Η Σουηδία προχωρά σε απελάσεις

Σχεδόν πριν από δύο χρόνια, στις 24 Νοεμβρίου 2015, η Asa Romson, τότε αναπληρωτής πρωθυπουργός της Σουηδίας, αγωνίστηκε να συγκρατήσει τα δάκρυά της καθώς ανακοίνωνε την αντιστροφή της μεταναστευτικής πολιτικής ανοικτών θυρών της χώρας [1]. Μόλις πριν από λίγες εβδομάδες, ο Αμπάς, ένας 18χρονος πρόσφυγας από το Αφγανιστάν, προσπάθησε να συγκρατήσει τα δάκρυά του καθώς μου έλεγε για την επερχόμενη απέλασή του στην Καμπούλ [2] -έναν τόπο που η Σουηδική Υπηρεσία Μετανάστευσης, η οποία ελέγχει τις περιπτώσεις ασύλου, είχε θεωρήσει ασφαλή.

Η σουηδική αστυνομία συνοδεύει μετανάστες που κατέβηκαν από ένα τρένο αφιχθέν από την Δανία, τον Νοέμβριο του 2015. REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

Σε μια συγκεχυμένη σειρά γεγονότων, στον μεγαλύτερο αδελφό του Αμπάς, τον Αλί (το μόνο μέλος της άμεσης οικογένειάς του που του έχει απομείνει), είχε χορηγηθεί άσυλο στην Σουηδία πριν από έξι χρόνια. Ωστόσο, ο Αμπάς, ο οποίος έφθασε το 2015, θα πρέπει να φύγει. Θα πετάξει στην Καμπούλ στις 7 Σεπτεμβρίου. Ο Αμπάς μεγάλωσε στην Ghazni, μια πόλη σχεδόν 100 μίλια νότια της Καμπούλ, και πέρασε λίγο χρόνο στην πρωτεύουσα, όταν έζησε με τον θείο του μετά τον θάνατο της μητέρας του έξι χρόνια πριν. Τώρα λέει ότι έχασε επαφή με τον θείο του και δεν γνωρίζει κανέναν στην Καμπούλ. «Δεν έχω συγγενείς εκεί, γι' αυτό θα πρέπει να μείνω στους δρόμους», είπε.

Μη έχοντας καμία εξήγηση για την απέλασή του, λέει μόνο ότι δεν έκανε τίποτα λάθος. «Όταν είσαι κάτω των 18 ετών, δεν μπορείς να πεις στην Υπηρεσία Μετανάστευσης τι συμβαίνει», είπε. «Είσαι πολύ νέος για να καταλάβεις το σύστημα. Δεν γνωρίζεις τα δικαιώματά σου».

Ο Αμπάς έχει εξαντλήσει τη νομική διαδικασία σε μια προσπάθεια να αποφύγει να τον στείλουν πίσω. Έχει ζητήσει την ανατροπή της απόρριψής του τρεις φορές, παίρνοντας την τελική του απόρριψη τον περασμένο Μάιο. Στις 13 Ιουνίου, στα 18α γενέθλια του, μάζεψε τα πράγματά του και μετακόμισε από ένα κέντρο στέγασης νέων στο Molndal, κοντά στην πόλη του Γκέτεμποργκ, για να ζήσει με τον αδελφό του στο Hisingen, όπου θα παραμείνει μέχρι την πτήση του στην Καμπούλ.

ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΗ ΠΟΡΕΙΑΣ

Στην κορύφωση της ευρωπαϊκής μεταναστευτικής κρίσης [3], το 2015, περίπου 163.000 πρόσφυγες έφθασαν στην Σουηδία, εκ των οποίων περισσότεροι από 35.000 ήταν ασυνόδευτοι ανήλικοι. Η εισροή έκανε αυτή την σκανδιναβική χώρα των δέκα εκατομμυρίων τον μεγαλύτερο κατά κεφαλήν αποδέκτη προσφύγων στην Ευρώπη.

Αρχικά, φάνηκε να υπάρχει μια έκρηξη υποστήριξης για την πολιτική ανοικτών θυρών της Σουηδίας, ιδίως στους δήμους που ήταν επιφορτισμένοι με την φροντίδα των νέων αφίξεων. Στα τέλη του 2014, για παράδειγμα, η Molndal ίδρυσε την δική της μονάδα ενσωμάτωσης για τους μετανάστες και τους πρόσφυγες -έναν κλάδο της δημοτικής διοίκησης που οργανώνει τους κοινωνικούς λειτουργούς και επιδιώκει να προσφέρει στους νεοεισερχόμενους στέγη και άλλους πόρους.

Η Birgitta Korpe, επικεφαλής της μονάδας ενσωμάτωσης στη Molndal, είπε: «Το 2015, [η ανταπόκριση] κυριαρχείτο από συναισθήματα. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης έδειξαν το μικρό αγόρι στην παραλία στην Τουρκία» -την φωτογραφία ενός νεκρού αγοριού από την Συρία, του Aylan Kurdi, που συγκλόνισε τον κόσμο τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους- «και αναδύθηκαν συναισθήματα, οπότε ήταν τρέλα. Και εργαζόμασταν σε αυτό, και ήταν μάλλον υστερικό».

Η υστερία δεν κράτησε πολύ [4]. Τον Νοέμβριο του 2015, η Σουηδία διενέργησε συνοριακούς ελέγχους και ανακοίνωσε ότι θα δεχόταν μόνο τον ελάχιστο απαιτούμενο αριθμό προσφύγων όπως καθορίζεται από την ΕΕ. Για τους αιτούντες άσυλο, η εξεύρεση καταφυγίου στην Σουηδία είναι πλέον πιο δύσκολη από ποτέ.

ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΑΝΑΜΟΝΗΣ

Οι περισσότεροι από τους ασυνόδευτους ανηλίκους που έφτασαν στην Σουηδία πριν κλείσουν οι πύλες δεν έχουν ακόμη λάβει τις αποφάσεις ασύλου τους. Ο μέσος χρόνος αναμονής προσεγγίζει τις 500 ημέρες. Πέρυσι, καθώς οι κανονισμοί έγιναν πάλι αυστηρότεροι, η Σουηδία θέσπισε νέο προσωρινό νόμο για το άσυλο, καθιστώντας σχεδόν αδύνατο για τους αιτούντες να λάβουν μόνιμο άσυλο ή να φέρουν τις οικογένειές τους. Σήμερα, το καλύτερο στο οποίο μπορούν να ελπίζουν οι περισσότεροι αιτούντες είναι ένα από αυτά τα δύο αποτελέσματα: Τριετής άδεια παραμονής για όσους χαρακτηρίζονται ως πρόσφυγες και άδεια 13 μηνών για όσους δεν θεωρούνται πρόσφυγες αλλά εξακολουθούν να πληρούν τα πρότυπα της ΕΕ για επικουρική προστασία, που σημαίνει ότι διακινδυνεύουν θάνατο, σωματικές τιμωρίες, βασανιστήρια, απάνθρωπη μεταχείριση ή τραυματισμό ως αποτέλεσμα ένοπλης σύγκρουσης στην χώρα καταγωγής τους.

Στην πραγματικότητα, πολλοί από τους ασυνόδευτους ανηλίκους στην Σουηδία δεν είναι όντως πρόσφυγες, από νομικής πλευράς. Αντιθέτως, ζητούν καθεστώς επικουρικής προστασίας. Σύμφωνα με το σουηδικό δίκαιο και το δίκαιο της ΕΕ, ο «πρόσφυγας» ορίζεται ως το άτομο που δραπετεύει από στοχευμένες διώξεις λόγω φυλής, θρησκείας, εθνικότητας, πολιτικών πεποιθήσεων, σεξουαλικού προσανατολισμού, φύλου ή υπαγωγής σε συγκεκριμένη ομάδα. Κάποιος, όπως ο Αμπάς -ένας νεαρός άνδρας που φεύγει από το Αφγανιστάν απλώς και μόνο επειδή δεν έχει άλλη οικογένεια και φοβάται για την επιβίωσή του- δεν είναι αναγκαστικά πρόσφυγας στα μάτια του νόμου.

Για να περιπλέξουν περαιτέρω τα ζητήματα, οι σουηδικές υποθέσεις ασύλου αποφασίζονται όχι με βάση την ηλικία των αιτούντων κατά την άφιξή τους αλλά με βάση την ηλικία τους κατά την εκδίκαση της υπόθεσής τους. Έτσι, αν ένας αιτών άσυλο φτάσει στην ηλικία των 15 ετών, αλλά το δικαστήριο δεν αποφασίσει μέχρι να συμπληρώσει το 18ο έτος, θα θεωρηθεί ως ενήλικας από το νομικό σύστημα, με δραματικά διαφορετικές συνέπειες. (Όταν ρωτήθηκε ένας εκπρόσωπος της Υπηρεσίας Μετανάστευσης γιατί οι αποφάσεις ασύλου δεν βασίζονται στην ηλικία κατά την άφιξη, επανέλαβε μόνο αυτή την πολιτική).