Ευσέβεια, εξουσία και πολιτική στην Τουρκία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ευσέβεια, εξουσία και πολιτική στην Τουρκία

Τα κοράνια της Άγκυρας που ταξιδεύουν

Μετά την ήττα των Οθωμανών στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Μουσταφά Κεμάλ Ατατούρκ [7] ξανάχτισε ό,τι επέζησε από την κυβέρνηση και το έδαφος της αυτοκρατορίας ως Δημοκρατία της Τουρκίας. Η ιδεολογία του νέου κράτους του Ατατούρκ ήταν τώρα ακόμα πιο εστιασμένη στην τουρκική εθνική ταυτότητα και λιγότερο εστιασμένη στην θρησκεία, αλλά στην κυβερνητική προσέγγιση για την επίδειξη της θρησκευτικής τέχνης υπήρξε και συνέχεια και αλλαγές.

Το Μουσείο Ισλαμικών Θεμελίων της Κωνσταντινούπολης γρήγορα έγινε το Μουσείο Τουρκικών και Ισλαμικών Έργων (Museum of Turkish and Islamic Works). Το νέο όνομα προσέθεσε μια επιπλέον έμφαση στον τουρκισμό, αλλά το Ισλάμ ήταν, κυριολεκτικά, ακόμα εκεί. Ενώ ο Ατατούρκ εργαζόταν για να κάνει την Τουρκία πιο κοσμική, τα διακοσμημένα οθωμανικά Κοράνια έγιναν, στην επίσημη ρητορική, η απόδειξη της τουρκικής καλλιτεχνικής ιδιοφυΐας [8] αντί για [απόδειξη] της ισλαμικής ευσέβειας. Αλλά την ίδια στιγμή, αυτή η νέα ρητορική προσέφερε παρά ταύτα έναν τρόπο για το νέο καθεστώς, και για μερικά από τα πιο ευσεβή μέλη του, να συνεχίσουν να αποτίουν φόρο τιμής στον συνεχιζόμενο ρόλο της θρησκείας στην ταυτότητα της νέας χώρας.

Κάνοντας ένα άλμα στο σήμερα, το νόημα ενός οθωμανικού Κορανίου είναι ακόμα πιο εύπλαστο από όσο μπορεί να φαίνεται. Τον Ιανουάριο του 2002, ένα [Κοράνι] ήρθε στην Ουάσιγκτον υπό κάπως μοναδικές συνθήκες. Ο Τούρκος πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετσεβίτ, ένας αριστερός διανοούμενος και αφοσιωμένος κοσμικός, έφερε στον πρόεδρο των ΗΠΑ George W. Bush [9] ένα μικρό Κοράνι του 16ου αιώνα. Στον απόηχο της 11ης Σεπτεμβρίου 2001, το δώρο φαινόταν σαν μια συνήθης χειρονομία από τον κοσμικό ηγέτη μιας κυρίως μουσουλμανικής χώρας, που ήταν πρόθυμος να διαχωρίσει [10] το Ισλάμ από την τρομοκρατία. Για τον Ετσεβίτ, ο οποίος σε ένα διαφορετικό πλαίσιο είχε υπενθυμίσει [11] στους Αμερικανούς ότι οι Τούρκοι, «είτε αρέσει σε κάποιον είτε όχι», ήταν Μουσουλμάνοι, το Κοράνι ήταν τόσο μια αναγνώριση της πραγματικότητας όσο και μια γιορτή της πίστης.

Δεν αποτελεί έκπληξη ότι η σημερινή έκθεση στο Smithsonian, που κατέστη δυνατή από την τρέχουσα κυβέρνηση του ισλαμιστή προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, είναι πάρα πολύ μια γιορτή της πίστης, με το ισλαμικό περιεχόμενο του Κορανίου να τονίζεται παράλληλα με την καλλιτεχνική κληρονομιά του. Πιο πονηρά, η έκθεση φαίνεται να έχει παράσχει στους παλιότερους κοσμικούς αντιπάλους του Ερντογάν μια ευκαιρία να συμμετάσχουν στον εορτασμό. Παράλληλα με το τουρκικό Υπουργείο Τουρισμού, ένας άλλος από τους χορηγούς της έκθεσης είναι ο όμιλος Dogan. Μέλος της παραδοσιακής κοσμικής επιχειρηματικής κοινότητας της Τουρκίας, ο Aydin Dogan [12] είναι ιδιοκτήτης αρκετών εφημερίδων που κάποτε ήταν αρκετά επικριτικές προς τον Ερντογάν. Μέσα από μια σειρά από νομικές ενέργειες που είχαν πολιτικά κίνητρα, που κυμαίνονται από φορολογικά πρόστιμα 2,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων μέχρι την σύλληψη υψηλόβαθμων στελεχών, η κυβέρνηση υπέταξε τις εφημερίδες του Dogan. Το ότι κοσμικοί επιχειρηματίες προσφέρουν την οικονομική στήριξή τους σε μια τόσο ενθουσιαστική θρησκευτική έκθεση σε μουσείο, αποκαλύπτει το περίγραμμα της επιτυχίας του Ερντογάν στην ανάμειξη της εξουσίας με την ευσέβεια και την ενσωμάτωση πρώην αντιπάλων στο νέο καθεστώς του.

Τα Κοράνια, όπως μαθαίνουν οι επισκέπτες του Smithsonian, χρησιμοποιούνταν συνήθως σε ολόκληρο τον ισλαμικό κόσμο ως διπλωματικά δώρα για να παγιώσουν πολιτικές και στρατιωτικές συμμαχίες. Αυτά που εκτίθενται σήμερα χρησιμοποιήθηκαν μέσα στα χρόνια για την οικοδόμηση σχέσεων μεταξύ Οθωμανών, Σαφαβιδών, Αββασιδών, Ισμαηλιτών, Μογγόλων και Μαμελούκων. Δεδομένης της ποικιλίας των διμερών προκλήσεων [13] που αντιμετωπίζει η αμερικανο-τουρκική συμμαχία σήμερα, θα μπορούσαν να χρησιμεύσουν σίγουρα για κάποια σύσφιξη. Αν η ιστορία αυτών των Κορανίων μπορεί να υπαινιχθεί μια πιο σύνθετη σχέση μεταξύ Ισλάμ και κοσμικότητας από όσο κάποιοι στην Ουάσιγκτον φαίνεται να βλέπουν [14], ίσως θα μπορούσαν με κάποιο ανεπαίσθητο τρόπο να κάνουν αυτό που τους αναλογεί για να βοηθήσουν.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2017-02-08/piety-power-an...