Μπορεί η Γαλλία να αναχαιτίσει την λαϊκιστική παλίρροια;

Μια αντιπαράθεση μεταξύ Le Pen και Macron στον δεύτερο γύρο θα σηματοδοτήσει μια νέα εποχή στην γαλλική και την ευρωπαϊκή πολιτική. Παρά τις αξιοσημείωτες διαφορές μεταξύ τους, υπάρχουν επίσης μερικά εντυπωσιακά σημεία σύγκλισης. Πρώτο απ’ όλα είναι το ότι και οι δύο ισχυρίζονται ότι δεν είναι «ούτε αριστερά, ούτε δεξιά»: Ένα σύνθημα που στην πραγματικότητα αμφότεροι χρησιμοποιούν ξεκάθαρα για να σηματοδοτήσουν τον διαχωρισμό τους από την καθιερωμένη πολιτική τάξη (παρά το γεγονός ότι η Le Pen είναι επαγγελματίας πολιτικός στο μεγαλύτερο μέρος της ενήλικης ζωής της και ότι ο Macron ήταν ένα εξέχον μέλος της νυν κυβέρνησης).

Δεύτερον, τόσο η Le Pen όσο και ο Macron ισχυρίζονται ότι έχουν άμεση σχέση με το εκλογικό σώμα, στο οποίο οι παραδοσιακοί θεσμοί της πολιτικής διαμεσολάβησης μεταξύ των εκλογέων και των εκπροσώπων τους -δηλαδή τα πολιτικά κόμματα και τα μέσα μαζικής ενημέρωσης- παρουσιάζονται ως παρωχημένοι. Αυτό αντικατοπτρίζεται στο γεγονός ότι αμφότεροι είναι λιγότερο ή περισσότερο ταυτισμένοι με τους κομματικούς τους μηχανισμούς. Η Marine Le Pen κληρονόμησε την ηγεσία του κόμματός της από τον πατέρα της μέσα από μια δυναστειακή λογική που θέτει τώρα την ανιψιά της ως την κύρια διάδοχό της. Ο Macron δημιούργησε το δικό του κίνημα μέσα από το δικό του χάρισμα (και το επαγγελματικό του δίκτυο). Σε καμία από αυτές τις δύο περιπτώσεις δεν μπορεί καν να τεθεί πραγματικά το ζήτημα της «εσωτερικής δημοκρατίας».

Τέλος, ίσως το πιο εξέχον στοιχείο της σύγκλισης μεταξύ Le Pen και Macron είναι ο τρόπος με τον οποίο προσπάθησαν να ονομάσουν το νέο πολιτικό χάσμα που θα αντικαταστήσει τις κατηγορίες της αριστεράς και της δεξιάς. Κατά την έναρξη της εκστρατείας της την Κυριακή στην Λυών, η Le Pen ισχυρίστηκε ότι ο βασικός πολιτικός αγώνας στο μέλλον θα είναι ανάμεσα στους οπαδούς τής «χωρίς ρίζες παγκοσμιοποίησης» στην μια πλευρά και των «πατριωτών» στην άλλη. Σε μια ταυτόχρονη αντι-διαδήλωση στην ίδια πόλη, ο Macron εξήγησε ότι το En Marche! σημαίνει «πρόοδος» κατά του «συντηρητισμού» και της «αντίδρασης».

Αυτό που η Le Pen εννοεί με την «χωρίς ρίζες παγκοσμιοποίηση» είναι περισσότερο ή λιγότερο αυτό που εννοεί ο Macron με την «πρόοδο». Δηλαδή, μια μορφή κοινωνικού και οικονομικού φιλελευθερισμού, που αγωνίζεται για την αύξηση της ανοικτότητας στην κοινωνία : Άνοιγμα στο εμπόριο, στην μετανάστευση, καθώς και σε μια πολλαπλότητα διαφορετικών ηθικών και θρησκευτικών προτύπων. Αντίθετα, αυτό που η Le Pen εννοεί με τον «πατριωτισμό» δεν απέχει πολύ από εκείνο που εννοεί ο Macron με τον «συντηρητισμό» και την «αντίδραση»: Μια μορφή κοινωνικού και οικονομικού προστατευτισμού που αντιπροσωπεύει το «έξω» ως απειλή για την εγχώρια βιομηχανία, και ως εκ τούτου, τις θέσεις εργασίας, αλλά και για την εθνική ταυτότητα, την θρησκεία και τον πολιτισμό.

Αυτό που διακυβεύεται σε αυτή την αντιπαράθεση είναι το κοινωνικό και οικονομικό μοντέλο που έχει δεσπόζουσα θέση στην Δύση μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, βασισμένο ακριβώς στο στοίχημα ότι τα οφέλη από την ανοικτότητα θα μπορούσαν να αντισταθμίσουν την απώλεια των καθιερωμένων μηχανισμών της κοινωνικής και οικονομικής προστασίας. Όπως έχει δείξει πρόσφατα ο πολιτικός επιστήμονας Hanspeter Kriesi, ωστόσο, αυτό το στοίχημα -το στοίχημα της παγκοσμιοποίησης- παράγει τόσο «νικητές» όσο και «ηττημένους». [7]

Υπάρχει επομένως μια συγκεκριμένη σύγκρουση συμφερόντων που διέπει την σύγχρονη πάλη μεταξύ εθνικιστικού λαϊκισμού αφενός, και φιλελεύθερης τεχνοκρατίας από την άλλη. Για να αποφευχθεί αυτό από το να εκφυλιστεί σε ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος που θα επηρέαζε αρνητικά τον δημοκρατικό ιστό των Δυτικών κοινωνιών, είναι επιτακτική ανάγκη να βρεθούν νέοι τρόποι γεφύρωσης του κοινωνικού ρήγματος που έχει δημιουργήσει η παγκοσμιοποίηση, είτε κάνοντας την ανοικτότητα πιο συμμετοχική είτε τον προστατευτισμό λιγότερο αποκλειστικό.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/2017-02-06/can-france-stem-popul...