετώπιση των εχθρών» και την «αποτελεσματική συνεργασία με τους φίλους», προσθέτοντας ότι στις προεπαναστατικές ημέρες του, το Ιράν είχε αποτύχει να κατανοήσει το πόσο «ευαίσθητη είναι η θάλασσα». Κρίνοντας και μόνο από τα πρόσφατα σχόλια της Τεχεράνης, το Ιράν πράγματι αλλάζει την πορεία του στην θάλασσα, και η διοίκηση Trump θα πρέπει να ανταποκριθεί με την ανάπτυξη μιας πιο ολοκληρωμένης πολιτικής για το Ιράν που θα αντιδρά κατά των ιρανικών φιλοδοξιών.