Όταν ο Στάλιν αντιμετώπισε τον Χίτλερ | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Όταν ο Στάλιν αντιμετώπισε τον Χίτλερ

Ποιος ξεγέλασε ποιον;
Περίληψη: 

Οι συναλλαγές του Στάλιν με τον Χίτλερ διέφεραν από τον βρετανικό κατευνασμό, στο ότι ο Στάλιν προσπάθησε την αποτροπή καθώς και την διευθέτηση. Αλλά η πολιτική του Στάλιν έμοιαζε με τον βρετανικό κατευνασμό, στο ότι καθοδηγείτο από μια τυφλή επιθυμία να αποφευχθεί ο πόλεμος με κάθε κόστος. Έδειξε δυνατότητες ισχύος αλλά όχι θέλησης.

Ο STEPHEN KOTKIN είναι καθηγητής Ιστορίας και Διεθνών Σχέσεων στην έδρα John P. Birkelund '52 στο Πανεπιστήμιο Princeton και ανώτερος συνεργάτης του Ινστιτούτου Hoover. Αυτό το δοκίμιο είναι προσαρμοσμένο από το πιο πρόσφατο βιβλίο του με τίτλο Stalin: Waiting for Hitler, 1929–1941 [1] (Penguin Press, 2017), το δεύτερο σε μια τριών τόμων βιογραφία του Σοβιετικού ηγέτη.

Μέσα στις πρώτες τέσσερις δεκαετίες της ζωής του, ο Joseph Stalin [2] πέτυχε ελάχιστα. Γεννήθηκε το 1878 [3] σε μια φτωχή οικογένεια στο Γκόρι της Γεωργίας, που ήταν τότε τμήμα της ρωσικής αυτοκρατορίας. Ο πατέρας του ήταν μπαλωματής˙ η μητέρα του, καθαρίστρια και μοδίστρα. Η παιδική ηλικία του Στάλιν, με τις ασθένειες και τις ατυχίες, ήταν σε μεγάλο βαθμό φυσιολογική για εκείνη την εποχή. Έλαβε καλούς βαθμούς στο σχολείο και, ως έφηβος, είδε τα ποιήματά του δημοσιευμένα σε σεβαστά γεωργιανά περιοδικά. («Μέχρι σήμερα, οι όμορφοι, εύηχοι στίχοι του αντηχούν στα αυτιά μου», θα θυμόταν αργότερα ένας αναγνώστης). Αλλά δεν έδωσε τις εξετάσεις του τελευταίου έτους στο Σεμινάριο της Τιφλίδας και απέτυχε να πάρει πτυχίο. Αντί να γίνει ιερέας, έγινε ένας υπόγειος επαναστάτης που μαχόταν την τσαρική καταπίεση, ξοδεύοντας τα επόμενα 20 χρόνια κρυπτόμενος, οργανώνοντας και περνώντας χρόνο στην φυλακή και την εσωτερική εξορία στην Σιβηρία.

24092017-1.jpg

Τα γερμανικά στρατεύματα διασχίζουν τα σοβιετικά σύνορα, στις 22 Ιουνίου 1941. JOHANNES HÄHLE
-----------------------------------------------------

Η ζωή του Στάλιν μεταβλήθηκε για πάντα από το ξέσπασμα του ολοκληρωτικού πολέμου το 1914 [4], γεγονός που βοήθησε να επισπευθεί η παραίτηση του Τσάρου τον Φεβρουάριο του 1917 και, αργότερα εκείνο το έτος, ένα πραξικόπημα από ριζοσπάστες αριστερούς με επικεφαλής τον Βλαντιμίρ Λένιν [5]. Ξαφνικά, ο 39χρονος Στάλιν ήταν ηγετικό μέλος του νέου μπολσεβίκικου καθεστώτος.

Διαδραμάτισε κεντρικό ρόλο στον Ρωσικό Εμφύλιο Πόλεμο και στην δημιουργία της Σοβιετικής Ένωσης. Το 1922, ο Λένιν τον διόρισε επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος. Ένα μήνα αργότερα, ο Λένιν έμεινε ανάπηρος από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο και ο Στάλιν εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία για να δημιουργήσει την δική του δικτατορία στο εσωτερικό της ευρύτερης μπολσεβίκικης. Αρχίζοντας στα τέλη της δεκαετίας του 1920, εξανάγκασε την οικοδόμηση ενός σοσιαλιστικού κράτους, βάζοντας 120 εκατομμύρια αγρότες σε συλλογικές εκμεταλλεύσεις (κολλεκτιβιστικές φάρμες) ή σε γκουλάγκ, και συνέλαβε και δολοφόνησε τεράστιους αριθμούς πιστών ανθρώπων στο σώμα των αξιωματικών, στην μυστική αστυνομία, σε πρεσβείες, σε δίκτυα κατασκόπων, σε επιστημονικούς και καλλιτεχνικούς κύκλους και οργανώσεις του κόμματος.

Η τεράστια σκιά του Στάλιν του τύραννου συχνά κρύβει τον Στάλιν τον άνθρωπο. Συνέλεγε ρολόγια. Έπαιζε κορίνες [ένα παιχνίδι σαν μπόουλινγκ] και μπιλιάρδο. Αγαπούσε την κηπουρική και τα ρωσικά ατμόλουτρα. Του άρεσαν τα χρωματιστά μολύβια -μπλε, κόκκινο και πράσινο. Έπινε μεταλλικό νερό και κρασιά από την πατρίδα του, την Γεωργία. Κάπνιζε πίπα, χρησιμοποιώντας καπνό από τσιγάρα, τα οποία ξετύλιγε και έριχνε στην πίπα -συνήθως δύο τσιγάρα μαζί- και στην συνέχεια την άναβε με σπίρτα. Κρατούσε το γραφείο του τακτοποιημένο.

Ο Στάλιν είχε πάθος με τα βιβλία, τα οποία σημείωνε και γέμιζε με σελιδοδείκτες για να βρίσκει συγκεκριμένα χωρία. Η προσωπική βιβλιοθήκη του τελικά ανερχόταν σε περισσότερους από 20.000 τόμους. Σημείωνε βέβαια τα έργα του Καρλ Μαρξ και του Λένιν αλλά και τις ρωσικές μεταφράσεις του Πλάτωνα και του Clausewitz καθώς και τα γραπτά του Αλεξάντρ Σβεχίν, ενός πρώην τσαρικού αξιωματικού, τον οποίο ο Στάλιν δεν είχε ποτέ εμπιστευτεί, αλλά ο οποίος απέδειξε ότι η μόνη σταθερά στο πόλεμο ήταν η απουσία σταθεράς. Μεταξύ των Ρώσων συγγραφέων, ο αγαπημένος του Στάλιν ήταν μάλλον ο Αντόν Τσέχωφ, ο οποίος απεικόνιζε τους κακούς, και όχι μόνο τους ήρωες, με πολυπλοκότητα. Ωστόσο, κρίνοντας από τις αναφορές που ήταν διάσπαρτες ανάμεσα στα γραπτά του και τις ομιλίες του, πέρασε περισσότερο χρόνο διαβάζοντας λογοτεχνία της σοβιετικής εποχής. Οι σημειώσεις του σε ό, τι διάβαζε ήταν συχνά ασεβείς: «Σκουπίδια», «ανόητοι», «σκουλήκι», «άι χάσου», «χα, χα!».

Οι τρόποι του Στάλιν ήταν χονδροειδείς και η αίσθηση του χιούμορ του ήταν διεστραμμένη. Αλλά καλλιέργησε μια εμφάνιση κρατικού αξιωματούχου, επεξεργαζόμενος τα αστεία του και την απρεπή γλώσσα του από τις μεταγραφές επίσημων συγκεντρώσεων. Φαίνεται ότι είχε λίγες ερωμένες, και σίγουρα κανένα χαρέμι. Η οικογενειακή του ζωή δεν ήταν ούτε ιδιαίτερα χαρούμενη ούτε δυστυχισμένη. Η προσωπική ζωή υποτάχθηκε στην πολιτική.

24092017-2.jpg

Ο Στάλιν το 1932. JAMES E. ABBE / GETTY IMAGES
-------------------------------------------

Ο Στάλιν μιλούσε απαλά, μερικές φορές χωρίς να ακούγεται, εξαιτίας ενός ελαττώματος στις φωνητικές του χορδές. Απολάμβανε να τον αποκαλούν Koba, όπως τον Γεωργιανό λαϊκό ήρωα εκδικητή (και ευεργέτη του Στάλιν στην πραγματική ζωή, καθώς είχε αναλάβει την εκπαίδευσή του). Αλλά ένας παιδικός φίλος τον είχε αποκαλέσει Geza, ένας όρος της διαλέκτου του Gori για το ασυνήθιστο βάδισμα που είχε αναπτύξει ο Στάλιν μετά από ένα ατύχημα. Έπρεπε να στρέφει το ισχίο του μέχρι τέλους για να περπατήσει. Μια παιδική πάλη με την ευλογιά τού είχε αφήσει δια βίου ουλές στην μύτη, στο κάτω χείλος, στο πηγούνι και στα μάγουλά του.