Η άνοδος του Geert Wilders | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η άνοδος του Geert Wilders

Πρόκειται η Ολλανδία να ψηφίσει τον δικό της Trump στην εξουσία;

Άλλη μια εκλογική διαδικασία, άλλος ένας ισλαμοφοβικός εθνικιστής με μια αξέχαστη ξανθή κόμη, άλλος ένας λαϊκιστής έτοιμος να εκπλήξει τους παρατηρητές και να αναστατώσει τις ελίτ νικώντας το κατεστημένο στις κάλπες. Έτσι μοιάζουν οι ολλανδικές γενικές εκλογές της 15ης Μαρτίου σε πολλούς παρατηρητές από την αμερικανική πλευρά του Ατλαντικού. Και υπάρχει κάποια αλήθεια σε αυτή την εντύπωση.

Ο νυν πρωθυπουργός, Mark Rutte, του κεντροδεξιού Λαϊκού Κόμματος για την Ελευθερία και τη Δημοκρατία (VVD), έχει από το 2012 ηγηθεί μιας συμμαχίας με το κεντροαριστερό Εργατικό Κόμμα (PvdA), τον ιστορικό ιδεολογικό αντίποδά του. Ακόμη και ως de facto ηγέτης του κατεστημένου, ο Rutte δεν έχει καταφέρει να πάρει ένα σημαντικό προβάδισμα στις δημοσκοπήσεις. Ο Geert Wilders, ο επικεφαλής του Κόμματος για την Ελευθερία (PVV), είναι ο αουτσάιντερ υποψήφιος που βρίσκεται στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος, ως ο δυνητικός επόμενος Donald Trump. Έχει καταφέρει να μείνει σε απόσταση βολής από τον Rutte, και μάλιστα βρέθηκε μπροστά σε ορισμένες αρχικές δημοσκοπήσεις. Ο φόβος και η αντίθεση του Wilders προς το Ισλάμ είναι, αν μη τι άλλο, ακόμη πιο ακραίοι από του Τραμπ. Και, όπως ο Τραμπ, ένα μεγάλο μέρος της πολιτικής πλατφόρμας του Wilders μοιάζει σαν μια δεύτερη σκέψη σχεδιασμένη για να μεγιστοποιήσει την εκλογική απήχηση χωρίς καν να προσποιείται ότι εμμένει σε μια συνεκτική φιλοσοφία διακυβέρνησης.

Υπάρχουν επίσης έντονες διαφορές. Ο Wilders είναι ένας δια βίου πολιτικός, όχι μια δια βίου διασημότητα. Ήρθε στο προσκήνιο ως μέλος του κοινοβουλίου εκλεγμένος σε ψηφοδέλτιο ενός παραδοσιακού κεντροδεξιού κόμματος, όχι ως επενδυτής ακινήτων, διαχειριστής καζίνο ή πρωταγωνιστής του κίτρινου Τύπου. Είναι η απομόνωση, όχι η επιθετική πανταχού παρουσία του, που έχει σημαδέψει ένα μεγάλο μέρος της ενήλικης ζωής του. Και, ίσως το πιο σημαντικό: Σε αντίθεση με τον Trump, δεν θα ηγηθεί της επόμενης κυβέρνησης της χώρας του.

ΜΙΑ ΛΑΪΚΙΣΤΙΚΗ ΤΡΟΧΙΑ

Κατά την διάρκεια της καριέρας του, ο Βίλντερς έχει περάσει από το να είναι ένας σεβαστός κανονικός πολιτικός σε μια Trumpιανή απειλή για το ολλανδικό κατεστημένο. Παρακάμπτοντας το κολέγιο, ο Βίλντερς πήγε να εργαστεί ως μέλος του προσωπικού του Frits Bolkestein, της πρώτης σεβαστής φωνής στον ολλανδικό δημόσιο διάλογο που δήλωσε ανοιχτά σκεπτικισμό για την πολυπολιτισμικότητα στην Ολλανδία. Ο Bolkestein ήταν ο ηγέτης του VVD, και ο Wilders έγινε μέλος του ολλανδικού κοινοβουλίου με το εν λόγω κόμμα το 1998. Ήταν από όλες τις απόψεις ένας σταθερός παίκτης για την ομάδα, που δεν κλόνιζε το σκάφος που τον βοήθησε να ανέλθει στις τάξεις του. Στην συνέχεια, όμως, μια σειρά γεγονότων φαίνεται να ξύπνησε σταδιακά τον ριζοσπάστη μέσα στον Wilders. Πρώτα ήρθαν οι επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου 2001. Και λιγότερο από ένα χρόνο αργότερα, οι Κάτω Χώρες υπέστησαν την δική τους πρώτη μεγάλη τρομοκρατική επίθεση, όταν ένας ακτιβιστής των δικαιωμάτων των ζώων [1] δολοφόνησε τον Ολλανδό πολιτικό Pim Fortuyn.

Ο Fortuyn ήταν ανοιχτά ένας γκέι λαϊκιστής που γρήγορα ανήλθε στην κορυφή των δημοσκοπήσεων το 2002. Η ανεξάρτητη εκστρατεία του στηρίχθηκε στην πλήρη αντίθεση [2] στις χυλωμένες πολιτικές του κατεστημένου της προηγούμενης δεκαετίας, που συμβολίζονται από μια κυβέρνηση συνασπισμού που εμπλέκει τόσο το κεντρο-δεξιό VVD όσο και το κεντρο-αριστερό PvdA. Επίσης, μοιράστηκε δημοσίως τις αρνητικές απόψεις του σχετικά με τον ρόλο του Ισλάμ στην ολλανδική κοινωνία με ασυνήθιστα σκληρούς όρους. Μετά από μια συντριπτική τοπική εκλογική νίκη στο Ρότερνταμ, ο Fortuyn ήταν στα πρόθυρα του να κερδίσει τις γενικές εκλογές του 2002, όταν δολοφονήθηκε. Το κόμμα του -το «Λίστα του Pim Fortuyn»- έλαβε 17% των ψήφων μετά τον θάνατό του, μακράν η πιο επιτυχημένη αρχική επίδοση στην σύγχρονη ιστορία της Ολλανδίας. Η κληρονομιά του Fortuyn ήταν διττή: Έριξε την ολλανδική πολιτική σκηνή σε αταξία, κάτι που συνεχίζεται ακόμη και σήμερα, και έδειξε ότι υπήρχε σημαντική εκλογική πελατεία για λαϊκιστές, γραφικούς, ενάντιους στην μετανάστευση πολιτικούς.

Αυτό το εκλογικό σώμα πρέπει να έχει φανεί δελεαστικό στον Wilders, που τότε ήταν ένα εύγλωττο μέλος του πιο δεξιού κόμματος του κατεστημένου. Ξεκίνησε εστιάζοντας την προσοχή του στους ισλαμιστές εξτρεμιστές, ιδιαίτερα αφότου η πρώην ερευνήτρια του PvdA που έγινε επικριτής του Ισλάμ, η Ayaan Hirsi Ali, προσχώρησε στο VVD και έγινε συνάδελφος του Wilders στο κοινοβούλιο. Αυτή η όλο και πιο εμμονική τοποθέτησή του σταμάτησε την πορεία του στις τάξεις του κόμματος, και τελικά τα έσπασε με το VVD το 2004 λόγω της δημόσιας αντίθεσής του για τις μαντίλες και τις ενταξιακές συνομιλίες της ΕΕ με την Τουρκία. Λίγο αργότερα η Ολλανδία αντιμετώπισε μια δεύτερη τραυματική τρομοκρατική πράξη: Τη δολοφονία, από έναν Μαροκινο-ολλανδό ισλαμιστή, του σκηνοθέτη Τέο Βαν Γκογκ, ο οποίος μόλις είχε ολοκληρώσει, με την Hirsi Ali, μια αμφιλεγόμενη ταινία για το Ισλάμ και την βία κατά των γυναικών. Περίπου την ίδια εποχή, χάρη σε απειλές κατά της ζωής του ίδιου του Wilders, [ο Wilders] περιβαλλόταν από όλο και πιο αυστηρά μέτρα ασφαλείας που περιόριζαν την ικανότητά του να ταξιδεύει ελεύθερα και γρήγορα, απομονώνοντάς τον γρήγορα από τον οποιονδήποτε έξω από τον στενό κύκλο του. Εν τω μεταξύ ο Wilders είχε ξεκινήσει την δική του πολιτική οργάνωση, το PVV: Ένα κόμμα μόνο κατ’ όνομα, του οποίου ο Wilders έγινε το μοναδικό μέλος και ο απόλυτος κυρίαρχος.

Το PVV ξεκίνησε με μια πλατφόρμα που ήταν σχεδόν αγγλοσαξονική [3] στον κλασσικό φιλελευθερισμό των οικονομικών της, αλλά τα οικονομικά δεν ήταν ποτέ πραγματικά σημαντικά για την απήχησή του. Αυτό που οδήγησε πραγματικά το κόμμα ήταν η αντίθεσή του στην ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, τη μετανάστευση και το Ισλάμ. Η γενικευμένη δυσαρέσκεια για την πρόταση του 2005 να υιοθετηθεί ένα ευρωπαϊκό σύνταγμα, βοήθησε καταλυτικά το νέο κίνημα του Wilders, και του εξασφάλισε εννέα έδρες (από τις 150) στις γενικές εκλογές του 2006.

Έχουν πλέον περάσει πάνω από δέκα χρόνια από την πρώτη είσοδο του PVV στην ολλανδική εκλογική πολιτική. Αυτό σημαίνει ότι το κόμμα έχει μια πραγματική πολιτική ιστορία, σε αντίθεση με τον Τραμπ ή τους Brexiteers [δηλαδή, εκείνους που είναι υπέρ του Brexit]. Σε αυτό το διάστημα, οι στιγμές της μεγαλύτερης επιτυχίας του Wilders ήρθαν λίγο αφότου χτύπησε η οικονομική κρίση: Το PVV τερμάτισε δεύτερο στις εκλογές του 2009 για το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και κέρδισε 24 έδρες στο ολλανδικό κοινοβούλιο στις εκλογές του 2010. Το αποτέλεσμα αυτό οδήγησε σε έναν μειοψηφικό συνασπισμό του VVD και των Χριστιανοδημοκρατών (CDA), που βασίστηκε στην υποστήριξη του Wilders για το μεγαλύτερο μέρος της νομοθετικής δραστηριότητας του συνασπισμού, κάτι που είναι η πιο άμεση συμμετοχή του [Wilders] στην διακυβέρνηση της χώρας μέχρι σήμερα. Το πείραμα τερματίστηκε μετά από δύο χρόνια, όταν το PVV άρχισε να κινείται προς τα αριστερά στην οικονομική πολιτική: Ο Wilders έγινε απρόθυμος να συνυπογράψει μια μεταρρύθμιση των δικαιωμάτων και την κάλυψη των ευρωπαϊκών στόχων για το έλλειμμα του προϋπολογισμού. Μέχρι τότε, το κόμμα ήταν ήδη υπό πίεση αφότου ένας από τους βουλευτές του [4] αποχώρησε λόγω ανησυχιών που αφορούσαν στην έλλειψη της εσωτερικής δημοκρατίας και στις κλιμακούμενες επιθέσεις του Wilders εναντίον μειονοτικών ομάδων.

09032017-1.jpg

Ο Wilders κόβει ένα αστέρι από την σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά την διάρκεια διαδήλωσης μπροστά από το Κοινοβούλιο της ΕΕ στις Βρυξέλλες, τον Μάιο του 2014. FRANCOIS LENOIR / REUTERS
-------------------------------------------------------------

Αυτά τα δύο τελευταία θέματα έχουν παραμείνει στο επίκεντρο της μοίρας του PVV έκτοτε. Οι επιθέσεις του στο Ισλάμ, τους μετανάστες και την ΕΕ έχουν, αν μη τι άλλο, κλιμακωθεί με την πάροδο του χρόνου. Πολύ πριν ο Trump προτείνει την δημιουργία ενός οργανισμού για την παρακολούθηση του εγκλήματος μεταναστών με ομιλία του σε κοινή συνεδρίαση του Κογκρέσου, ο Βίλντερς υποστήριξε την ιδέα για τις Κάτω Χώρες. Έχει επίσης υποστηρίξει έντονα ότι το Ισλάμ δεν είναι θρησκεία αλλά μια ιδεολογία, επιτρέποντάς του να υποστηρίξει την απαγόρευση του Κορανίου, ενώ προσποιείται ότι αγκαλιάζει την θρησκευτική ελευθερία. Ο ίδιος αντιτίθεται στην κατασκευή νέων τεμενών, θέλει να κλείσει τα υπάρχοντα τζαμιά σε κατοικημένες περιοχές, καθώς και όλα τα ισλαμικά σχολεία, υποστηρίζει έναν φόρο επί των καλυμμάτων κεφαλής, και έχει πει ότι θέλει «λιγότερους Μαροκινούς» στην Ολλανδία. (Για κάποιο λόγο, αυτό το τελευταίο στοιχείο είναι εκείνο που τον έβαλε στα πιο σοβαρά νομικά προβλήματα [5] σύμφωνα με την ολλανδική νομοθεσία [περί ελευθερίας του] λόγου) Όσο για την ΕΕ, έχει περάσει από την απόρριψη της διαρκώς στενότερης ένωσης στο απαιτητικό «Nexit».

Η έλλειψη εσωτερικής δημοκρατίας στο PVV συνεχίστηκε, επίσης. Αν και η κυριαρχία του Wilders στο κόμμα διευκολύνει ένα ομοιόμορφο μήνυμα, έχει –όπως ο Trump- αγωνιστεί για να προσελκύσει ικανούς ανθρώπους και αντιμετώπισε μια ατέρμονη ροή σκανδάλων. Μέλη και επίδοξα μέλη του κοινοβουλίου έχουν εγκαταλείψει το κόμμα [6], διέπραξαν απάτες [7], έχουν κατηγορηθεί για ενδοοικογενειακή βία [8], έχουν κουτουλήσει [9] άλλους θαμώνες σε μπαρ, επιδόθηκαν σε σεξουαλική επίθεση στον στρατό [ 10], έχουν επινοήσει προηγούμενες θέσεις και διδακτορικά [11], και απείλησαν να ουρήσουν σε γραμματοκιβώτια γειτόνων τους [12]. (Δεν υπάρχουν γνωστά μυστικά τηλεφωνήματα με τον Ρώσο πρέσβη).

ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΕΝΗ ΑΠΗΧΗΣΗ

Όλα αυτά τα προβλήματα δεν έχουν βλάψει την σχέση του Wilders με την βάση του. Παρά το γεγονός ότι το υπόλοιπο πολιτικό φάσμα έχει κατακερματιστεί γύρω του, εκείνος κατέχει περισσότερο ή λιγότερο σταθερά το περίπου 10% με 15% των ψήφων. Είναι αυτός ο πυρήνας των ψηφοφόρων που συμφωνούν μαζί του στους βασικούς ισχυρισμούς του, που τον είχαν κάνει να προηγείται σε μερικές από τις πρώτες δημοσκοπήσεις του τρέχοντος έτους. Αλλά ενώ ιδίως το VVD ήταν πρόθυμο να υιοθετήσει κάποια από την ρητορική Wilders για να πετύχει εκλογικά οφέλη, αυτή του η ίδια αφοσίωση σε ένα μικρό αριθμό ακραίων θέσεων τον έχει κάνει μη αποδεκτό για τα άλλα μεγάλα κόμματα. Στις 16 Μαρτίου μπορεί να έχει ονομαστικά κερδίσει τις εκλογές και να έχει πάρει 25 έδρες στο Κοινοβούλιο, αλλά δεν θα υπάρχει συνασπισμός 76 βουλευτών για να στηρίξει μια πρώτη κυβέρνηση Wilders. Και θα εξακολουθούν να υπάρχουν μόνο εννέα γερουσιαστές του PVV στην άνω βουλή του ολλανδικού κοινοβουλίου (από τους συνολικά 75) και καθόλου κοντά σε 29 επιπλέον που θα χρειαστούν να συνεργαστούν μαζί τους.

Αυτό δεν γράφεται για να πούμε ότι η ολλανδική πολιτική σκηνή επιστρέφει σε μια κατάσταση ηρεμίας. Μέχρι και πέντε διαφορετικά κόμματα (ένας ιστορικά υψηλός αριθμός) μπορεί να χρειαστεί να συμμαχήσουν για να σχηματιστεί μια κυβέρνηση πλειοψηφίας. Η καθαρή αναλογική εκπροσώπηση θα προσφέρει αυτό που θα περίμενε κανείς σκεπτικιστής: Ένα προσαρμοσμένο πολιτικό κίνημα για σχεδόν κάθε ψηφοφόρο, με έδρες για ένα κόμμα των ηλικιωμένων πολιτών (το «50 Plus»), ένα πράσινο κόμμα (το «Αριστερά των Πρασίνων»), ένα κόμμα των δικαιωμάτων των ζώων (το PvdD), ένα τουρκικό εθνικιστικό κόμμα (το Denk), και ένα υπέρ της Ρωσίας κόμμα (το Φόρουμ για τη Δημοκρατία). Όμως, η πολύπλοκη διαδικασία διαπραγμάτευσης που θα παράγει τελικά μια λειτουργική πλειοψηφία είναι απίθανο να προκαλέσει ριζοσπαστικές πολιτικές, να βάλει σε δοκιμασία τους δημοκρατικούς θεσμούς ή να οδηγήσει στην συνέχιση του ξηλώματος της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αν αυτές είναι οι αλλαγές στις οποίες ελπίζετε, η σύμμαχος του Wilders, η Marine Le Pen [13] μπορεί να αποτελεί ένα καλύτερο στοίχημα.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/netherlands/2017-03-08/geert-wil...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.economist.com/blogs/charlemagne/2014/05/netherlands-most-noto...
[2] https://www.youtube.com/watch?v=k9O2SM_bPpA
[3] http://pubnpp.eldoc.ub.rug.nl/FILES/root/beginselprogramma/pvvonafh2005/...
[4] https://en.wikipedia.org/wiki/Hero_Brinkman
[5] http://www.reuters.com/article/us-netherlands-wilders-trial-idUSKBN13Y0OX
[6] http://www.isereenpvveropgestapt.nl/
[7] http://nos.nl/artikel/200549-weer-pvv-kamerlid-met-veroordeling.html
[8] https://www.nrc.nl/nieuws/2011/09/04/pvver-dion-graus-ten-onrechte-niet-...
[9] http://www.rtlnieuws.nl/nieuws/binnenland/marcial-hernandez-vooral-beken...
[10] http://www.volkskrant.nl/vk/nl/2788/Geert-Wilders/article/detail/1051654...
[11] http://www.volkskrant.nl/politiek/pvv-ers-in-de-fout-een-overzicht~a1054...
[12] http://www.hpdetijd.nl/2010-11-11/blower-brievenbuspisser-eric-lucassen-...
[13] https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2017-02-06/can-france-ste...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition