Η ρωσική διπλωματία της ατομικής ενέργειας

Επιπλέον, η εν λόγω οργάνωση απολαμβάνει την πλήρη πολιτική-διπλωματική υποστήριξη του Κρεμλίνου και χρησιμοποιεί λίαν ελκυστικά χρηματοδοτικά εργαλεία, όπως λ.χ. χαμηλότοκες εξαγωγικές πιστώσεις από τις ρωσικές κρατικές τράπεζες (και πρωτίστως από την ειδικού σκοπού Vnesheconombank-Russian Bank for Development and Foreign Economic Affairs). Κατά την σύναψη μνημονίου συνεργασίας με τη Vnesheconombank, το 2016, η ROSATOM δήλωσε ότι: «η υπογραφείσα συμφωνία θα συμβάλει στην αντιμετώπιση των παγκόσμιων προκλήσεων της πυρηνικής βιομηχανίας και στην αύξηση της ενεργειακής ασφάλειας της Ρωσικής Ομοσπονδίας (…) Θα συμβάλει επίσης στην ανάπτυξη της ρωσικής οικονομίας και στην επέκταση της παρουσίας της Ρωσίας στην παγκόσμια αγορά πυρηνικής ενέργειας» [3]. Το πόσο σημαντική είναι η ROSATOM για την ατομική διπλωματία της Ρωσίας φαίνεται, μεταξύ άλλων, από το εξής γεγονός: Το Υπουργείο Εξωτερικών της Ρωσίας είναι μεν θεσμικά υπεύθυνο για την προώθηση της συγκεκριμένης τεχνολογίας ανά την υφήλιο, αλλά ο άκρως ειδικός και τεχνικός χαρακτήρας του θέματος καθιστά επιβεβλημένη την παρουσία στελεχών και της ίδιας της ROSATOM σε 15 περίπου ρωσικές πρεσβείες στο εξωτερικό (εκεί τουλάχιστον όπου υπάρχει προοπτική διείσδυσης), επιτελώντας, έτσι, έναν άτυπο ρόλο «ατομικών ακολούθων»!

Οι αριθμοί ομιλούν από μόνοι τους: Ακόμη και μέσα στην υφιστάμενη -λιγότερο ευνοϊκή, λόγω Φουκουσίμα- διεθνή συγκυρία της δεκαετίας του 2010, η ROSATOM έχει να επιδείξει εντυπωσιακά αποτελέσματα, ειδικά τα τελευταία δύο-τρία χρόνια. Το συνολικό της βιβλίο επιβεβαιωμένων παραγγελιών μόνο από το εξωτερικό ανερχόταν σε 133 δισ. δολάρια στο τέλος του 2016, συνεπώς υπερβαίνει κατά πολύ τις παραγγελίες της μέσα στην ίδια την Ρωσία. Αφορά 34 αντιδραστήρες που βρίσκονται σήμερα υπό ανάπτυξη σε 13 χώρες, ενώ άλλοι τόσοι περίπου είναι υποψήφιοι για σύναψη συμβολαίων κατά τα αμέσως επόμενα έτη. Σημειωτέον ότι η ROSATOM προσφέρει ως εναλλακτική επιλογή σε ορισμένους από τους ενδιαφερομένους πελάτες της και το -άκρως ελκυστικό οικονομικά- μοντέλο BOO (build-own-operate), δηλαδή και τα κεφάλαια και η ιδιοκτησία και η λειτουργία να ανήκουν στην Ρωσία [4].

Αυτό ακριβώς το μοντέλο θα υιοθετηθεί από την ROSATOM στον περίφημο τουρκικό πυρηνικό σταθμό του Ακούγιου, απέναντι από την Κύπρο, για τον οποίο οι αρχικές μελέτες χρονολογούνται ήδη από το 1976. Η διακρατική συμφωνία Ρωσίας-Τουρκίας υπεγράφη τον Μάιο του 2010, μέσα σε ηχηρές τυμπανοκρουσίες, και ήταν η πρώτη φορά που ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ συνεργαζόταν πυρηνικά με το Κρεμλίνο. Κυρώθηκε από τη μεν τουρκική Εθνοσυνέλευση τον Ιούλιο του 2010, από την δε ρωσική Δούμα τον Νοέμβριο του ίδιου έτους. Εντός του 2011, συστάθηκε για την υλοποίηση και διαχείριση του μέγκα-πρότζεκτ, ύψους άνω των 22 δισ. δολαρίων, η μεικτή εταιρεία (joint stock company) «Akkuyu Nukleer Santral», αποκλειστικά με ρωσικά κεφάλαια. Τελικά, μετά από αλλεπάλληλες καθυστερήσεις, που σχετίζονται, βεβαίως, και με τις έντονες διακυμάνσεις των ρωσοτουρκικών σχέσεων τα τελευταία έτη [5], ο αντιδραστήρας Ακούγιου 1, ισχύος 1.200 MW, θα ξεκινήσει να κατασκευάζεται στις αρχές του 2018 και θα είναι έτοιμος να παράξει ηλεκτρισμό μέσα σε σχεδόν έξι έτη, ήτοι εντός του 2023. Για την ακρίβεια, όπως δήλωσε το Φεβρουάριο ο Τούρκος υπουργός Ενέργειας και γαμπρός του προέδρου Ερντογάν, Μεχμέτ Αλ Μπαϊράκ, επισκεπτόμενος το χώρο: «Πρόθεσή μας είναι ο αντιδραστήρας να τεθεί σε λειτουργία όταν η χώρα θα γιορτάζει την 100η επέτειο από την ανακήρυξη της Δημοκρατίας». Όπως, λοιπόν, η πρώτη γέφυρα του Βοσπόρου εγκαινιάστηκε τον Οκτώβριο του 1973, ακριβώς στα 50 χρόνια της σύγχρονης Τουρκίας, έτσι και το Ακούγιου θα συμπέσει με τα 100 χρόνια. Άλλοι τρεις παρόμοιας ισχύος αντιδραστήρες αναμένεται να έχουν ολοκληρωθεί από την ROSATOM (Atomstroyexport Division) στο ίδιο ακριβώς μέρος -Ακούγιου- έως το τέλος του 2025. Εντούτοις, ο δεύτερος τουρκικός πυρηνικός σταθμός, επίσης των 4.800 MW συνολικά (τέσσερις αντιδραστήρες των 1.200 MW), εκείνος στην Σινώπη του Πόντου, δεν ανατέθηκε τελικά στους Ρώσους, αλλά σε διεθνή κοινοπραξία με επικεφαλής την ιαπωνική εταιρεία ΜΗΙ (Mitsubishi Heavy Industries). Προφανώς, η Τουρκία επέλεξε να μην τοποθετήσει «όλα τα -πυρηνικά- αυγά στο ίδιο καλάθι», καθώς στην περίπτωση αυτή η εξάρτηση από τη Ρωσία θα ήταν υπέρμετρη…

Από τα υπόλοιπα σε εξέλιξη πρότζεκτ της ROSATOM στο εξωτερικό, αναφέρουμε τηλεγραφικά τα κάτωθι: Ο πρώτος πυρηνικός σταθμός του Ιράν, κοντά στο Bushehr (1.000 MW), λειτουργεί από το φθινόπωρο του 2011. Βεβαίως, το όλο πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι μια πολύ μεγάλη ιστορία, η οποία εκφεύγει του πλαισίου του παρόντος άρθρου. Ο αντιδραστήρας Bushehr 2 θα προστεθεί τον Οκτώβριο του 2024 και ο Bushehr 3 την άνοιξη του 2026, με την κατασκευή αμφοτέρων να έχει ξεκινήσει από το Μάρτιο του 2017. Μολονότι η Κίνα διαθέτει την δική της τεχνολογία αντιδραστήρων, το 2007 εγκαινίασε και δύο ρωσικούς AES-91 των 1.060 MW έκαστος στον γιγαντιαίο σταθμό Lianyungang-Tianwan. Το 2018 θα πλαισιωθούν από άλλους δύο, κατά τι ισχυρότερους (1.126 ΜW), που ξεκίνησαν να κατασκευάζονται το 2012/13. Στην τελική του μορφή, περί το 2025, ο εν λόγω σταθμός φιλοδοξεί να περιλαμβάνει οκτώ αντιδραστήρες! Ομοίως η Ινδία έχει ήδη εγκαινιάσει δύο ρωσικές μονάδες τύπου AES-92 στο Kudankulam (2013) και, εντός του 2017, θα ξεκινήσει την κατασκευή άλλων δύο στο ίδιο σημείο, κόστους σχεδόν 6 δισ. δολάρια. Ενώ, όμως, η Κίνα τους αποπληρώνει η ίδια στο 100% της αξίας τους, η Ινδία θα δανειστεί από τη Ρωσία το 85% των απαιτούμενων κεφαλαίων για τους Kudankulam 3 και 4.