Ο μύθος της κινεζικής ηγεσίας | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο μύθος της κινεζικής ηγεσίας

Το Πεκίνο δεν είναι υπέρμαχος της παγκοσμιοποίησης

Ο πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping [1], πορεύεται σε επικίνδυνο έδαφος. Στην ομιλία του ενώπιον της ετήσιας διάσκεψης των πολιτικών και οικονομικών φωστήρων του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ στο Νταβός, ο Xi έθεσε ως στόχο να εδραιώσει τον εαυτό του ως σημαιοφόρο της παγκοσμιοποίησης και την Κίνα ως έναν ωφελημένο από την παγκοσμιοποίηση στο παρελθόν και ως ηγέτη της στο μέλλον. Πολλοί παρατηρητές βιάστηκαν να υποστηρίξουν [2] την διεκδίκηση της Κίνας για μια ηγετική θέση, όχι μόνο επειδή η Κίνα θέλει αυτή την δουλειά, αλλά και επειδή οι Ηνωμένες Πολιτείες φαίνεται να μην την θέλουν. Η ρητορική από την νέα ηγεσία των ΗΠΑ, με τις απειλές περί υψηλών δασμών και εμπορικών πολέμων, έχει μια ξεχωριστή γεύση αντι-παγκοσμιοποίησης. Ωστόσο, όποιο μονοπάτι κι αν διαλέξει η Ουάσιγκτον να προχωρήσει, το να οριστεί η Κίνα ως η παγκόσμια «υπέρμαχος της παγκοσμιοποίησης» [3] θα ήταν λάθος.

Σίγουρα η Κίνα έχει ήδη ενδυθεί πολλά από τα διάσημα της παγκόσμιας ηγεσίας. Είναι η μεγαλύτερη εμπορική δύναμη στον κόσμο, διαθέτει τον μεγαλύτερο μόνιμο στρατό και συμπεριφέρεται σαν παγκόσμιος ηγέτης, προτείνοντας νέους διεθνείς οργανισμούς και συμφωνίες, όπως η Ασιατική Τράπεζα Επενδύσεων Υποδομών (Asian Infrastructure Investment Bank, ΑΙΙΒ) [4] και το τεράστιο έργο διασύνδεσης «Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος» [ 5]. Ο στρατός της Κίνας έχει επίσης γίνει παγκόσμιος, εγκαθιστώντας την πρώτη βάση επιμελητείας στο Τζιμπουτί [6]˙ κατά πάσα πιθανότητα θα ακολουθήσουν περισσότερες τέτοιες βάσεις. Υπάρχουν επίσης συζητήσεις [7] στην κοινότητα της εξωτερικής πολιτικής της Κίνας για την ανάγκη η χώρα να οικοδομήσει επίσημες συμμαχίες, ενισχύοντας περαιτέρω την θέση της όχι απλώς ως μια αναδυόμενη ή περιφερειακή ηγέτις, αλλά ως παγκόσμια δύναμη. Και, βέβαια, η Κίνα έχει αγκαλιάσει τις ευκαιρίες για να επιδείξει το δυναμικό της ηγεσίας της με την φιλοξενία διεθνούς κύρους συναθροίσεων, όπως το G-20 και οι Ολυμπιακοί Αγώνες.

Ωστόσο, η πραγματική ηγεσία σε μια εποχή παγκοσμιοποίησης απαιτεί πολύ περισσότερα. Κατ’ αρχάς, πρέπει να υπάρχει τόσο η προθυμία όσο και η ικανότητα να φέρνει τους άλλους στο τραπέζι για να αντιμετωπιστούν οι πιο πιεστικές ανησυχίες του κόσμου. Παρά το γεγονός ότι η Κίνα έχει συνεργαστεί με τις Ηνωμένες Πολιτείες για να βοηθήσουν στην αντιμετώπιση προκλήσεων όπως η κλιματική αλλαγή, ο ιός Έμπολα και το πυρηνικό πρόγραμμα της Βόρειας Κορέας, οι Ηνωμένες Πολιτείες και άλλα έθνη έπρεπε να κεντρίσουν, να σπρώξουν, και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμα και ντροπιάσουν την Κίνα για να κάνει το σωστό. Για παράδειγμα, η αρχική συμβολή της Κίνας στον τομέα της υγείας για να βοηθήσει στην αντιμετώπιση της κρίσης του ιού Έμπολα, ήταν μικρότερη [8] από εκείνη της Κούβας, και στο τέλος, η χρηματοδοτική συνεισφορά της ανερχόταν [9] στο μόλις 3% εκείνης των Ηνωμένων Πολιτειών. Όσον αφορά την Βόρεια Κορέα, η Κίνα έχει εμβαθύνει σταδιακά την δέσμευσή της στις διεθνείς κυρώσεις, ωστόσο οι επιδόσεις της στην επιβολή αυτών των κυρώσεων στις δικές της εταιρείες παραμένουν ζοφερές. Ακόμη και από την άποψη της αλλαγής του κλίματος, όπου η συνεργασία της Κίνας με τις Ηνωμένες Πολιτείες έχει πράγματι φέρει νέα ενέργεια στις διεθνείς διαπραγματεύσεις, η ιστορία δεν είναι απλή. Παρά το γεγονός ότι η επιδεικνυόμενη δέσμευση της Κίνας στις επενδύσεις στην «καθαρή ενέργεια» είναι παραδειγματική, παρ’ όλα αυτά σκοπεύει να εξαγάγει σε όλο τον κόσμο τις πλέον ρυπογόνες βιομηχανίες της, συμπεριλαμβανομένων των σταθμών παραγωγής ενέργειας με καύση άνθρακα, μέσω της πρωτοβουλίας της Μια Ζώνη, Ένας Δρόμος. Η παγκόσμια ηγεσία πρέπει να πηγαίνει πέρα από την ιεράρχηση μόνο των ιδιοτελών συμφερόντων κάποιου.

Έπειτα, υπάρχουν τα παγκόσμια ζητήματα με τα οποία η Κίνα δεν έχει ακόμη ασχοληθεί καθόλου. Η φωνή της Κίνας ήταν σε μεγάλο βαθμό απούσα απέναντι σε μια από τις πιο καταστροφικές κρίσεις που τώρα αντιμετωπίζει ο κόσμος: Πρόσφυγες εγκαταλείπουν εμπόλεμες περιοχές σε όλη τη Μέση Ανατολή και πέραν αυτής. Ακόμη και οι Ηνωμένες Πολιτείες, που δεν βρίσκονται δίπλα στην σύγκρουση, έχουν υποδεχθεί 10.000 πρόσφυγες από τον Σεπτέμβριο του 2016. Στην ομιλία του στο Νταβός ο Σι αναφέρεται [10] «στα κύματα προσφύγων από την Μέση Ανατολή και την Βόρεια Αφρική» και αναγνώρισε ότι η κατάσταση είναι «σπαρακτική». Ωστόσο, απέτυχε να αναδείξει την προοπτική της ηγεσίας της Κίνας σχετικά με το θέμα αυτό, πόσω μάλλον να υποσχεθεί οποιαδήποτε συμβολή στην αντιμετώπισή του. Ίσως η Κίνα να ανοίξει το πορτοφόλι της, αλλά δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι είναι έτοιμη να ανοίξει τις πόρτες της.

Δεύτερον, όπως έχει γίνει ολοένα και πιο εμφανές τα τελευταία αρκετά χρόνια, η Κίνα υπό τον Xi είναι μακριά από το να αποτελεί ένα υπόδειγμα της παγκοσμιοποίησης. Παρά την «έκκληση στα όπλα» του Xi στην Σύνοδο Κορυφής Οικονομικής Συνεργασίας Ασίας-Ειρηνικού τον Νοέμβριο του 2016 στο Περού, όπου δήλωσε [11] ότι «η Κίνα δεν θα κλείσει την πόρτα προς τον έξω κόσμο, αλλά θα ανοίξει [την πόρτα] περισσότερο», στην πραγματικότητα έγινε το αντίθετο. Η κυβέρνηση έχει περάσει πολυάριθμους νόμους και κανονισμούς για τον περιορισμό του αντίκτυπου των βιβλίων [12], των Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων [13] και των μέσων ενημέρωσης [14] και της ψυχαγωγίας από το εξωτερικό στην κινεζική κοινωνία. Και όταν η Κίνα αντιμετωπίζει λαϊκή αναταραχή -εργασιακή, περιβαλλοντική ή άλλη- τα κινεζικά μέσα ενημέρωσης συχνά την αποδίδουν στις «εχθρικές ξένες δυνάμεις». Ακόμα και το εξωτερικό εμπόριο και οι επενδύσεις -η λυδία λίθος της παγκοσμιοποίησης- έχουν τα όριά τους. «Οποιαδήποτε προσπάθεια να διακοπεί η ροή των κεφαλαίων, της τεχνολογίας, των προϊόντων, των βιομηχανιών και των ανθρώπων μεταξύ των οικονομιών», σημείωσε ο Xi στο Νταβός, «απλά δεν είναι δυνατή». Αλλά η Κίνα, στην πραγματικότητα, κάνει τεράστια προσπάθεια ακριβώς γι’ αυτό. Θέτει αυστηρά όρια στις εκροές κεφαλαίων από την Κίνα και περιορίζει τις ευκαιρίες των ξένων τεχνολογιών να κυριαρχήσουν στην αγορά της Κίνας ή, εναλλακτικά, επιβάλλει την μεταφορά τεχνολογίας από ξένες επιχειρήσεις σε κινεζικές εταιρείες. Η Κίνα χρησιμοποιεί επίσης το εμπόριο και τις επενδύσεις για να τιμωρήσει μικρότερες χώρες όπως οι Φιλιππίνες [15] και η Νορβηγία [16] για εκείνα που αντιλαμβάνεται ως πολιτικές παραβάσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Σι, πουθενά στην ομιλία του στο Νταβός δεν έκανε αναφορά στην ελεύθερη ροή των πληροφοριών –επίσης ένα ουσιώδες στοιχείο της παγκοσμιοποίησης. Ο Xi μπορεί να επιδιώκει να προωθήσει το κινεζικό αφήγημα στο εξωτερικό, αλλά διατηρεί ελάχιστο ενδιαφέρον στο να επιτρέψει σε εναλλακτικές ιδέες και ιδανικά να επηρεάσουν το κινεζικό εγχώριο κοινό. Το κινεζικό internet, σύμφωνα με τα λόγια του Κινέζου blogger, Michael Anti, κινδυνεύει να γίνει ένα «Chinanet» [17], με την όλο και λιγότερη πρόσβαση των Κινέζων πολιτών σε ξένο περιεχόμενο. Η Κίνα έχει το δικαίωμα να καθορίζει τους δικούς της νόμους και κανονισμούς όσον αφορά την πρόσβαση σε πληροφορίες -πραγματικές ή εικονικές- αλλά δεν υπάρχει κανένας τρόπος για να εξισώσει τέτοιους νόμους με εκείνους που προωθούν την παγκοσμιοποίηση.

Τέλος, όταν μελετάται η Κίνα ως παγκόσμιος ηγέτης, αξίζει μια γρήγορη ματιά στο κινεζικό μοντέλο. Βεβαίως, είναι ένα εξαιρετικό επίτευγμα να έχει βγάλει εκατοντάδες εκατομμύρια ανθρώπους από την φτώχεια. Αλλά τι είναι το κινεζικό μοντέλο σήμερα; Με το εύρος των περιβαλλοντικών, δημόσιας υγείας, και άλλων κοινωνικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η Κίνα σήμερα, ως αποτέλεσμα του αναπτυξιακού της μοντέλου, είναι ένα μοντέλο που αξίζει να μιμηθούμε; Μπορεί ο κόσμος να αντέξει έναν παγκόσμιο ηγέτη που δεν μιλά για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων αλλού, και έχει μια μακρό και χιλιοειπωμένο ιστορικό στο να αποτυγχάνει να αναγνωρίσει και να αντιμετωπίσει τις δικές του [παραβιάσεις];

Ο πειρασμός της συγκατάνευσης στις φιλοδοξίες της Κίνας για παγκόσμια ηγεσία σε μια εποχή που η παγκοσμιοποίηση εμφανίζεται υπό απειλή είναι μεγάλος. Δεδομένης της τρέχουσας αβεβαιότητας σχετικά με το ενδιαφέρον των Ηνωμένων Πολιτειών να συνεχίσουν να ηγούνται, και ελλείψει άλλων ενδιαφερομένων, ο κόσμος είναι απελπισμένος για έναν αντικαταστάτη -έστω και προσωρινό. Κάποιοι μπορεί πραγματικά να πιστεύουν ότι η Κίνα αξίζει την δουλειά μόνο και μόνο επειδή ο Xi είναι πρόθυμος να το κάνει. Χωρίς αμφιβολία πολλοί παρατηρητές έχουν την ελπίδα -ωστόσο λανθασμένη- ότι μόλις η Κίνα αναλάβει τα δικαιώματα της παγκόσμιας ηγεσίας θα ανταποκριθεί στις ευθύνες. Αλλά το διακύβευμα είναι πολύ υψηλό. Η Κίνα μπορεί κάλλιστα να αναδειχθεί ως ο σωτήρας της παγκοσμιοποίησης σε κάποιο σημείο στο μέλλον, όταν οι πράξεις της θα ταιριάζουν καλύτερα με τα λόγια της, αλλά η παγκόσμια ηγεσία πρέπει να κερδίζεται με βάση την αξία, όχι μόνο να χορηγείται με απόγνωση και ελπίδα. Ο κόσμος πρέπει να αναγνωρίσει ότι η παγκοσμιοποίηση με κινεζικά χαρακτηριστικά δεν είναι καθόλου παγκοσμιοποίηση.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-01-22/beijing-no-cham...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2014-10-20/chinas-imperial...
[2] https://www.washingtonpost.com/opinions/trump-could-be-the-best-thing-th...
[3] https://www.ft.com/content/67ec2ec0-dca2-11e6-9d7c-be108f1c1dce
[4] https://www.aiib.org/en/index.html
[5] http://nationalinterest.org/feature/chinas-huge-one-belt-one-road-initia...
[6] http://www.wsj.com/articles/china-builds-first-overseas-military-outpost...
[7] http://www.huffingtonpost.com/yan-xuetong/china-us-competition-allies_b_...
[8] http://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/china-s-evolving-eb...
[9] https://ftsarchive.unocha.org/reports/daily/ocha_R24_E16506___1701180230...
[10] https://www.weforum.org/agenda/2017/01/full-text-of-xi-jinping-keynote-a...
[11] http://www.reuters.com/article/us-apec-summit-idUSKBN13E0LY
[12] https://sinosphere.blogs.nytimes.com/2015/01/30/china-warns-against-west...
[13] https://www.nytimes.com/2016/04/29/world/asia/china-foreign-ngo-law.html
[14] http://www.independent.co.uk/news/world/asia/china-set-to-ban-all-foreig...
[15] https://www.washingtonpost.com/world/asia_pacific/in-philippines-banana-...
[16] http://www.economist.com/node/21547832
[17] http://www.ted.com/talks/michael_anti_behind_the_great_firewall_of_china...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition