Για τους Ιρακινούς Κούρδους ο Trump φέρνει ελπίδα για ανεξαρτησία

Στις 2 Απριλίου, δύο από τα κυριότερα πολιτικά κόμματα στο Ιρακινό Κουρδιστάν –το Δημοκρατικό Κόμμα του Κουρδιστάν και η Πατριωτική Ένωση του Κουρδιστάν- εξέδωσαν κοινή δήλωση [1], αναγγέλλοντας την δέσμευσή τους στο να διεξαγάγουν δημοψήφισμα [2] σχετικά με την κουρδική ανεξαρτησία. Τα δύο κόμματα συχνά έρχονται σε αντίθεση μεταξύ τους, αλλά φαίνεται ότι με τη μάχη για την Μοσούλη [3] να πλησιάζει στο πικρό τέλος της και μετά από σχεδόν τρία χρόνια συνεχιζόμενου πολέμου [4] κατά του Ισλαμικού Κράτους (ISIS) [5], οι Ιρακινοί Κούρδοι πιστεύουν ότι είναι ο σωστός χρόνος να εισπράξουν τις σκληρά κερδισμένες πολιτικές τους μάρκες.

Οι ηγέτες του Κουρδιστάν [6] γνωρίζουν ότι η ανεξαρτησία δεν θα είναι εύκολη. Ειδικότερα, η Τουρκία και το Ιράν σίγουρα θα προσπαθήσουν να μπλοκάρουν αυτές τις προσπάθειες, δεδομένων των ανησυχιών τους για τις φιλοδοξίες των κουρδικών πληθυσμών τους. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, εν τω μεταξύ, αποφεύγουν ιστορικά την ιδέα να διασπάσουν το ιρακινό κράτος, από φόβο μην δημιουργήσουν ένα προηγούμενο για αποσχίσεις σε ολόκληρη την περιοχή. Ακόμη και οι ενδοκουρδικές διαφορές [7] σχετικά με το χρονοδιάγραμμα και την διαδικασία απόσχισης έχουν περιορίσει τις προσδοκίες ανεξαρτησίας των Κούρδων. Ως εκ τούτου, οι Κούρδοι αξιωματούχοι έχουν παρουσιάσει το δημοψήφισμα ως δήλωση προθέσεων, με την αληθινή ανεξαρτησία να τοποθετείται κάποια στιγμή στο μέλλον.

Και αυτή δεν είναι καν η πρώτη φορά που έχει γίνει μια τέτοια δήλωση. Αλλά κάτι διαφορετικό αυτή την εποχή δίνει στους Ιρακινούς Κούρδους μεγαλύτερη αισιοδοξία ότι η πορεία τους προς την ανεξαρτησία μπορεί τελικά να πετύχει. Αυτή η διαφορά είναι ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump.

Σε ένα πρόσφατο ταξίδι στο ιρακινό Κουρδιστάν, μίλησα με πολλούς πολιτικούς, αξιωματούχους και επιχειρηματίες που πιστεύουν ότι η προεδρία του Trump δημιούργησε νέες ευκαιρίες για την ανεξαρτησία του Κουρδιστάν. Εξάλλου, το κουρδικό κοινό ήταν γενικά αισιόδοξο για τον Trump από τότε που εξελέγη. Ωστόσο, οι πτυχές της προεδρίας του Trump που ενθουσιάζουν περισσότερο τους Ιρακινούς Κούρδους είναι οι ίδιες που ανησυχούν περισσότερο τους ειδικούς της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ.

Κούρδοι peshmerga γιορτάζουν την Ημέρα Newroz, μια γιορτή που σηματοδοτεί την άνοιξη και το νέο έτος, στο Kirkuk, στο Ιράκ, τον Μάρτιο του 2017. AKO RASHEED / REUTERS
-------------------------------------------------

ΜΙΑ ΑΝΑΔΟΜΗΣΗ ΤΗΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ;

Πρώτον, ο Trump παραγκωνίζει το παραδοσιακό κατεστημένο της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής. Από τον Ιανουάριο, ο Λευκός Οίκος προσπάθησε ενεργά να μειώσει την επιρροή των έμπειρων επί της εξωτερικής πολιτικής προσωπικοτήτων, υποτιμώντας αξιωματούχους σταδιοδρομίας του Υπουργείου Εξωτερικών και παραγκωνίζοντας αναγνωρισμένους Ρεπουμπλικανούς ειδικούς [8]. Το Στέιτ Ντιπάρτμεντ «λειτουργεί ήδη στα όριά του» [9] και χωρίς κορυφαίους αξιωματούχους [11] εδώ και μήνες. Η απίσχνασή του είναι μια τρομακτική προοπτική για τους ειδικούς και από τις δύο πλευρές του πολιτικού φάσματος, επειδή το Υπουργείο και το προσωπικό του έχουν παραδοσιακά χρησιμεύσει ως θεμέλιο της συνέχειας στην εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών με τον κόσμο. Εν ολίγοις, η διατήρηση ενός «κατεστημένου» διαβεβαίωνε ότι οι θεσμικές γνώσεις σχετικά με τα κράτη, τις περιφέρειες, τους ηγέτες και τις σχέσεις -που συχνά συλλέγονται, αναπτύσσονται και επιμελούνται για δεκαετίες- δεν χάνονται όταν αναλάβει μια νέα διοίκηση.

Ωστόσο, από ιστορική άποψη, το διπλωματικό κατεστημένο δεν ήταν ιδιαίτερα ευγενικό με τους Κούρδους, τουλάχιστον μέχρι την εξέγερση των Ιρακινών Κούρδων το 1991 και την πορεία προς την αμερικανική εισβολή στο Ιράκ το 2003. Παρ’όλο που οι Αμερικανοί είναι πλέον συνηθισμένοι να βλέπουν Κούρδους και Αμερικανούς αξιωματούχους να δίνουν τα χέρια και να συναντώνται φανερά [12], παλαιοί Κούρδοι διπλωμάτες επισημαίνουν γρήγορα ότι αυτό είναι ένα νέο φαινόμενο που έρχεται μετά από σχεδόν 60 χρόνια αντίστασης και ταλαιπωρίας. Αν και υπήρξαν ιδιαίτερα συμπαθητικά άτομα, το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ ως θεσμικό όργανο αποδείχτηκε συχνά αδιέξοδο για την κουρδική διπλωματία κατά την διάρκεια του εικοστού αιώνα, χάρη σε βαθιά ριζωμένες πολιτικές που υποστηρίζουν την εδαφική ακεραιότητα των κρατών και τη μη αναγνώριση των μη κρατικών φορέων. Το αποτέλεσμα αυτών των πολιτικών είναι ότι, ανεξάρτητα από το πόσο χρήσιμοι ήταν οι Κούρδοι του Ιράκ για την πολιτική των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή από την δεκαετία του '70 και ανεξάρτητα από το πόσο στενές έχουν γίνει οι σχέσεις μετά τον πόλεμο του Κόλπου, η υποστήριξη για ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν είχε ένα θεσμικά τοποθετημένο όριο.

Ο Trump, ωστόσο, γνωστοποίησε ότι δεν αισθάνεται δεσμευμένος από τις καθιερωμένες πολιτικές και σχέσεις των ΗΠΑ, όπως όταν πρότεινε ότι οι ΗΠΑ δεν ήταν δεσμευμένες στην πολιτική της «μιας Κίνας» [13] τον Δεκέμβριο του 2016, μόνο για να αλλάξει την θέση του λίγους μήνες αργότερα. Αν και αυτή η προοπτική μπορεί να είναι ανησυχητική για εκείνους που επωφελούνται από τους καθιερωμένους κανόνες, πολλοί Κούρδοι ελπίζουν ότι ο Trump ανοίγει τον δρόμο για την αναγνώριση νέων κρατών. Επιπλέον, η επιλογή ενός αουτσάιντερ από τον Trump, του πρώην CEO της ExxonMobil, Rex Tillerson, για να διευθύνει το αποδυναμωμένο Υπουργείο Εξωτερικών, έχει το δικό της μοναδικό όφελος. Ο Tillerson μπορεί να μην είναι έμπειρος διπλωμάτης, αλλά είναι ένα φιλικό πρόσωπο προς τους Κούρδους, έχοντας εποπτεύσει την επέκταση της ExxonMobil στο Κουρδιστάν το 2011. Οι εμπειρίες του Tillerson ως ανθρώπου των πετρελαίων έχουν συναντήσει ένα υγιές μείγμα ανησυχίας και επαίνων [15] στην Ουάσινγκτον, αλλά θεωρούνται γενικά ως πλεονέκτημα [16] από την πλούσια σε πετρέλαιο περιοχή του ιρακινού Κουρδιστάν.