Πέντε μύθοι για τους Σύριους πρόσφυγες | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πέντε μύθοι για τους Σύριους πρόσφυγες

Διαχωρίζοντας την αλήθεια από το ψέμα
Περίληψη: 

Η έλλειψη άμεσων στοιχείων από το μεταναστευτικό πεδίο έχει γεννήσει φημολογία, παραπληροφόρηση και ανεπαρκώς ενημερωμένες πολιτικές. Ως απάντηση σε αυτό το πληροφοριακό έλλειμμα, μια ερευνητική ομάδα επτά ατόμων από το Πανεπιστήμιο Northeastern αναπτύχθηκε κατά μήκος της μεταναστευτικής διαδρομής των δυτικών Βαλκανίων στην Ευρώπη. Τα αποτελέσματα αυτής της επιτόπιας έρευνας αμφισβητούν πέντε συνήθεις μύθους για τους πρόσφυγες.

Ο MAX ABRAHMS είναι επίκουρος καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Northeastern και μέλος με θητεία στο Council on Foreign Relations.
Ο DENIS SULLIVAN είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών στο Northeastern και διευθυντής της Boston Consortium for Arab Region Studies.
Ο CHARLES SIMPSON είναι βοηθός διευθυντής της Boston Consortium for Arab Region Studies.

Η συριακή προσφυγική κρίση είναι η χειρότερη ανθρώπινη καταστροφή ασφαλείας του 21ου αιώνα. Πέρα από το κόστος σε ζωές, το οποίο ανέρχεται σε περίπου 400.000 ανθρώπους, κατ’ εκτίμηση [1] ένδεκα εκατομμύρια Σύριοι -περίπου το ήμισυ του πληθυσμού της χώρας- έχουν εγκαταλείψει τα σπίτια τους από την έναρξη της σύγκρουσης τον Μάρτιο του 2011. Πριν από την εκκένωση του ανατολικού Χαλεπίου [2] στα τέλη του 2016, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) ανέφερε [1] ότι πάνω από έξι εκατομμύρια Σύριοι έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας˙ περίπου πέντε εκατομμύρια πρόσφυγες έχουν καταφύγει [3] στις κοντινές χώρες Αίγυπτο, Ιράκ, Ιορδανία, Λίβανο και Τουρκία˙ και σχεδόν ένα εκατομμύριο περισσότεροι έχουν ζητήσει άσυλο στην Ευρώπη [4], κυρίως στην Γερμανία. Αυτή η κρίση δεν είναι μόνο ζήτημα ζωής και θανάτου για εκατομμύρια [5] Σύριων, αλλά έχει επακόλουθα στους άμεσους γείτονες της Συρίας και σε ένα μεγάλο μέρος του υπόλοιπου κόσμου.

Ωστόσο, η έλλειψη άμεσων στοιχείων από το πεδίο έχει γεννήσει φημολογία, παραπληροφόρηση, και ανεπαρκώς ενημερωμένες πολιτικές [6]. Ως απάντηση σε αυτό το πληροφοριακό έλλειμμα, μια ερευνητική ομάδα επτά ατόμων από το Πανεπιστήμιο Northeastern αναπτύχθηκε κατά μήκος της μεταναστευτικής διαδρομής των δυτικών Βαλκανίων στην Ευρώπη (βλέπε χάρτη παρακάτω) για να μιλήσουν με Σύριους μετανάστες, να μάθουν πώς και γιατί έχουν εγκαταλείψει την χώρα τους, και να μελετήσουν τις συνέπειες της μετανάστευσής τους για τους ίδιους και για την Ευρώπη. Τα μέλη της ερευνητικής ομάδας μιλούσαν αραβικά, ήταν ντόπιοι ή είχαν περάσει σημαντικό χρονικό διάστημα στις χώρες στις οποίες δούλεψαν, και είχαν εκπαιδευτεί για να αλληλεπιδρούν με ευάλωτες κοινότητες μεταναστών.

23032017-1.jpg

Η μεταναστευτική οδός των δυτικών Βαλκανίων στην Ευρώπη. ΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ
--------------------------------------------------

Σε αντίθεση με προηγούμενες μελέτες, οι οποίες έχουν στηριχθεί σε ερωτηματολόγια σε μια μόνο χώρα όπως ο Λίβανος [7] ή η Γερμανία [8], η ομάδα μας διεξήγαγε λεπτομερείς, ολοκληρωμένες συνεντεύξεις σε πολλά σημεία κατά μήκος της βαλκανικής οδού, αν και με μικρότερο αριθμό προσφύγων. Οι συνεντεύξεις, πραγματοποιήθηκαν κυρίως τα καλοκαίρια του 2015 και του 2016, σε στρατόπεδα προσφύγων, σε σημεία διέλευσης συνόρων, σε σημεία ελέγχου, σε πόλεις και σε τοποθεσίες εκκίνησης λαθρεμπορικών σκαφών σε χώρες αναχώρησης (Ιορδανία, Τουρκία), σε χώρες διέλευσης (Αλβανία, Βουλγαρία, Ελλάδα, Ουγγαρία, Ιταλία, πΓΔΜ, Σερβία) και σε χώρες προορισμού (Βέλγιο, Γερμανία).

Το δείγμα των 130 προσφύγων από την Συρία δεν φιλοδοξεί να είναι αντιπροσωπευτικό, αλλά επιλέχθηκε προσεκτικά ώστε να περιλαμβάνει παραλλαγές σε σχέση με την ηλικία, το φύλο, το κοινωνικοοικονομικό υπόβαθρο, το επίπεδο επίσημης εκπαίδευσης, την θρησκεία, τις πολιτικές πεποιθήσεις, την περιοχή προέλευσης, και ταξιδιωτικές παραλλαγές όπως το μέγεθος της ομάδας, η παρουσία ή η απουσία των μελών της οικογένειας, και η θέση στην μεταναστευτική διαδρομή. Για επιπλέον αξιοπιστία, οι πληροφορίες από τις συνεντεύξεις αυτές διασταυρώθηκαν με εθνογραφικές σημειώσεις από κάθε περιοχή, σύνολα δεδομένων από ΜΚΟ και τρίτες κυβερνήσεις, καθώς και συμπληρωματικές συναντήσεις με εργαζόμενους στην βοήθεια, με προσωπικό ασφαλείας, με εκπροσώπους κυβερνήσεων, και ηγέτες των τοπικών κοινοτήτων. Τα αποτελέσματα αυτής της επιτόπιας έρευνας αμφισβητούν πέντε συνήθεις μύθους για τους πρόσφυγες.

23032017-2.jpg

Ένας πρόσφυγας περπατά μέσα από μια πύλη σε ένα στρατόπεδο προσφύγων κοντά στην Ειδομένη, στην Ελλάδα, τον Μάρτιο του 2016. MARKO DJURICA / REUTERS
---------------------------------------------------------

ΠΡΩΤΟΣ ΜΥΘΟΣ: ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΣΥΡΙΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ ΦΕΥΓΟΥΝ ΛΟΓΩ ΑΣΑΝΤ

Η συμβατική σοφία θεωρεί ότι ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ, έχει πρωταρχική, αν όχι αποκλειστική, ευθύνη για την προσφυγική κρίση. Παρά το γεγονός ότι το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) μπορεί να καταλαμβάνει τα πρωτοσέλιδα, τα Δυτικά μέσα ενημέρωσης παρουσιάζουν τον Αλαουίτη δικτάτορα ως πραγματική απειλή για τον λαό της Συρίας και για την ένοπλη αντιπολίτευση που τους προστατεύει. «Το καθεστώς Άσαντ φουντώνει την προσφυγική κρίση», προειδοποίησε η Wall Street Journal [9] τον Σεπτέμβριο του 2015. Η Washington Post εξήγησε ομοίως την «έξοδο» των Σύριων από την χώρα τους, σημειώνοντας ότι «το Ισλαμικό Κράτος έχει σκοτώσει πολλούς Σύριους, αλλά οι δυνάμεις του Άσαντ έχουν σκοτώσει περισσότερους [10]».

Ωστόσο, ο Άσαντ φέρει πραγματικά όλη την ευθύνη για την κρίση των προσφύγων; Όχι, σύμφωνα με Σύριους πρόσφυγες [11]. Οι περισσότεροι πρόσφυγες με τους οποίους μιλήσαμε είπαν ότι ένιωσαν απειλούμενοι από όλες τις πλευρές που αγωνίζονται στον πόλεμο, όχι μόνο από την κυβέρνηση. Στο δείγμα μας των προσφύγων από την Συρία, μόνο το 16% ρίχνει το φταίξιμο αποκλειστικά στο καθεστώς Άσαντ, σε σύγκριση με το 77% που είπαν ότι προσπαθούν να ξεφύγουν και από το καθεστώς και από την ένοπλη αντιπολίτευση. Η τάση αυτή παρατηρείται σε όλες τις χώρες κατά μήκος της βαλκανικής οδού.