Γιατί η ευρωζώνη εξακολουθεί να στηρίζει το κοινό νόμισμά της | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί η ευρωζώνη εξακολουθεί να στηρίζει το κοινό νόμισμά της

Το ευρώ ως κοινωνικός δεσμός
Περίληψη: 

Σε έναν αβέβαιο κόσμο, το σταθερό χρήμα μπορεί να είναι ένα ισχυρό σύμβολο κοινωνικής εμπιστοσύνης και ασφάλειας.

Ο MIGUEL OTERO-IGLESIAS είναι ένας ανώτερος αναλυτής στο Elcano Royal Institute, ανώτερος ερευνητικός συνεργάτης στο ESSCA School of Management, επίκουρος καθηγητής στο Πανεπιστήμιο IE, και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Euro, the Dollar, and the Global Financial Crisis[1]. Μπορείτε να τον ακολουθείτε στο Twitter @miotei [2].

Το ευρώ, το οποίο έφθασε στους δρόμους της Ευρώπης την 1η Ιανουαρίου του 2002, πρόσφατα γιόρτασε την 15η επέτειό του. Η μακροζωία του νομίσματος είναι πιθανώς μια έκπληξη για τους πολλούς παρατηρητές που είχαν προβλέψει την διάλυσή του. Ωστόσο, οι περισσότεροι πολίτες της ευρωζώνης [3] -τόσο στις πιστώτριες χώρες του Βορρά όσο και στις χρεωμένες χώρες του νότου- είναι υπέρ της διατήρησης του ευρώ [4] αντί για την επιστροφή στα πρώην εθνικά τους νομίσματα.

Λαμβάνοντας υπόψη τις πρόσφατες δυσκολίες του ευρώ, τι είναι εκείνο που εξηγεί την συντριπτική υποστήριξη του κοινού σε αυτό; Η τυπική απάντηση είναι ότι οι άνθρωποι δεν θέλουν να εγκαταλείψουν το ευρώ, επειδή φοβούνται τα κόστη και τις αβεβαιότητες της επιστροφής στα νομίσματα που χρησιμοποιούσαν πριν από την εισαγωγή του. Αυτή η εξήγηση έχει νόημα, αλλά παραβλέπει επίσης τους θετικούς λόγους για την δημοτικότητα του ευρώ: Το ενιαίο νόμισμα έχει φέρει στους χρήστες του υλικά οφέλη και συνέβαλε στην δημιουργία μιας κοινής ευρωπαϊκής ταυτότητας. Οι Ευρωπαίοι δεν στηρίζουν το ευρώ, μόνο και μόνο επειδή φοβούνται τις εναλλακτικές λύσεις, αλλά επειδή το στάτους κβο τούς προσφέρει πραγματικές ανταμοιβές.

ΤΟ ΑΓΧΟΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΣΜΟΥ

Παρατηρητές εκτός ευρωζώνης είχαν από καιρό μια σκοτεινή άποψη για τις προοπτικές του ευρώ. Πριν από πέντε χρόνια, τον Ιανουάριο του 2012, ο Αμερικανός οικονομολόγος Martin Feldstein -ο οποίος το 1997 υποστήριξε [5] ότι το ενιαίο νόμισμα θα φέρει σύγκρουση στην Ευρώπη- έγραψε στο Foreign Affairs [6] ότι «το ευρώ θα πρέπει τώρα να αναγνωριστεί ως ένα πείραμα που απέτυχε». Λίγους μήνες αργότερα, ο Paul Krugman [7] έγραψε ότι το ευρώ θα μπορούσε να καταρρεύσει «εντός μηνών». Ο κατάλογος των διακεκριμένων επιστημόνων οι οποίοι είτε έχουν προβλέψει είτε έχουν κάνει έκκληση για την διάλυση της ευρωζώνης έχει μεγαλώσει από τότε. Το 2016, ο Mervyn King, ο πρώην διοικητής της Τράπεζας της Αγγλίας, υποστήριξε ότι «η έξοδος από την ζώνη του ευρώ μπορεί να είναι ο μόνος τρόπος για να σχεδιαστεί μια διαδρομή πίσω στην οικονομική ανάπτυξη», και ο Joseph Stiglitz [8] υποστήριξε ότι «η Ευρώπη μπορεί να χρειαστεί να εγκαταλείψει το ευρώ για να σώσει ... το ευρωπαϊκό σχέδιο». Τέτοιες ζοφερές απόψεις δεν κατέχονται μόνο από κορυφαίους οικονομολόγους: Τις συμμερίζονται πολλοί μελετητές της πολιτικής της ΕΕ, όπως ο Andrew Moravcsik [9], ο οποίος ομοίως πιστεύει ότι το ευρώ έχει διχάσει την ήπειρο και έφερε οικονομική στασιμότητα και υψηλή ανεργία στη νότια ευρωζώνη.

16012017-1.jpg

Διαδηλωτές υπέρ του ευρώ στην Αθήνα, τον Ιούνιο του 2015. YANNIS BEHRAKIS / REUTERS
------------------------------------------------------

Με την πρώτη ματιά, αυτές οι αναλύσεις -σε συνδυασμό με την άνοδο του ευρωσκεπτικισμού σε όλη την ήπειρο- φαίνεται να δείχνουν ότι το ευρώ είναι ένα ευρέως αντιλαϊκό σχέδιο. Στην πραγματικότητα, σε όλη την ευρωζώνη, η δημόσια υποστήριξη για το ενιαίο νόμισμα έχει παραμείνει υψηλή κατά τα τελευταία δέκα χρόνια, παρά την οικονομική κρίση της Ευρώπης. Το 2007, περίπου το 70% των πολιτών της ευρωζώνης είχε θετική άποψη για το νόμισμα, σύμφωνα με έρευνα του Ευρωβαρόμετρου [10]. Ο αριθμός αυτός μειώθηκε σε ένα χαμηλό 62% το 2013, μετά τον πρώτο τρόμο σχετικά με την πιθανή έξοδο της Ελλάδας από την ευρωζώνη, ή αλλιώς Grexit -αλλά μέχρι τον Νοέμβριο του 2016, την πιο πρόσφατη ημερομηνία για την οποία υπάρχουν διαθέσιμα στοιχεία, είχε επιστρέψει στο 70%, το ιστορικό υψηλό. Στην Ελλάδα, η οποία γνώρισε την χειρότερη οικονομική αναταραχή στην Ευρώπη, η υποστήριξη για το ευρώ αναρριχήθηκε από το 47% το 2005 στο 70% το 2015, αμέσως μετά τον δεύτερο τρόμο περί Grexit. Αντίθετα, σε κράτη-μέλη της ΕΕ [11] εκτός της ευρωζώνης, η υποστήριξη για το ευρώ μειώθηκε κατά την ίδια περίοδο, από το 56% στο 37% -μια σαφής ένδειξη ότι οι άνθρωποι εντός και εκτός της νομισματικής ένωσης αντιλαμβάνονται το ευρώ με διαφορετικό τρόπο.

Σίγουρα, κάποια στήριξη της ευρωζώνης υπέρ του ενιαίου νομίσματος προέρχεται από τον φόβο για τις συνέπειες της εγκατάλειψής του. Ένας από τους πρώτους μελετητές που ερεύνησε το θέμα ήταν ο Αμερικανός οικονομολόγος Barry Eichengreen [12], ο οποίος περιέγραψε τα προβλήματα που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν οι χώρες που θα έφευγαν από την ευρωζώνη, σε ένα έγγραφο εργασίας για το Εθνικό Γραφείο Οικονομικών Ερευνών το 2007. Στην αφήγηση του Eichengreen, το κόστος της εξόδου ήταν τρομακτικό. Κράτη οφειλέτες όπως η Ιταλία θα έβλεπαν την πιστοληπτική τους ικανότητα να υποβαθμίζεται αν έβγαιναν από την νομισματική ένωση, τα επιτόκια για να πληρώσουν το νέο χρέος τους να αυξάνονται σε απαγορευτικά επίπεδα και την χρεοκοπία να είναι σχεδόν αναπόφευκτη. Για να γίνουν τα πράγματα χειρότερα, σε πολλές περιπτώσεις, η υποτίμηση που θα ερχόταν από την επιστροφή στο παλιό νόμισμα θα αποτύγχανε να τονώσει ουσιαστικά την εγχώρια ζήτηση ή να προωθήσει τις εξαγωγές, καθώς ο υφέρπων πληθωρισμός που θα προκαλείτο από το υψηλότερο κόστος των εισαγωγών και των μισθών πιθανόν θα αντιστάθμιζε τυχόν αύξηση της ανταγωνιστικότητας. Αυτά τα οικονομικά προβλήματα θα επιδεινώνονταν από τις πολιτικές αυτές, καθώς άλλες κυβερνήσεις της ΕΕ θα επιτίθεντο στα κράτη που θα προσπαθούσαν να φύγουν από την ευρωζώνη, ίσως ακόμη και τα ανάγκαζαν να φύγουν από την ΕΕ εντελώς. Η εγκατάλειψη του ευρώ θα απαιτούσε επίσης δαπανηρούς νομικούς και τεχνικούς ελιγμούς -από την εισαγωγή ενός εντελώς νέου νομίσματος και συμβολαίων επαναπροσδιορισμού σε αυτό [το νόμισμα] μέχρι την επιβολή ελέγχων για τον περιορισμό της φυγής κεφαλαίων. Το αποτέλεσμα θα μπορούσε να είναι μια τεράστια οικονομική κρίση στην χώρα που θα εγκατέλειπε το ευρώ. Δεν είναι απορίας άξιο γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι στην ευρωζώνη δεν θέλουν να το εγκαταλείψουν.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ «ΚΟΛΛΑ» ΤΟΥ ΕΥΡΩ