Η καλή εξωτερική πολιτική είναι αόρατη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η καλή εξωτερική πολιτική είναι αόρατη

Γιατί το βαρετό είναι καλύτερο

Στην προσπάθειά του να κάνει την «Αμερική Μεγάλη και Πάλι» βάζοντας «Πρώτα την Αμερική», ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, πέρασε τις πρώτες εβδομάδες της θητείας του διαταράσσοντας τις σχέσεις με συμμάχους και αντιπάλους. Διαμαρτυρήθηκε στον πρωθυπουργό της Αυστραλίας [1] σχετικά με αυτό που αποκάλεσε «χαζή συμφωνία» [2] που έκαναν οι Ηνωμένες Πολιτείες συμφωνώντας να μετεγκατασταθούν περίπου 1.250 πρόσφυγες από την Αυστραλία στις Ηνωμένες Πολιτείες˙ πρότεινε στον πρόεδρο του Μεξικού ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να βοηθήσουν να φροντίσει κάποιους «δύσκολους άνδρες» [3] εκεί˙ και δήλωσε [4] στον Γάλλο πρόεδρο François Hollande ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να πάρουν «επιστροφή χρημάτων» για τα χρόνια που ηγούνται του ΝΑΤΟ. Προφανώς, παραμένει επίσης αποφασισμένος να θεσπίσει μια εκτελεστική εντολή για την προσωρινή απαγόρευση της μετανάστευσης από επτά Μουσουλμανικές χώρες, παρά τις πρώτες δικαστικές αποφάσεις εναντίον των προσπαθειών του.

Ο Micah Zenko και η Rebecca Lissner, από το Council on Foreign Relations, έχουν περιγράψει την προσέγγιση του Τραμπ στην εξωτερική πολιτική ως «τακτικό συναλλακτισμό» (tactical transactionalism) [5], δηλαδή «ένα πλαίσιο εξωτερικής πολιτικής που επιδιώκει διακριτικές νίκες (ή την αρχική εντύπωσή της δια του tweeter), αντιμετωπίζει τις εξωτερικές σχέσεις σε διμερές επίπεδο και όχι πολυδιάστατα, και αντιστέκεται στην εναρμόνιση των μέσων που είναι απαραίτητα για μια αποτελεσματική μεγάλη στρατηγική».

Αλλά το πρόβλημα δεν είναι απλώς για την οποιαδήποτε συμφωνία. Δεν είναι καν η έλλειψη μιας συνολικής μεγάλης στρατηγικής από τον Τραμπ. Το πρόβλημα είναι ότι η επιτυχής εξωτερική πολιτική είναι σε μεγάλο βαθμό αόρατη. Αυτό συχνά σημαίνει την εκ των προτέρων πληρωμή για οφέλη που είναι δύσκολο να δούμε μέχρι [αυτά] να χαθούν, ή που θα είναι προφανή μόνο όταν χρειαστούν πραγματικά. Μερικές φορές, η επιτυχής εξωτερική πολιτική σημαίνει ακόμα και να περάσουν οι πραγματικές νίκες απαρατήρητες.

Η αόρατη εξωτερική πολιτική δεν δελεάζει έναν πρόεδρο ο οποίος νοιάζεται για επιδείξεις και φανταχτερές επιτυχίες. Μολονότι η αρχική καταιγίδα δραστηριοτήτων του Τραμπ φαίνεται να έχει ηρεμήσει τις τελευταίες ημέρες, δεν υπάρχει καμία απόδειξη ότι έχει μετατραπεί στο είδος των ήσυχων, συνηθισμένων ενεργειών που κάνουν την εξωτερική πολιτική των ΗΠΑ να λειτουργεί ομαλά. Οι προσπάθειες αυτές δεν είναι δραματικές, αλλά είναι απαραίτητες, και η απουσία τους θα μπορούσε να υπονομεύσει σοβαρά τα συμφέροντα των ΗΠΑ.

02032017-1.jpg

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, μιλά κατά την διάρκεια της συνάντησής του με τους επικεφαλής των εταιρειών ασφάλισης υγείας στον Λευκό Οίκο στην Ουάσινγκτον, στις 27 Φεβρουαρίου 2017. KEVIN LAMARQUE / REUTERS
-----------------------------------------------------

ΤΑ ΑΟΡΑΤΑ ΩΦΕΛΗΜΑΤΑ ΕΙΝΑΙ ΒΑΡΕΤΑ

Οι πολιτικές που επικρίνει ο Trump έχουν κάτι κοινό. Το ελεύθερο εμπόριο, οι συμμαχίες, και η μη θολή διπλωματία, όλα έρχονται με δημόσιες δαπάνες και λιγότερο ορατά οφέλη. Για παράδειγμα, οι συμφωνίες ελεύθερων συναλλαγών καθιστούν φθηνότερο για όλους να αγοράσουν καταναλωτικά αγαθά, όπως οι τηλεοράσεις˙ αλλά επειδή μια τέτοια παροχή απλώνεται σε όλους τους Αμερικανούς, ο οποιοσδήποτε αγοραστής στο Best Buy δεν είναι πιθανό να αφιερώσει πολύ σκέψη στις συμφωνίες ελεύθερου εμπορίου. Σίγουρα παρατηρεί, ωστόσο, το κόστος όταν ένα εργοστάσιο κλείνει στην πόλη του.

Οι περιορισμοί στο εμπόριο έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα: Οι πολιτικές τύπου «Buy America» που υπερασπίζεται ο Trump θα μπορούσαν να αυξήσουν το κόστος [6] για ένα ευρύ τμήμα του αμερικανικού κοινού. Όπως έχει αναφερθεί ευρέως, μια έρευνα από τα συστατικά των προϊόντων υπό την επωνυμία Trump [7] αποκαλύπτει ότι ακόμα και ο ίδιος ο Trump δεν νομίζει ότι το να «αγοράζει αμερικανικά» είναι πάντα η καλύτερη συμφωνία για τους Αμερικανούς επιχειρηματίες.

Οι οικονομολόγοι έχουν από καιρό κατανοήσει τα συμπυκνωμένα κόστη και τα διάχυτα οφέλη του εμπορίου, τα οποία καθιστούν τα κόστη πολιτικά προεξάρχοντα και τα οφέλη πιο δύσκολο να πουληθούν. Λιγότερο προφανές είναι ότι τα οφέλη των συμμαχιών και της διπλωματίας είναι επίσης σε μεγάλο βαθμό αόρατα. Το μόνο είδος της διπλωματίας για το οποίο μιλά ποτέ ο Trump είναι για την επίτευξη συμφωνιών, αλλά μια καλύτερη αναλογία για την περισσότερη διπλωματίας [8] είναι η προληπτική φροντίδα [9]: Είναι σταδιακή και περιλαμβάνει την ροπή προς συμμαχίες, εμπορικούς εταίρους, και άλλες στρατηγικά σημαντικές χώρες. Οι συμμαχίες και οι διπλωματικές σχέσεις είναι σαν την ασφάλιση: Όσο πολύ κι αν την χρειάζεστε σε μια κρίση, μπορείτε να έχετε πρόσβαση σε αυτήν μόνο αν έχετε πληρώσει τα ασφάλιστρά σας κανονικά επί μακρόν.

Η προληπτική φροντίδα των συμμαχιών είναι βαρετή, αλλά απαραίτητη. Τα οφέλη είναι δύσκολο να μετρηθούν (αν και η εφημερίδα New York Times έκανε πρόσφατα μια γενναία προσπάθεια να ποσοτικοποιήσει [10] τι κερδίζουν οι Ηνωμένες Πολιτείες από τις συμμαχίες τους: Βγάζουμε 699 δισεκατομμύρια δολάρια από τις εμπορικές συναλλαγές με τους εταίρους μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση και μόνο), αλλά αν οι συμμαχίες εξαφανιστούν, θα υπάρξουν μεγάλα και προφανή κόστη.

Η τακτική διπλωματία [11] λειτουργεί επίσης με αυτόν τον τρόπο: Οι περισσότερες διπλωματικές επισκέψεις του προέδρου και του υπουργού Εξωτερικών στο εξωτερικό δεν γίνονται για να εξασφαλίσουν σημαντικές ευκαιρίες, αλλά μάλλον για να ενισχύσουν ή να διατηρήσουν τις υπάρχουσες διπλωματικές συνεργασίες. Η φαινομενική περιθωριοποίηση [12] του υπουργού Εξωτερικών, Rex Tillerson, από την λήψη αποφάσεων και την δημόσια διπλωματία του Τραμπ θα είχε νόημα μόνο για έναν πρόεδρο ο οποίος βλέπει την διπλωματία ως περιθωριακή.

ΑΥΤΟ ΤΟ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΚΟΛΠΟ ΕΔΩΣΕ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΕΙΡΗΝΗ ΚΑΙ ΕΥΗΜΕΡΙΑ

Ο Thomas Schelling, ο βραβευμένος με Νόμπελ μελετητής που αποβίωσε στα τέλη του περασμένου έτους [13], σημείωσε ότι όλοι μας έχουμε την τάση να δίνουμε προτεραιότητα στην βραχυπρόθεσμη ικανοποίηση έναντι των μακροπρόθεσμων ωφελημάτων. Αυτό σημαίνει, όπως περιγράφει ο Schelling [14], ότι «πολλοί από εμάς έχουμε μικρά κόλπα που κάνουμε στους εαυτούς μας για να προχωρήσουμε τα πράγματα που οφείλουμε να κάνουμε ή να μας απομακρύνουν από τα πράγματα που δεν πρέπει».

Η φιλελεύθερη διεθνής τάξη ήταν το πιο σημαντικό τέχνασμα της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής για να δίνει προσοχή στο μακροπρόθεσμο (τουλάχιστον από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου). Οι ελίτ συμφώνησαν ότι μια απελευθέρωση του εμπορικού περιβάλλοντος, ένα ισχυρό δίκτυο συμμαχιών και μια συστηματοποιημένη διπλωματία παρέχουν αξιόλογα οφέλη.

Εκτός από το να παρέχει οφέλη που είναι δύσκολο να δούμε, όπως το χαμηλότερο κόστος των αγαθών χάρη στο εμπόριο, αυτό το τέχνασμα σταματά επίσης τους πολιτικούς από το να εμπλέκονται σε πολιτικές όπως ο προστατευτισμός, [πολιτικές] που μοιάζουν σαν μια γρήγορη νίκη αλλά μπορεί να είναι σοβαρά επιζήμιες. Ο δασμός Smoot-Hawley εισήχθη το 1930 για να προστατεύσει την οικονομία των ΗΠΑ από τον ξένο ανταγωνισμό, αλλά κατέληξε να παρατείνει την Μεγάλη Ύφεση. Μετά από αυτή την θλιβερή εμπειρία, ο νόμος για αμοιβαίες εμπορικές συμφωνίες (Reciprocal Trade Agreements Act, RTAA) [15] άλλαξε το θεσμικό σχέδιο σύμφωνα με το οποίο ορίστηκε η αμερικανική πολιτική εμπορίου. Η νέα μορφή βοήθησε να γίνει πιο εύκολη η αντίσταση στον προστατευτισμό δίνοντας στον πρόεδρο προωθημένη εξουσία έναντι του Κογκρέσου για να διαπραγματεύεται εμπορικές συμφωνίες, μειώνοντας την απαίτηση για την έγκριση του Κογκρέσου σε μια απλή πλειοψηφία αντί για μια πλειοψηφία των δύο τρίτων, και προσδένοντας τις αμερικανικές δασμολογικές μειώσεις με τις αμοιβαίες δασμολογικές περικοπές των άλλων χωρών. Όλα τα παραπάνω δημιούργησαν [16] όλο και πιο ανθεκτική πολιτική στήριξη για το ελεύθερο εμπόριο.

Οι συμμαχίες και η καθημερινή διπλωματία εξαναγκάζουν το κοινό να πληρώσει το κόστος για τις πολιτικές εξασφάλισης που μπορεί να χρειαστούν όταν τα πράγματα γίνουν δύσκολα. Έχουν επίσης βοηθήσει να κρατηθούν μακριά οι μεγάλοι πόλεμοι επί 70 χρόνια, τόσο άμεσα, μέσω των καλών σχέσεων με τους συμμάχους και τους εταίρους, όσο και έμμεσα, μέσω της ισορροπίας δυνάμεων που οι ισχυρές συμμαχίες βοηθούν να ενισχυθούν.

Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο οι επιπλήξεις του Τραμπ [17] στον πρωθυπουργό της Αυστραλίας Malcolm Turnbull ήταν τόσο σοκαριστικές. Οι επικριτές -συμπεριλαμβανομένων πολλών πρώην ρεπουμπλικανών αξιωματούχων της εξωτερικής πολιτικής [18]- σημείωσαν ότι η Αυστραλία υπήρξε πιστός σύμμαχος των ΗΠΑ, συμβάλλοντας με στρατεύματα σε όλες σχεδόν τις συγκρούσεις στις οποίες έχουν εμπλακεί οι Ηνωμένες Πολιτείες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, συμπεριλαμβανομένου του πολέμου στο Ιράκ το 2003. Οι συνεισφορές της Αυστραλίας σε συγκρούσεις στην Ασία -πάνω από 17.000 Αυστραλοί υπηρέτησαν στον πόλεμο της Κορέας και πάνω από 60.000 στον πόλεμο του Βιετνάμ- είναι μια σημαντική υπενθύμιση της σημασίας της Αυστραλίας για την μελλοντική θέση των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ασία έναντι της ανερχόμενης Κίνας.

02032017-2.jpg

Ένας ακτιβιστής ζωγραφίζει το συνοριακό τείχος ΗΠΑ-Μεξικού μεταξύ Ciudad Juarez και New Mexico ως σύμβολο διαμαρτυρίας κατά της νέας μεταναστευτικής μεταρρύθμισης του προέδρου των ΗΠΑ, Donald Trump, στην πλευρά του Ciudad Juarez, στο Μεξικό, στις 26 Φεβρουαρίου του 2017. JOSE LUIS GONZALEZ / REUTERS
-----------------------------------------

Σίγουρα, οι περισσότερες ελίτ της εξωτερικής πολιτικής των Δημοκρατικών και των Ρεπουμπλικανών εξακολουθούν να υποστηρίζουν μια μορφή της φιλελεύθερης διεθνούς τάξης, αλλά θα πρέπει να βγουν μπροστά καθώς ο Trump την αμφισβητεί. Πράγματι, υπάρχουν σημαντικοί θύλακες υποστήριξης ακόμα και μέσα στην διοίκηση του Τραμπ. Αμφότεροι ο Tillerson και ο James Mattis, νέοι υπουργοί του Τραμπ στο Υπουργείο Εξωτερικών και το Υπουργείο Άμυνας, αντίστοιχα, εξέφρασαν ισχυρή υποστήριξη προς το ΝΑΤΟ κατά τις ακροάσεις επιβεβαίωσης του διορισμού τους, παρά τον ισχυρισμό του προέδρου [19] ότι η συμμαχία είναι «παρωχημένη»˙ και ο αντιπρόεδρος Mike Pence εξέφρασε ισχυρή υποστήριξη για το ΝΑΤΟ στην Διάσκεψη Ασφαλείας του Μονάχου φέτος.

ΜΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΕΙΤΕ ΤΟ ΚΟΙΝΟ

Συνήθως, όταν ανησυχούμε για την εγχώρια υποστήριξη προς την διεθνή τάξη, ανησυχούμε για την κοινή γνώμη (για παράδειγμα, οι μελετητές έχουν [20] συζητήσει [21] εάν [22] η δημόσια υποστήριξη για την διεθνή τάξη έχει διαβρωθεί, ιδιαίτερα σε μια εποχή κομματικής πόλωσης). Ωστόσο, η άνοδος του Τραμπ δεν είναι απλά μια ιστορία λαϊκής εξέγερσης ενάντια στην φιλελεύθερη τάξη. Ακόμα και οι απόψεις των ανθρώπων για το εμπόριο, το οποίο μπορεί να επηρεάσει τις θέσεις εργασίας και τους μισθούς, δεν ταιριάζουν απαραίτητα με την οικονομική ιδιοτέλειά τους ξεκάθαρα [23]. Αντίθετα, οι εμπορικές προτιμήσεις αντικατοπτρίζουν συχνά οικονομικές ή κοινωνικές ανησυχίες -με άλλα λόγια, διαμορφώνονται από πολλές από τις ίδιες δυνάμεις που καθοδήγησαν την ψήφο στις προεδρικές εκλογές, και όχι από τις ιδιαιτερότητες της εμπορικής πολιτικής.

Οι περισσότεροι ψηφοφόροι μάλλον δεν σκέφτονται πολύ για τις συμμαχίες και την διπλωματία όταν προσέρχονται στις κάλπες, αλλά ακόμη και αν το έκαναν, είναι αμφίβολο ότι θα έστρεφαν τα πυρά τους στους μακρόχρονους εταίρους των ΗΠΑ, όπως έκανε ο Trump στις πρώτες εβδομάδες [της θητείας] του. Πράγματι, όπως ανέφεραν οι Times [24], σε μια έρευνα που πραγματοποιήθηκε λίγο πριν από την αποκάλυψη του ενοχλητικού τηλεφωνήματος με την Αυστραλία, οι ερωτηθέντες κλήθηκαν να αξιολογήσουν κατά πόσον οι χώρες ήταν σύμμαχοι ή εχθροί των Ηνωμένων Πολιτειών. Μεταξύ των Ρεπουμπλικανών, ποια ήταν η χώρα που βγήκε κορυφαία στον κατάλογο των συμμάχων; Η Αυστραλία.

Ο Trump έκανε αυτά τα ζητήματα εξέχοντα με το να υφάνει μια αφηγηματική εκστρατεία [25] γύρω από τις ανησυχίες για τους Αμερικανούς που θα χάσουν την δουλειά τους λόγω των συμφωνιών ελεύθερου εμπορίου και τις υπερβολικές πληρωμές για την υποστήριξη των πλούσιων συμμάχων. Στην συνέχεια τύλιξε αυτά τα ζητήματα με ρητορική σχετικά με τα πιο σκανδαλώδη λάθη που έχουν κάνει οι ελίτ τα τελευταία χρόνια, κυρίως από το φιάσκο του πολέμου στο Ιράκ και την οικονομική κρίση του 2008, για να επιδιώξει να πείσει το κοινό ότι ήταν απαραίτητη μια νέα προσέγγιση επτά δεκαετίες μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.

Με λίγα λόγια, η πηγή της σημερινής επίθεσης στην διεθνή τάξη δεν είναι το δημόσιο, ούτε οι κομματικές ελίτ, αλλά μάλλον είναι ο ίδιος ο πρόεδρος, με τον σύμβουλο του Λευκού Οίκου, Στηβ Μπάνον, στο πλευρό του. Όλα αυτά θα περιπλέξουν σοβαρά οιεσδήποτε προσπάθειες για την αποκατάσταση της πίστης στην τάξη. Δεν είναι απλώς ένα πρόβλημα καλύτερης ανταλλαγής μηνυμάτων -θα είναι πάντα δύσκολο να κάνεις τους ψηφοφόρους να ξεσηκωθούν για κάτι τόσο αφηρημένο όπως η φιλελεύθερης διεθνής τάξη.

Αντ’ αυτού, είναι στο χέρι αυτών των ελίτ που εξακολουθούν να αναγνωρίζουν και να δίνουν προτεραιότητα στα αόρατα οφέλη που το σύστημα έχει παράσχει, να το προστατεύσουν ή να το προωθήσουν. Εκείνοι μέσα διοίκηση του Τραμπ, όπως ο Tillerson, ο Mattis, και ο πρόσφατα διορισθείς Σύμβουλος Εθνικής Ασφάλειας, H.R. McMaster, καθώς και οι λίγοι σύμμαχοί τους στο Κογκρέσο -ιδιαίτερα στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα- μπορούν να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο εάν είναι πρόθυμοι να αναλάβουν το ρίσκο, και αν ο Τραμπ τους ακούσει.

Κάποιος θα πρέπει να πει στον Trump να κάνει ένα ταξίδι στην Γερμανία χωρίς να προσδοκά να φέρει στην πατρίδα μια συμφωνία. Κάποιος θα πρέπει να του υπενθυμίσει ότι οι ισχυρές συμμαχίες με την Αυστραλία, την Ιαπωνία και τη Νότια Κορέα θα είναι χρήσιμες αν υπάρξει μια αντιπαράθεση με την Κίνα, δεδομένου μάλιστα ότι η ίδια η Κίνα δεν έχει συμμάχους. Κάποιος θα πρέπει να επισημάνει στον Trump ότι ο προστατευτισμός στο εμπόριο οδηγεί σε αυξήσεις των τιμών στα Walmart.

Αυτές οι ίδιες ελίτ ίσως επίσης να πρέπει να υπενθυμίσουν στον Trump ότι ορισμένες νίκες στην εξωτερική πολιτική πρέπει να μείνουν αόρατες -ότι δεν θα είναι σε θέση να πάρει δημόσια εύσημα για ορισμένες από αυτές. Η σταθερότητα στις κρίσεις, η πρόληψη της τρομοκρατίας, η συλλογή πληροφοριών, και πολλές άλλες πτυχές της εξωτερικής πολιτικής είναι σε μεγάλο βαθμό κάτι σαν τα σκυλιά που δεν γαβγίζουν, το σχέδιο που απαιτεί χρόνο για να αποφέρει καρπούς, ή την ιστορία που πρέπει να παραμείνει μυστική μέχρι κάποια μέρα μακριά στο μέλλον .

Οι ελίτ πρέπει ακόμα να αντιμετωπίσουν τις επικρίσεις της υπάρχουσας τάξης που ο Trump έχει εκμεταλλευθεί. Το κόστος του ελεύθερου εμπορίου όντως επιβαρύνει δυσανάλογα ορισμένους Αμερικανούς˙ ο ειδικός επί του εμπορίου στο Council on Foreign Relations, Edward Alden, έχει δείξει λεπτομερώς [26], την αποτυχία της κάθε διοίκησης από του John F. Kennedy και μετά στο να αποδώσουν την υπεσχημένη βοήθεια προς τους εργαζομένους που έμειναν πίσω λόγω της αυξανόμενης παγκοσμιοποίησης, βοήθεια η οποία θα προέκυπτε από τις εμπορικές προσαρμογές. Οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ χρειάζεται να δουν σοβαρά το να δαπανήσουν τουλάχιστον το 2% του ΑΕΠ τους για την άμυνα, όπως έχουν υποσχεθεί να κάνουν (μόνο η Εσθονία, η Ελλάδα, η Πολωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες το κάνουν) -όχι επειδή η επίτευξη του στόχου θα έχει σημαντικές συνέπειες στην άμυνα, αλλά μάλλον για να διατηρήσουν την πολιτική υποστήριξη από τον κύριο χορηγό του ΝΑΤΟ.

Οι επιδόσεις της μεταπολεμικής διεθνούς τάξης έχουν γραφτεί με αόρατο μελάνι. Αλλά είναι εξαιρετικά ισχυρές [27]. Αν δεν είμαστε επιτυχείς στο να την υπερασπιστούμε, τα οφέλη της μπορεί τελικά να γίνουν ξεκάθαρα φανερά -ακριβώς επειδή θα έχουν εκλείψει.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/united-states/2017-02-28/good-fo...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.washingtonpost.com/world/national-security/no-gday-mate-on-c...
[2] https://twitter.com/realDonaldTrump/status/827002559122567168
[3] http://www.cnn.com/2017/02/01/politics/malcolm-turnbull-donald-trump-pen...
[4] http://www.politico.com/story/2017/02/trump-foreign-leaders-phone-calls-...
[5] http://foreignpolicy.com/2017/01/13/trump-is-going-to-regret-not-having-...
[6] https://www.washingtonpost.com/posteverything/wp/2017/01/12/i-have-a-sto...
[7] https://www.washingtonpost.com/news/fact-checker/wp/2016/08/26/how-many-...
[8] https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2016/03/23/obamas-sym...
[9] http://www.newyorker.com/magazine/2017/01/23/the-heroism-of-incremental-...
[10] https://www.nytimes.com/interactive/2017/01/16/world/trump-military-role...
[11] http://politicalviolenceataglance.org/2016/11/28/trump-and-diplomacy-tim...
[12] http://www.politico.com/magazine/story/2017/02/rex-tillerson-is-already-...
[13] https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2016/12/13/thomas-sch...
[14] https://learning.hccs.edu/faculty/robert.tierney/phil1301/substantive-co...
[15] http://chicagounbound.uchicago.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=8966&cont...
[16] http://web.stanford.edu/class/polisci243c/readings/v0002109.pdf
[17] https://www.washingtonpost.com/world/national-security/no-gday-mate-on-c...
[18] http://www.mcclatchydc.com/news/politics-government/article130427384.html
[19] http://www.thetimes.co.uk/article/brexit-will-be-a-great-thing-you-were-...
[20] http://www.belfercenter.org/sites/default/files/legacy/files/IS3202_pp00...
[21] https://www.princeton.edu/~hmilner/forthcoming%20papers/The%20Center%20S...
[22] http://www.realclearworld.com/articles/2016/11/07/how_the_elite_misjudge...
[23] http://repository.upenn.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1338&context=asc...
[24] https://www.nytimes.com/interactive/2017/02/03/upshot/which-country-do-a...
[25] https://www.nytimes.com/2016/10/20/world/americas/donald-trump-foreign-p...
[26] http://www.cfr.org/competitiveness/failure-adjust/p38288
[27] http://blog.lareviewofbooks.org/essays/america-america/

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition