Μπορούν οι ΗΠΑ να στραφούν πάλι προς την Ασία;

Η σαρωτική πρωτοβουλία Belt and Road (Ζώνη και Οδός) της Κίνας, η οποία περιλαμβάνει την αναβίωση του αρχαίου Δρόμου του Μεταξιού που συνδέει την Ασία με την Ευρώπη, έχει γίνει το πιο ορατό σύμβολο των αυξανόμενων φιλοδοξιών της Κίνας. Από τότε που η κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ «πάγωσε» την [εμπορική συμφωνία] Trans-Pacific Partnership (TPP) νωρίτερα φέτος, εγκαταλείποντας την πιθανότητα να θέσει τους κανόνες του διεθνούς εμπορίου, η Κίνα εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να αποδείξει ότι μπορεί να αναλάβει τα σκήπτρα της παγκόσμιας οικονομικής ηγεσίας.

Στην εισαγωγική ομιλία του στο πρώτο Φόρουμ για την «Ζώνη και την Οδό» [2] την προηγούμενη εβδομάδα, ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, κάλεσε τους συμμετέχοντες να «οικοδομήσουν μια ανοιχτή πλατφόρμα συνεργασίας και να προωθήσουν και να αναπτύξουν μια ανοιχτή παγκόσμια οικονομία», απηχώντας την ομιλία που έκανε στο Νταβός τον Ιανουάριο, μόλις λίγες μέρες μετά την απόσυρση των Ηνωμένων Πολιτειών από την TPP. Κατά την διάρκεια της διήμερης συνάντησης στο Πεκίνο, 29 αρχηγοί κρατών, 1.200 αντιπρόσωποι από περισσότερες από 100 κυβερνήσεις και παγκόσμιοι ηγέτες όπως ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτιέρες, και ο πρόεδρος της Παγκόσμιας Τράπεζας, Jim Yong Kim, συζήτησαν [3] αυτό που ο Σι αποκάλεσε ως «το σχέδιο του αιώνα». Η διοίκηση του Trump έστειλε επίσης μια αντιπροσωπεία στο φόρουμ, με επικεφαλής τον Matthew Pottinger, τον ανώτερο διευθυντή του Συμβουλίου Ασφαλείας για τις ασιατικές υποθέσεις.

Ο Κινέζος πρόεδρος, Xi Jinping, σε ομιλία του στο Φόρουμ «Belt and Road» στην Μεγάλη Αίθουσα του Λαού στο Πεκίνο, στις 14 Μαΐου 2017. DAMIR SAGOLJ / REUTERS
-----------------------------------------------------

Το σχέδιο Belt and Road είναι μια τεράστια προσπάθεια. Η Κίνα αναμένεται να διαθέσει ένα τρισεκατομμύριο δολάρια σε δημόσια χρηματοδότηση σε μεγάλο αριθμό έργων που καλύπτουν 65 χώρες. Μόλις ολοκληρωθεί, η «ζώνη» θα περιλαμβάνει ένα τεράστιο δίκτυο [4] αυτοκινητοδρόμων και σιδηροδρόμων που συνδέουν την Κίνα με την Κεντρική Ασία, την Ευρώπη και την Μέση Ανατολή. Ο «δρόμος» θα αποτελείται από μια σειρά θαλάσσιων διαδρομών μεταξύ της νοτιοανατολικής Ασίας και της Ευρώπης. Εξήντα οκτώ έθνη και διεθνείς οργανισμοί έχουν ήδη υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας με την Κίνα. Και 18 χώρες, συμπεριλαμβανομένου του Ηνωμένου Βασιλείου, συμφώνησαν επί της αρχής για την χρηματοδότηση των έργων του Belt και Road.

Η πρωτοβουλία έχει υψηλού επιπέδου υποστήριξη στο Πεκίνο. Υποστηριζόμενη από τον Xi, σύμφωνα με πληροφορίες συντονίζεται από μια ομάδα εργασίας [5] υπό την προεδρία ενός από τα επτά μέλη της Μόνιμης Επιτροπής του Πολιτικού Γραφείου της Κίνας -του κορυφαίου οργάνου λήψης αποφάσεων στην Κίνα. Στο πλαίσιο μιας επίθεσης δημοσίων σχέσεων που αποσκοπούσε στην προώθηση της πρωτοβουλίας, οι κρατικά υποστηριζόμενες «δεξαμενές σκέψης» (think tanks) φιλοξένησαν δεκάδες διασκέψεις σε όλο τον κόσμο σχετικά με το Belt and Road και την προώθηση ευκαιριών συνεργασίας, ορισμένες φορές σε συντονισμό με κορυφαία think tanks που εδρεύουν στις ΗΠΑ. Αυτές οι διασκέψεις κατάφεραν να δημιουργήσουν συζητήσεις και να προσδώσουν νομιμοποίηση στο σχέδιο Belt and Road μεταξύ των πολιτικών κύκλων.

Υπό την διοίκηση του πρώην προέδρου των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, η απάντηση των Ηνωμένων Πολιτειών στο Belt and Road ήταν γενικά να προσφέρουν μια χλιαρή αναγνώριση. Η διοίκηση του Trump πρέπει να υιοθετήσει μια διαφορετική προσέγγιση εάν θέλει να διατηρήσει την ηγεσία των ΗΠΑ στην Ασία και να αποκαταστήσει την ζημιά που υπέστη η αξιοπιστία των ΗΠΑ με την απόσυρση από την TPP. Για να γίνει αυτό, η Ουάσιγκτον πρέπει να αντιδράσει στην προσπάθεια της Κίνας να δημιουργήσει σφαίρες επιρροής, εμπορίου και επενδύσεων σε ολόκληρη την Αφρική, την Ασία και την Ευρώπη. Αλλά πρέπει επίσης να χαράξει περιοχές συνεργασίας με το Πεκίνο, καθώς υπάρχουν ευκαιρίες ώστε το Belt and Road να εξυπηρετήσει τα συμφέροντα των ΗΠΑ.

ΠΕΡΙΟΡΙΣΕ ΚΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΣΟΥ

Για να αντιδράσει στο Belt and Road, η Ουάσιγκτον πρέπει να ενισχύσει το εμπόριο, τις επενδύσεις και την κατασκευή υποδομών σε όλη την Ασία. Αυτό θα επιτρέψει στις Ηνωμένες Πολιτείες να δημιουργήσουν θέσεις εργασίας εγχωρίως καθώς θα αυξηθούν οι εξαγωγές τους σε μια περιοχή που φιλοξενεί πέντε από τους δέκα πρώτους εμπορικούς εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών. Αυτό θα παράσχει επίσης τα αναγκαία θεμέλια για βαθύτερους διπλωματικούς δεσμούς και δεσμούς ασφάλειας. Όταν πρόκειται για το εμπόριο, η περιοχή δεν περιμένει την Ουάσινγκτον. Στην πραγματικότητα, τα άλλα 11 μέλη της TPP συναντήθηκαν στο Ανόι [6] κατά την διάρκεια του Σαββατοκύριακου για να συζητήσουν πώς να προχωρήσουν χωρίς τις Ηνωμένες Πολιτείες. Όπως δήλωσε ο πρωθυπουργός της Σιγκαπούρης, Lee Hsien Loong [7], «Η αποτυχία να πραγματοποιηθεί η TPP θα βλάψει την αξιοπιστία και την θέση των ΗΠΑ όχι μόνο στην Ασία, αλλά σε όλο τον κόσμο». Με τον έναν ή τον άλλον τρόπο, η διοίκηση Trump πρέπει να βρει το δρόμο της πίσω στην TPP. Αυτό μπορεί να ξεκινήσει με μια σειρά διμερών συμφωνιών [8] που θα αρχίζουν με την Ιαπωνία, αλλά τελικά, οι διμερείς συμφωνίες δεν μπορούν να απελευθερώσουν τις δικτυακές επιδράσεις και τα γεωπολιτικά μερίσματα μιας σημαντικής πολυμερούς συμφωνίας που τοποθετεί τις Ηνωμένες Πολιτείες στον πυρήνα της.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει επίσης να προωθήσουν επιθετικά τις αμερικανικές επενδύσεις στην Ασία. Ως η μεγαλύτερη σωρευτική πηγή άμεσων ξένων επενδύσεων στην περιοχή που συμπεριλαμβάνει τον Σύνδεσμο των Εθνών της Νοτιοανατολικής Ασίας [9], οι Ηνωμένες Πολιτείες προσφέρουν ήδη ποσότητα και ποιότητα όσον αφορά την δημιουργία θέσεων εργασίας, την μεταφορά τεχνολογίας αιχμής και την ενίσχυση των δεξιοτήτων των τοπικών εργαζομένων. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να ενισχυθεί με την δραστική αύξηση πρωτοβουλιών όπως η σειρά των road shows καινοτομίας του ιδιωτικού τομέα [10], την οποία διοργάνωσε πέρυσι το Υπουργείο Εξωτερικών των ΗΠΑ. Μέσω της σειράς των road shows, ανώτεροι οικονομικοί αξιωματούχοι του Υπουργείου Εξωτερικών ηγήθηκαν αντιπροσωπειών κορυφαίων επιχειρήσεων των ΗΠΑ σε δέκα μεγάλες πόλεις της Ασίας, προκειμένου να συζητήσουν με τους ξένους αξιωματούχους τις κανονιστικές αλλαγές που απαιτούνται για την διευκόλυνση της καινοτομίας και των επενδύσεων. Η σειρά έδωσε επίσης την ευκαιρία να δημιουργηθούν συνεργασίες επιχειρήσεων και καλύφθηκε ευρέως και θετικά στα τοπικά μέσα μαζικής ενημέρωσης, παράγοντας συγκεκριμένες συμφωνίες, όπως το ξεκλείδωμα μιας «παγωμένης» σύμβασης για μια μεγάλη αμερικανική εταιρεία. Αυτή η εταιρεία θα χρησιμεύσει τώρα ως επικεφαλής για την κατασκευή μιας νέας πόλης στην Ινδία. Πέρα από τα road shows, η διοίκηση Trump πρέπει να ενισχύσει την υπεράσπιση των αμερικανικών εταιρειών που προβαίνουν σε προσφορές για συμβάσεις ξένων κυβερνήσεων και οι οποίες αντιμετωπίζουν ρυθμιστικές προκλήσεις στο εξωτερικό. Η προσπάθεια αυτή πρέπει να ξεκινήσει δίνοντας προτεραιότητα στην υπεράσπιση στην Ασία και πρέπει να επεκταθεί πέρα από τα υποστηρικτικά Τμήματα των επιχειρηματικών υποθέσεων στα Υπουργεία Εμπορίου και Εξωτερικών των ΗΠΑ για να συμπεριλάβει κορυφαίους αξιωματούχους σε όλη την κυβέρνηση.

Στο πλαίσιο των προσπαθειών της να προωθήσει τις επενδύσεις, η διοίκηση πρέπει να ενισχύσει την υποστήριξή της στις αμερικανικές επιχειρήσεις που ανταγωνίζονται στις υποδομές και την συνδεσιμότητα. Ένας τρόπος για να γίνει αυτό σε ένα περιβάλλον περιορισμένων πόρων είναι να υπάρξει κοινός τόπος με συμμάχους που είναι επιφυλακτικοί ως προς τις κινεζικές πρωτοβουλίες στις υποδομές. Η Ιαπωνία είναι ένας τέτοιος σύμμαχος. Ο Ιάπωνας πρωθυπουργός, Shinzo Abe, ανακοίνωσε την πρωτοβουλία του το 2015 για μια Συνεργασία για την Ποιότητα των Υποδομών, ύψους 110 δισ. δολαρίων [11] για την κάλυψη των αναγκών υποδομών στην Ασία. Η Συνεργασία επεκτάθηκε πέρυσι στα 200 δισεκατομμύρια δολάρια και καλύπτει τις αναπτυσσόμενες χώρες σε όλο τον κόσμο. Έχοντας παρακολουθήσει προσεκτικά το Belt and Road, οι Ιάπωνες αξιωματούχοι έχουν επανειλημμένα ζητήσει από τις ΗΠΑ να συμμετάσχουν σε συνεργασίες σε βασικά έργα υποδομών στην Ασία. Μια τέτοια συνεργασία θα μπορούσε να ενισχύσει περαιτέρω τους δεσμούς με έναν σύμμαχο που μοιράζεται τις ανησυχίες των ΗΠΑ για τις στρατηγικές προθέσεις της Κίνας, ενώ ανοίγει ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις των ΗΠΑ.

Ταυτόχρονα, η διοίκηση Trump θα πρέπει να παραμείνει ανοιχτή στο να συνεργαστεί με την Κίνα για τα έργα του Belt and Road κατά περίπτωση. Σύμφωνα με την Ασιατική Τράπεζα Ανάπτυξης [12], η Ασία χρειάζεται επενδύσεις ύψους 26 τρισεκατομμυρίων δολαρίων μέχρι το 2030 για την αντιμετώπιση των ελλείψεων υποδομών. Καμία χώρα δεν μπορεί να ικανοποιήσει την ανάγκη αυτή από μόνη της. Η Κίνα έχει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην παγκόσμια ανάπτυξη και παρ’ όλο που οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να είναι λιγότερο σε θέση να το κάνουν, εάν τεθούν σε ισχύ οι προτεινόμενες περικοπές του Trump στην χρηματοδότηση της ανάπτυξης, το Belt and Road θα δημιουργήσει εμπορικές ευκαιρίες για αμερικανικές επιχειρήσεις που επιθυμούν να συνεργαστούν [13] με κινεζικές επιχειρήσεις. Ορισμένες πρωτοβουλίες του Belt and Road ενδέχεται να ευθυγραμμιστούν ακόμη και με τα βασικά συμφέροντα ασφάλειας των ΗΠΑ. Η προγραμματισμένη κινεζική επένδυση ύψους 46 δισ. δολαρίων στο Πακιστάν, γνωστή ως ο οικονομικός διάδρομος Κίνας-Πακιστάν [14] (CPEC), θα μπορούσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση των παραλυτικών ελλείψεων ηλεκτρικής ισχύος που έχουν βραχυκυκλώσει μακροχρόνια την οικονομία του Πακιστάν και να οδηγήσει στην ανάπτυξη και την σταθερότητα που οι Ηνωμένες Πολιτείες επιθυμούν από καιρό να εγκαθιδρυθούν εκεί. Ορισμένες αμερικανικές επιχειρήσεις είναι ήδη μέρος της εξίσωσης. Η General Electric [15], για παράδειγμα, προμηθεύει ένα μεγάλο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας με κινεζική υποστήριξη στο Πακιστάν, αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να ενθαρρύνουν περισσότερες επιχειρήσεις να ακολουθήσουν το παράδειγμα.

ΠΑΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ

Προχωρώντας προς τα εμπρός, οι αξιωματούχοι των ΗΠΑ και της Κίνας πρέπει να συμπεριλάβουν το σχέδιο Belt and Road, καθώς και την ανάπτυξη της παγκόσμιας υποδομής, ως επίσημο θέμα συζήτησης σε μελλοντικές διμερείς συνομιλίες. Κατά την διάρκεια της διοίκησης του Ομπάμα, οι Κινέζοι αξιωματούχοι ήταν απρόθυμοι να συζητήσουν το Belt and Road σε επίσημες συνομιλίες, πιθανώς επειδή εξακολουθούσαν να διαφωνούν εσωτερικά για τις διαστάσεις του ή γιατί δεν είχαν την εξουσία να το κάνουν. Η διοίκηση Trump θα πρέπει να ενθαρρύνει την ανοικτή συζήτηση για τα έργα του Belt and Road, έτσι ώστε οι δύο χώρες να μπορέσουν να βρουν κοινούς τομείς συνεργασίας. Δεδομένου του αριθμού των ευκαιριών χρηματοδότησης και προμηθειών που θα παρουσιάσει το Belt and Road, ο Trump θα πρέπει να ζητήσει από την Κίνα να μεταβάλλει τις τραπεζικές πολιτικές της ώστε να επιτρέπουν στις επιχειρήσεις των ΗΠΑ να υποβάλλουν προσφορές για έργα και να συμμετέχουν στο Belt and Road. Ένας τομέας όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να προσφέρουν την άμεση υποστήριξή τους είναι οι αμερικανικές εταιρείες που υποβάλλουν προσφορές για έργα που χρηματοδοτούνται από την AIIB, η οποία θεωρείται η κινεζική εκδοχή της Παγκόσμιας Τράπεζας, δεδομένων των δηλώσεων του προέδρου της AIIB που δείχνουν ότι οι αμερικανικές επιχειρήσεις είναι ευπρόσδεκτες να το κάνουν παρότι οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν είναι μέλος. Σε όλες αυτές τις εταιρικές σχέσεις, όμως, η Ουάσιγκτον πρέπει να δώσει προσοχή στις ανησυχίες σχετικά με το Belt and Road και να τις αναφέρει με ειλικρίνεια στο Πεκίνο. Υπάρχει μια εξελισσόμενη συζήτηση στο Πακιστάν, για παράδειγμα, σχετικά με το κατά πόσον η CPEC δημιουργεί μη βιώσιμα επίπεδα χρέους [16]. Άλλες αναπτυσσόμενες χώρες εξέφρασαν ανησυχίες σχετικά με την χαμηλή ποιότητα των κινεζικών κατασκευών. Ακόμα και καθώς θα αναγνωρίζει την συμβολή του Belt and Road στην παγκόσμια ανάπτυξη υποδομών, η Ουάσιγκτον πρέπει να πιέσει την Κίνα να τηρήσει τις διεθνείς διασφαλίσεις και τα διεθνή πρότυπα.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Κίνα εκμεταλλεύεται δυναμικά τους πόρους της για την οικοδόμηση πολυμερών θεσμών και πρωτοβουλιών με σημαντική παγκόσμια στήριξη. Η διοίκηση Trump δεν μπορεί να καθίσει με τα χέρια σταυρωμένα. Πρέπει βεβαίως να προσεγγίσει προσεκτικά το σχέδιο «Ζώνη και Οδός» (Belt and Road), αλλά και να εμπλακεί με αυτό και να αρχίσει να βάζει τα δικά της κομμάτια στο παγκόσμιο οικονομικό οικοδόμημα -ή να ρισκάρει να υποβιβάσει τις Ηνωμένες Πολιτείες στο περιθώριο.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2017-05-23/can-us-pivot-ba...

Σύνδεσμοι:
[1] http://mobile.reuters.com/article/idUSKBN18A02I
[2] http://english.gov.cn/archive/publications/2015/03/30/content_2814750802...
[3] http://thediplomat.com/2017/05/belt-and-road-attendees-list/
[4] https://www.wsj.com/articles/china-now-has-a-rail-link-into-the-heart-of...
[5] http://usa.chinadaily.com.cn/epaper/2015-02/03/content_19476441.htm
[6] http://www.reuters.com/article/us-apec-vietnam-idUSKCN18H02B
[7] http://www.straitstimes.com/opinion/how-us-china-compete-affects-asia
[8] https://www.nytimes.com/reuters/2017/05/21/business/21reuters-apec-vietn...
[9] http://www.asiamattersforamerica.org/sites/default/files/field/image/ASE...
[10] https://www.usaseanconnect.gov/article-5.html
[11] http://www.mofa.go.jp/files/000081299.pdf
[12] https://www.adb.org/news/asia-infrastructure-needs-exceed-17-trillion-ye...
[13] https://www.nytimes.com/2017/05/14/business/china-one-belt-one-road-us-c...
[14] http://www.newsjs.com/url.php?p=http://newsweekpakistan.com/riding-the-t...
[15] http://fortune.com/2016/05/20/ge-immelt-globalization/
[16] http://asia.nikkei.com/Politics-Economy/International-Relations/Pakistan...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition