Η Γαλλία θα κινηθεί προς τα εμπρός ή εσωστρεφώς;

Οι γαλλικές προεδρικές εκλογές του 2017 είναι οι πιο αξιοσημείωτες στην πρόσφατη ιστορία της Πέμπτης Δημοκρατίας. Για πρώτη φορά από τότε που ο Charles de Gaulle κέρδισε τις εναρκτήριες προεδρικές εκλογές το 1965, κανένας υποψήφιος σημαντικού κόμματος δεν θα φθάσει στον δεύτερο (και καθοριστικό) γύρο των εκλογών που θα πραγματοποιηθεί στις 7 Μαΐου. Οι δύο πρωτοπόροι είναι ηγέτες πολιτικών κομμάτων που δεν έχουν ποτέ πριν συμμετάσχει στην κυβέρνηση σε εθνικό επίπεδο.

Η Marine Le Pen έχει ηγηθεί του ριζοσπαστικού δεξιού Εθνικού Μετώπου από το 2011, όταν αντικατέστησε τον πατέρα της μετά από έναν σύντομο αλλά πικρό αγώνα. Από τότε, έχει σταθεροποιήσει την θέση της μέσα στο κόμμα, ενώ εστιάζει σε δύο ζητήματα: Αντίθεση στην μετανάστευση και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Τα ζητήματα αυτά έχουν προσελκύσει πιστή και αυξανόμενη εκλογική υποστήριξη, αλλά η ακραία τοποθέτηση του κόμματος έχει επίσης περιορίσει την ικανότητά του να προσελκύει ψηφοφόρους από άλλα πολιτικά κόμματα. Περαιτέρω, το Εθνικό Μέτωπο είχε μικρή επιτυχία στην διαμόρφωση συμμαχιών με πιο παραδοσιακά κόμματα της κεντροδεξιάς. Ως εκ τούτου, παρά την αυξανόμενη εκλογική υποστήριξη από την ίδρυσή του το 1972, το κόμμα έχει κερδίσει μόνο μια χούφτα τοπικών εκλογών, έχει συμμετάσχει σε μερικές περιφερειακές διοικήσεις, και δεν έχει ποτέ εξεταστεί η συμμετοχή του σε οποιαδήποτε εθνική κυβέρνηση. Παρά το γεγονός ότι το Εθνικό Μέτωπο είναι εδώ και καιρό ένας πραγματικός εκλογικός αντίπαλος για τα «κατεστημένα» κόμματα της δεξιάς και της αριστεράς, ποτέ δεν ήταν ένα σοβαρό κυβερνητικό κόμμα. Παρ’ όλα αυτά, έχει επηρεάσει την πολιτική ατζέντα, ιδιαίτερα στα θέματα της μετανάστευσης.

Η καλύτερη πιθανότητα που είχε το Εθνικό Μέτωπο για να κυβερνήσει στην πραγματικότητα ήταν ανέκαθεν η Προεδρία, η οποία καταλαμβάνεται με απευθείας εκλογές, αφιλτράριστες από ένα εκλεκτορικό σώμα ή από κοινοβουλευτικές πλειοψηφίες. Το 2002, ο Jean Marie Le Pen, ο πατέρας της Marine Le Pen, ήρθε δεύτερος στον πρώτο γύρο των προεδρικών εκλογών, νικώντας με μικρό περιθώριο τον σοσιαλιστή τότε πρωθυπουργό Λιονέλ Ζοσπέν˙ αλλά ο Λεπέν ηττήθηκε στον δεύτερο γύρο από τον Ζακ Σιράκ, ο οποίος έλαβε την υποστήριξη όλων των άλλων μεγάλων κομμάτων. Ωστόσο, οι εκλογές αυτές είναι διαφορετικές. Η Marine Le Pen, η κορυφαία υποψήφια, είναι σταθερά πέντε έως έξι ποσοστιαίες μονάδες [1] μπροστά από τον πλησιέστερο ανταγωνιστή της. Ο François Fillon, ο επίσημος υποψήφιος του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος –το πρώην κόμμα της Ένωσης για ένα Λαϊκό Κίνημα του Σιράκ- έχει εμπλακεί σε ισχυρισμούς περί κατάχρησης του δημοσίου χρήματος και χάνει την στήριξη του δικού του κόμματος. Και ο επίσημος υποψήφιος του κυβερνώντος Σοσιαλιστικού Κόμματος, ο Benoit Hamon, δεν φαίνεται πλέον να είναι σοβαρός διεκδικητής. Πράγματι, οι εκλογές έχουν πλέον φύγει από τα χέρια των πολιτικών κομμάτων που έχουν κυβερνήσει την Γαλλία από τα πρώτα χρόνια της Πέμπτης Δημοκρατίας.

Ο Emmanuel Macron, ο κεντροαριστερός υποψήφιος ο οποίος είναι πιθανό να αντιμετωπίσει την Λεπέν στον δεύτερο γύρο, αυτή την στιγμή επωφελείται από ένα ρήγμα στο κυβερνών Σοσιαλιστικό Κόμμα, υπό το οποίο υπηρέτησε ως υπουργός Οικονομίας. Στο πλαίσιο αυτό, είναι σαν τον Valéry Giscard d'Estaing (τον ηγέτη ενός μικρού κεντρώου κόμματος και πρώην υπουργό Οικονομίας) ο οποίος το 1974 εκμεταλλεύτηκε μια διάσπαση στο κόμμα του Ντε Γκωλ, η οποία ξεκίνησε από τον Σιράκ, για να ιδρύσει την Ομοσπονδία των Ανεξάρτητων Ρεπουμπλικάνων και να κερδίσει την Προεδρία. Ο Macron φαίνεται έτοιμος να κερδίσει την υποστήριξη τουλάχιστον ορισμένων ανώτερων στελεχών του Σοσιαλιστικού Κόμματος.

Προς το παρόν, ο Macron επωφελείται από την κατάρρευση της εκστρατείας του Φιγιόν. Ο αγώνας θα μπορούσε να αλλάξει αν το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα καταφέρει να αντικαταστήσει τον Fillon (ο οποίος κέρδισε την αρχική εκλογή του), αλλά αυτό φαίνεται απίθανο δεδομένου ότι εκείνος δείχνει να έχει πάρει την απόφαση να κατέβει στις εκλογές εναντίον των «ελίτ» του δικού του κόμματος. Αντιμετωπίζοντας μια εντεινόμενη δικαστική έρευνα για διαφθορά, έχει επιτεθεί στους «μη εκλεγμένους» δικαστές, τους δημοσιογράφους που «λιντσάρουν» και τους «συνωμότες» ηγέτες του δικού του κόμματος, οι οποίοι λέει ότι είναι όλοι εναντίον του.

Είναι πιθανό ότι οι πολιτικοί τόσο από το Σοσιαλιστικό όσο και από το Ρεπουμπλικανικό κόμμα, αντιμέτωποι με την Marine Le Pen του Εθνικού Μετώπου, της οποίας η εκλογική υποστήριξη είναι τώρα πολύ ισχυρότερη από εκείνη του πατέρα της πριν από 15 χρόνια, θα αρχίσουν να κινούνται πιο ανοιχτά προς τον Macron. Ωστόσο, μεταξύ των απλών βουλευτών των δύο μεγάλων κομμάτων, ο σοσιαλιστής πρώην υπουργός Οικονομίας αντιμετωπίζεται με μεγάλη δυσπιστία. Παρά το γεγονός ότι συγκρινόμενη με οποιουσδήποτε από τους άλλους μεγάλους θεσμούς της Γαλλίας, η εμπιστοσύνη του κοινού στα πολιτικά κόμματα είναι η χαμηλότερη στο 8%, κανένας υποψήφιος από την εποχή του de Gaulle δεν έχει κερδίσει ποτέ προεδρικές εκλογές χωρίς την υποστήριξη ενός μεγάλου κόμματος. Επιπλέον, οι Γάλλοι ψηφοφόροι τείνουν να είναι πιστοί στο κόμμα τους.

Ωστόσο, αυτές οι εκλογές θα μπορούσαν να τα αλλάξουν όλα αυτά. Αμφότεροι οι κορυφαίοι υποψήφιοι έχουν οικοδομήσει ισχυρές εκλογικούς μηχανισμούς. Επί πολλά χρόνια, το Εθνικό Μέτωπο έχει επεκτείνει το δίκτυο των τοπικών και περιφερειακών αξιωματούχων του, καθώς επίσης των αφοσιωμένων εθελοντών του. Το κίνημα του Macron διαθέτει τώρα περισσότερα από 200.000 εγγεγραμμένα μέλη που έχουν εισρεύσει σε λιγότερο από ένα χρόνο, και πολύ περισσότερα από όσα του –πλέον με πεσμένο ηθικό- Σοσιαλιστικού Κόμματος. Αμφότεροι οι υποψήφιοι είναι καλά οπλισμένοι αντάρτες μέσα στο γαλλικό πολιτικό σύστημα.

Σίγουρα υπάρχουν έντονες διαφορές μεταξύ των προγραμμάτων που παρουσίασαν αμφότεροι τον Φεβρουάριο. Όπως ανέπτυξε η Le Pen στο μανιφέστο της εκστρατείας της [2], η παγκοσμιοποίηση είναι η ρίζα των προβλημάτων της Γαλλίας:

«Η επιλογή της ‘παγκοσμιοποίησης’, από τη μια πλευρά, εκπροσωπούμενη από όλους τους ανταγωνιστές μου, που επιδιώκει να καταστρέψει τις ευρύτερες κοινωνικές και οικονομικές ισορροπίες μας, επιδιώκει την κατάργηση όλων των οικονομικών και φυσικών συνόρων, και αυτό πάντα επιφέρει περισσότερη μετανάστευση και λιγότερη συνοχή μεταξύ του γαλλικού λαού. Η πατριωτική επιλογή, από την άλλη πλευρά την οποία εκπροσωπώ σε αυτές τις εκλογές, τοποθετεί την υπεράσπιση του έθνους και του λαού στην καρδιά της κάθε δημόσιας απόφασης, και ... πάνω απ’ όλα επιδιώκει την προστασία της εθνικής μας ταυτότητας, την ανεξαρτησία μας, την ενότητα του γαλλικού λαού, κοινωνική δικαιοσύνη και ευημερία για όλους’.

Ο Macron [3], εν τω μεταξύ, βλέπει τα προβλήματα της χώρας ως ένα σύμπτωμα της πολιτικής δυσφορίας και έχει εκφράσει μια ανυπομονησία με το πολιτικό κατεστημένο (που αποτυπώνεται στο όνομα του νέου κόμματός του, «En Marche !» ή «Εμπρός!»):

«Για περισσότερα από 30 χρόνια ... δεν ήμασταν ικανοί να αντιμετωπίσουμε είτε τη μαζική ανεργία είτε τα προβλήματα ενσωμάτωσης. Νέες ριζικές μεταμορφώσεις έχουν κλονίσει τις ζωές μας και τις βεβαιότητές μας. Αλλά το να αποσυρθούμε πίσω από τα δικά μας σύνορα ή να αρνούμαστε να δούμε τον κόσμο όπως είναι ή να μεταρρυθμίσουμε την Γαλλία εν τη απουσία της, δεν είναι λύσεις. Αγνοούν την βαθιά ανθεκτικότητά της και την αίσθηση του πεπρωμένου μας».

Ο Macron βλέπει την Ευρώπη ως ένα βασικό πλεονέκτημα, και ως το πιο αποτελεσματικό μέσο για την προστασία της Γαλλίας, τόσο στρατιωτικά όσο και οικονομικά. Μάλιστα, ο ίδιος επιδιώκει να κατασκευάσει μια οικονομικά πιο ισχυρή Ευρώπη που θα δημιουργεί θέσεις εργασίας και θα υπερασπίζεται στρατηγικούς τομείς της οικονομίας. Η Le Pen, από την άλλη πλευρά, υποστηρίζει την διενέργεια δημοψηφίσματος για την συμμετοχή της Γαλλίας στην ΕΕ (από την οποία θα ήθελε να την βγάλει), και την απόσυρση από την ενιαία στρατιωτική διοίκηση του ΝΑΤΟ. Ο Macron δεν αναφέρει την μετανάστευση ούτε μια φορά στο πρόγραμμά του, παρ’ όλο που κάνει έκκληση για ταχύτερες αποφάσεις σχετικά με τα αιτήματα για άσυλο. Αναμενόμενα, για την Le Pen η μετανάστευση είναι κυρίαρχο θέμα, και οι προτάσεις της φαίνεται να αμφισβητούν τόσο τις αποφάσεις γαλλικών δικαστηρίων όσο και μακροχρόνιες υποχρεώσεις που προκύπτουν από Συνθήκες. Καλεί για μια μεγάλη μείωση της μετανάστευσης με την κατάργηση της «οικογενειακής επανένωσης», οποιασδήποτε μορφής δικαιώματος ιθαγένειας λόγω γέννησης [στην Γαλλία], καθώς και την ανάκληση του δικαιώματος να ζητείται άσυλο σε γαλλικό έδαφος.

Από την άλλη πλευρά, αμφότερα τα προγράμματα, περισσότερο ή λιγότερο συμφωνούν ως προς την ανάγκη για πιο ισχυρή κρατική δράση για την προώθηση της εθνικής ενότητας και ενσωμάτωσης. Και οι δύο υποψήφιοι συνδέουν τον κοσμικό χαρακτήρα του γαλλικού κράτους, ή αλλιώς την laïcité, με την ασφάλεια και την αποκατάσταση της κρατικής εξουσίας. Παρά το γεγονός ότι ο Macron επιδιώκει να εξασφαλίσει ταχύτερη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη μετανάστευση, είναι επίσης πολύ σαφής ότι εκείνοι που δεν θα τους δοθεί άσυλο θα απελαθούν γρήγορα. Και οι δύο υποψήφιοι κάνουν έκκληση για ένα πιο ευνοϊκό επιχειρηματικό περιβάλλον και για να μειωθούν οι φόροι. Αμφότεροι υποστηρίζουν την προώθηση των βασικών πολιτιστικών αξιών μέσω του εκπαιδευτικού συστήματος, καθώς και την προώθηση της γαλλικής γλώσσας. Και οι δύο υποστηρίζουν μια αύξηση του αριθμού των αστυνομικών και των ενόπλων δυνάμεων.

Την ίδια στιγμή, αμφότερα τα προγράμματα είναι κοινωνικά φιλελεύθερα, και δεσμεύονται για την ενίσχυση του κοινωνικού κράτους. Για παράδειγμα, και τα δύο υποστηρίζουν την μεγαλύτερη πρόσβαση σε παροχές και την διατήρηση των 35 ωρών εργασίας την εβδομάδα, αντί για την επέκτασή τους σε 39 ώρες, όπως έχει προτείνει ο Φιγιόν. Και οι δύο υποψήφιοι έχουν ασχοληθεί με τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά από διαφορετικές οπτικές γωνίες. Ο Macron είναι σταθερά προσηλωμένος στην υπεράσπιση τόσο της ισότητας των μισθών όσο και στην καταπολέμηση όλων των μορφών παρενόχλησης. Η Le Pen έχει επίσης υποσχεθεί να αγωνιστεί για την ισότητα των μισθών, αλλά επίσης ορκίστηκε να υπερασπιστεί τις γυναίκες ενάντια στον ισλαμικό φονταμενταλισμό. Κανένα πρόγραμμα δεν ασχολείται με την εξισορρόπηση του εθνικού προϋπολογισμού, και μόνο ο Macron αναφέρεται αόριστα στην «δημοσιονομική υπευθυνότητα».

Ωστόσο, το βασικό ερώτημα είναι το αν οποιοσδήποτε από αυτούς τους υποψήφιους θα είναι σε θέση να κυβερνήσει αν εκλεγεί. Επειδή κανείς τους δεν μιλά εξ ονόματος ενός μεγάλου κυβερνητικού κόμματος, δεν υπάρχει σχεδόν καμία πιθανότητα ότι τα κόμματά τους θα είναι σε θέση να έχουν πλειοψηφία στην Εθνοσυνέλευση μετά τις βουλευτικές εκλογές του Ιουνίου του 2017. Στο παρελθόν, όταν το κόμμα του προέδρου δεν ήταν σε θέση να το πετύχει, «συνυπήρχε» με τον πρωθυπουργό. Κατά την διάρκεια των τριών περιπτώσεων στις οποίες συνέβη αυτό, ο πρόεδρος δεν ήταν χωρίς επιρροή, αλλά ο πρωθυπουργός ηγείτο της κυβέρνησης. Η προεδρία Giscard (1974-1981) είναι ένα διδακτικό παράδειγμα του τι μπορεί να συμβεί μετά τις εκλογές του τρέχοντος έτους. Ο Ζισκάρ εξαρτιόταν από έναν συνασπισμό της δεξιάς στην Εθνοσυνέλευση, οι περισσότεροι από τους οποίους [βουλευτές] ήταν γκωλικοί που καθοδηγούνταν αρχικά από τον πρωθυπουργό Ζακ Σιράκ και στην συνέχεια τον πρωθυπουργό Raymond Barre. Το αποτέλεσμα ήταν μια κυβέρνηση αντιπάλων που απαιτούσε συνεχή διαπραγμάτευση.

Αν οι δημοσκοπήσεις είναι σωστές, και ο Macron κερδίσει την προεδρία, μια πιθανή έκβαση μετά τις βουλευτικές εκλογές τον προσεχή Ιούνιο θα μπορούσε να είναι ένας συνασπισμός πιστών του En Marche και Σοσιαλιστών, με σοσιαλιστή πρωθυπουργό. Ωστόσο, εάν το Εθνικό Μέτωπο καταφέρει να κάνει σημαντικά κέρδη στις βουλευτικές εκλογές (κάτι που δεν έχει συμβεί ποτέ πριν) και οι Ρεπουμπλικάνοι κερδίσουν ένα μεγάλο αριθμό εδρών στον δεύτερο γύρο, η κεντροαριστερή συμμαχία μπορεί να χρειαστεί τουλάχιστον την σιωπηρή υποστήριξη της ρεπουμπλικανικής Δεξιάς για να κυβερνήσει. Με την διευθέτηση αυτή, η κυβερνητική εξουσία θα μπορούσε πιθανότατα να εξακολουθήσει να παραμένει στον πρόεδρο, αλλά θα είναι αποδυναμωμένος από την έλλειψη μιας σταθερής προεδρικής πλειοψηφίας. Και σε μια τέτοια περίπτωση, δεν είναι σαφές πώς ο «προς τα εμπρός» Macron θα μπορούσε να κινήσει πραγματικά την χώρα του.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2017-03-12/will-france-mo...

Σύνδεσμοι:
[1] http://www.reuters.com/article/us-france-election-poll-cevipof-idUSKBN16...
[2] http://www.frontnational.com/le-projet-de-marine-le-pen/
[3] https://en-marche.fr/emmanuel-macron/le-programme

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition