Το πρόβλημα με τον εξοπλισμό της Ουκρανίας

«Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ήδη αργήσει πολύ να παράσχουν στην Ουκρανία [1] την θανατηφόρα αμυντική βοήθεια που χρειάζεται για να ανασχέσει και να αμυνθεί σε μια περαιτέρω επίθεση της Ρωσίας», δήλωσε τον Αύγουστο ο γερουσιαστής John McCain [2] (Ρεπουμπλικανός από την Αριζόνα) –και όχι για πρώτη φορά. Ο McCain είναι αναμφισβήτητα το πιο σημαίνον πρόσωπο στο Κογκρέσο για θέματα εθνικής ασφάλειας, έτσι τα λόγια του έχουν βάρος. Αλλά δύσκολα μπορεί να θεωρηθεί μια μοναχική φωνή. Άλλοι, συμπεριλαμβανομένου του John Herbst [3], ο οποίος ήταν πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ουκρανία από τα μέσα του 2003 έως τα μέσα του 2006, και ο Alexander Vershbow [4], έμπειρος Αμερικανός διπλωμάτης και αναπληρωτής γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ [5] από τις αρχές του 2012 έως τον Οκτώβριο του 2016 , συμφωνούν με τον McCain. Ομοίως, ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών του πρώην προέδρου Μπιλ Κλίντον, Strobe Talbott [6], και ένα σύμπλεγμα πεφωτισμένων διπλωματικών και μελών της εθνικής ασφάλειας, οι οποίοι πρωτοπόρησαν από νωρίς στο θέμα αυτό με μια έκθεση [7] που κυκλοφόρησε το 2015.

Ουκρανικές δυνάμεις έξω από την Artemivsk, στην Ουκρανία, τον Ιούνιο του 2015. OLEKSANDR KLYMENKO / REUTERS
---------------------------------------------------------------------

Οι προσπάθειες αυτών των ατόμων δεν ήταν μάταιες. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ [8], σύντομα θα αποφασίσει εάν θα εφαρμόσει την πρότασή τους, και βασικά μέλη της εθνικής ασφαλείας και της στρατιωτικής του ομάδας ευνοούν κάτι τέτοιο, σύμφωνα με πρόσφατες δηλώσεις του στρατηγού Joseph Dunford [9], αρχηγού του Γενικού Επιτελείου Ενόπλων Δυνάμεων, και του Kurt Volker [10], του κορυφαίου διαπραγματευτή του Trump για την κρίση στην Ουκρανία. Ο υπουργός Άμυνας, Τζέιμς Μάττις, επιβεβαίωσε ότι η επιλογή αυτή είχε «ενεργά αναθεωρηθεί» [11].

Εκείνοι που ζητούν την αποστολή θανατηφόρων όπλων στην Ουκρανία (οι Ηνωμένες Πολιτείες και ορισμένοι από τους συμμάχους τους στο ΝΑΤΟ ήδη εκπαιδεύουν ουκρανικά στρατεύματα, και οι Ηνωμένες Πολιτείες παρέχουν μη θανατηφόρα όπλα στην Ουκρανία αξίας 300 εκατομμυρίων δολαρίων [12] το 2016 και μόνο) ισχυρίζονται ότι τα αμερικανικά όπλα θα ενισχύσουν το Κίεβο και θα αναγκάσουν τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν [13] να διαπραγματευτεί μια δίκαιη πολιτική διευθέτηση που θα τελειώσει τον πόλεμο στην περιοχή Ντόνμπας της Ουκρανίας.

Κάνουν λάθος. Ακόμα χειρότερα, η πρότασή τους μπορεί να είναι επικίνδυνη για την Ουκρανία και τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Ο εξοπλισμός της Ουκρανίας δεν θα κάνει τον Πούτιν να οπισθοχωρήσει. Η προηγούμενη εμπειρία -ιδίως η ενισχυμένη παρέμβαση της Μόσχας για την διάσωση των προστατευομένων της σε μάχες για το Ilovaisk και το Novoazovsk το 2014 και το 2015 και το Debaltseve το 2015- υποδηλώνει ότι ο Πούτιν θα συνεχίσει να ενισχύει τους πληρεξούσιους της Ρωσίας, ειδικά εάν υποφέρουν από αποτυχίες στα χέρια καλύτερα εξοπλισμένων στρατευμάτων της Ουκρανίας.

Ένας φιλο-ρώσος αυτονομιστής κοντά στο Donetsk, τον Αύγουστο του 2014. MAXIM SHEMETOV / REUTERS
-----------------------------------------------

Επειδή η Ρωσία και η Ουκρανία μοιράζονται σύνορα, ο Πούτιν μπορεί να στείλει δυνάμεις και όπλα στο πεδίο της μάχης πολύ πιο γρήγορα από όσο οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να προμηθεύσουν την Ουκρανία. Το πιο σημαντικό είναι ότι η Ουκρανία έχει πολύ περισσότερη σημασία για την Ρωσία από όση για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πράγματι, ακόμη και οι υποστηρικτές του εξοπλισμού της Ουκρανίας αποκηρύσσουν κάθε πρόθεση να στείλουν αμερικανικά στρατεύματα για να πολεμήσουν μαζί με τους Ουκρανούς, γνωρίζοντας πολύ καλά ότι μια τέτοια σύσταση θα καταστρέψει τις προσπάθειές τους.

Αντίθετα, ο Πούτιν δεν έχει διστάσει να διατάξει τα ρωσικά στρατεύματα να πολεμήσουν στο Ντόνμπας, όπου πολλοί σκοτώθηκαν. Ωστόσο, η δημοτικότητά του παραμένει πολύ υψηλή. Το 87% [14] των Ρώσων υποστηρίζουν την διαχείριση των εξωτερικών υποθέσεων από αυτόν -περίπου το ίδιο ποσοστό όπως και το 2014. Δεν υπάρχουν στοιχεία ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία έχει κάμψει την δημοτικότητα του Πούτιν, πόσω μάλλον ότι έδωσε την δυνατότητα στους ηγέτες της αντιπολίτευσης να κινητοποιήσουν υποστήριξη εναντίον της κυβέρνησής του. Ωστόσο, οι υποστηρικτές της παροχής θανατηφόρων όπλων στην Ουκρανία προτείνουν ότι λόγω του πόνου από τις Δυτικές κυρώσεις και της αυξανόμενης αποστροφής των Ρώσων για τον πόλεμο, ο Πούτιν προσπαθεί απεγνωσμένα να ξεφύγει από αυτό που απεικονίζουν ως βάλτο του Donbas.

Στην πραγματικότητα, αν και η Ρωσία έχει πλέον υπομείνει πολιτική απομόνωση και Δυτικές οικονομικές κυρώσεις για πάνω από τρία χρόνια ως συνέπεια της προσάρτησης της Κριμαίας από τον Πούτιν [15] και της υποκίνησης του πολέμου στην ανατολική Ουκρανία, δεν έχει κάνει ούτε μια σημαντική παραχώρηση ούτε έχει δείξει καμιά τάση να θυσιάσει τους αντάρτες της Ντόνμπας. Αντ’ αυτού, έχει κολλήσει με αυτούς και, όπως δείχνουν οι στρατιωτικές του κλιμακώσεις το 2014 και το 2015, τους έσωσε όταν ήταν απαραίτητο.

Η πρόταση ότι ο Πούτιν δεν θα προκληθεί από μια απόφαση των ΗΠΑ να στείλουν θανατηφόρα όπλα στην Ουκρανία ισοδυναμεί με φαντασία. Δεν υποστηρίζεται από στοιχεία και η προηγούμενη συμπεριφορά του Πούτιν την αντικρούει. Αυτό δεν είναι ένα δευτερεύον σημείο: Αν εκείνος εντείνει τον πόλεμο και ο ουκρανικός στρατός αναγκαστεί να υποχωρήσει, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα αντιμετωπίσουν τρεις κακές επιλογές.

Πρώτον, η Ουάσινγκτον θα μπορούσε να δώσει ακόμη περισσότερα όπλα στην Ουκρανία με την ελπίδα να κάνει τον Πούτιν να σκεφθεί καθαρά˙ αλλά [εκείνος] μπορεί εύκολα να παράσχει πρόσθετη δύναμη πυρός στους αντάρτες της Ντόνμπας. Δεύτερον, θα μπορούσε να εμβαθύνει την στρατιωτική της εμπλοκή στέλνοντας Αμερικανούς στρατιωτικούς συμβούλους, ή ακόμα και στρατεύματα, στην πρώτη γραμμή για να ενισχύσουν τον ουκρανικό στρατό˙ αλλά τότε η Ρωσία θα μπορούσε να αποκαλύψει την μπλόφα της Αμερικής. Τρίτον, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν να αποφασίσουν να μην ανταποκριθούν στην κλιμάκωση της Ρωσίας δεδομένου του γεωγραφικού μειονεκτήματος και των περιορισμένων στρατηγικών συμφερόντων που διακυβεύονται. Αυτό θα ισοδυναμούσε με υποχώρηση, εγκατάλειψη της Ουκρανίας και κατάργηση του συχνά επαναλαμβανόμενου επιχειρήματος ότι η αμερικανική και η ευρωπαϊκή ασφάλεια εξαρτώνται από την έκβαση του πολέμου στην [επαρχία] Ντόνμπας.

Οι υποστηρικτές του εξοπλισμού της Ουκρανίας λένε [16] ότι τα πράγματα δεν θα φτάσουν ποτέ στο σημείο αυτό, επειδή ο στόχος τους είναι απλώς να επιβάλουν μια πολιτική διευθέτηση αποδεκτή από τους Ουκρανούς και να τελειώσει ένας πόλεμος που έχει σκοτώσει περίπου 10.000 ανθρώπους [17]. Το νόημα, επιμένουν, δεν είναι να ενισχυθεί το Κίεβο για να συντρίψει τους αντάρτες της Ντόνμπας, και απορρίπτουν την πιθανότητα μια αμερικανικά εξοπλισμένη Ουκρανία να ενθαρρυνθεί και να επιχειρήσει ακριβώς αυτό.

Ωστόσο, σε ομιλία του [18] στο West Point τον Σεπτέμβριο, ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο [19], δήλωσε ότι η πρόθεσή του ήταν ακριβώς να επανακαταλάβει την Ντόνμπας (ένα σημείο που υπογράμμισε επίσης νωρίτερα [20] τον Ιούλιο και πάλι τον Οκτώβριο [21]), και σημείωσε ότι τα αμερικανικά όπλα θα τον βοηθούσαν να το πετύχει. Σίγουρα, τα λόγια του Ποροσένκο έχουν περισσότερη σημασία από τις χαλαρές διαβεβαιώσεις από εκείνους που πιέζουν να εξοπλιστεί η Ουκρανία.

Οι υποστηρικτές του εξοπλισμού της Ουκρανίας, επίσης, εξαπάτησαν σχετικά με τις στρατιωτικές ικανότητες της χώρας αυτής [22]. Ο ουκρανικός στρατός έχει σχεδόν διπλασιαστεί, από 130.000 [23] το 2014 σε 250.000 [24] άτομα σήμερα, και είναι τώρα ένας από τους μεγαλύτερους στην Ευρώπη. Το 2018, οι στρατιωτικές δαπάνες της Ουκρανίας θα αυξηθούν κατά 25% στα 6,3 δισεκατομμύρια δολάρια [25] (ή 5% του ΑΕΠ), κάτι περισσότερο από το διπλάσιο από το 2014.

Εκτός από τις αυξήσεις στις αμυντικές δαπάνες και το μέγεθος του στρατού, το Κίεβο έχει λάβει κι άλλα μέτρα για να ενισχύσει την ασφάλειά του. Η υποχρεωτική στράτευση επανεφαρμόστηκε το 2014. Η Ουκρανία βελτιώνει το δίκτυο διοίκησης, ελέγχου, επιτήρησης και πληροφοριών και αποκτά περισσότερες και καλύτερα εκπαιδευμένες δυνάμεις ειδικών επιχειρήσεων. Με την βοήθεια του Πακέτου Συνολικής Βοήθειας του NATO [26], το οποίο εγκρίθηκε το 2016, ανανεώνει την διοίκηση των ενόπλων δυνάμεών της.

Ο πρόεδρος της Ουκρανίας, Πέτρο Ποροσένκο, σε μια τελετή για την 70η επέτειο από το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου στο Κίεβο, τον Μάιο του 2017. VALENTYN OGIRENKO / REUTERS
-----------------------------------------------------

Είναι αλήθεια ότι υπάρχουν πολλά εμπόδια [27] στην μεταμόρφωση του στρατού της Ουκρανίας, με την διαφθορά να είναι ένα από αυτά. Ο στόχος της προσαρμογής του στα πρότυπα του ΝΑΤΟ μέχρι το 2020 μπορεί να ισοδυναμεί με ευσεβείς πόθους. Και η πρόοδος θα είναι αργή, [ακόμα και] κάτω από τις καλύτερες συνθήκες. Ωστόσο, ο ουκρανικός στρατός σήμερα δεν είναι σίγουρα αυτό που ήταν το 2014 -ένα κέλυφος.

Εξάλλου, η Ουκρανία δεν είναι αδαής στην κατασκευή όπλων. Η Ukroboronprom [18], ο κρατικός κατασκευαστής όπλων, απασχολεί 80.000 άτομα και εποπτεύει 21 θυγατρικές, ενώ υπάρχουν και άλλες 36 ιδιωτικές ουκρανικές αμυντικές επιχειρήσεις. Η Ουκρανία κατασκευάζει προηγμένα τανκς, θωρακισμένα αμφίβια οχήματα, αεροπλάνα εναέριου ανεφοδιασμού, αεροσκάφη μεταφοράς, αντιαρματικούς πυραύλους καθοδηγημένους από λέιζερ (οι οποίοι είναι στην κορυφή των προτάσεων εξοπλισμού της Ουκρανίας, ανεξάρτητα από το ότι η Ουκρανία φτιάχνει τους καθοδηγούμενους από λέιζερ ATGM (Anti-Tank Guided Missiles) Corsar [29] και Stugna-P [30], και ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης μεγάλης εμβέλειας). Επιπλέον, η Ουκρανία ήταν ο 9ος μεγαλύτερος εξαγωγέας όπλων στον κόσμο [31] από το 2012 έως το 2016. Έχει κερδίσει περισσότερα από 500 εκατομμύρια δολάρια [32] σε πωλήσεις όπλων πέρυσι και συνολικά 11 δισεκατομμύρια δολάρια [32] από τότε που έγινε ανεξάρτητη χώρα. Εν ολίγοις, οι φωνές για την ενίσχυση της Ουκρανίας μπορεί να έχουν λιγότερη σχέση με την έντονη ανάγκη για όπλα παρά με το να τραβήξουν τις Ηνωμένες Πολιτείες βαθύτερα στην σύγκρουση.

Οι υποστηρικτές του εξοπλισμού της Ουκρανίας επιμένουν ότι αυτή η κίνηση είναι επίσης ουσιώδης για την επαναβεβαίωση του ΝΑΤΟ [3] και την διατήρηση της ειρήνης στην Ευρώπη. Ωστόσο, η πρόταση ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα έπρεπε να διακινδυνεύσουν να εμπλακούν σε έναν πόλεμο στην πόρτα της Ρωσίας για να καθησυχάσουν τα φοβισμένα κράτη του ΝΑΤΟ δεν έχει νόημα. Το άρθρο V [33] της Συνθήκης της Συμμαχίας προβλέπει ήδη ότι ένα μέλος που υπόκειται σε επίθεση θα τύχει υπεράσπισης, με στρατιωτική δύναμη εάν χρειαστεί. Επιπλέον, παρόλο που ο Trump δήλωσε ότι το ΝΑΤΟ είναι «ξεπερασμένο», αργότερα άλλαξε στάση [34] και υπάρχει κάθε λόγος να πιστεύουμε ότι η διοίκησή του παραμένει προσηλωμένη στην διατλαντική συμμαχία.

Εάν το ΝΑΤΟ προσπαθεί πραγματικά να γίνει ισχυρότερο και η Ευρώπη είναι πράγματι τόσο ευάλωτη και νευρική, τα πλούσια ευρωπαϊκά μέλη της συμμαχίας θα πρέπει να κάνουν μερικά μεγάλα βήματα εγχωρίως, όπως το να ενισχύσουν τις αμυντικές δαπάνες τους [35]. Αν και ορισμένοι το έχουν κάνει, πολλοί άλλοι όχι. Τα αριθμητικά στοιχεία της συμμαχίας δείχνουν ότι μόνο πέντε [36] από τα 27 κράτη της Ευρώπης δαπανούν πλέον το 2% ή περισσότερο του ΑΕΠ τους για την άμυνα, στόχος που έγινε αποδεκτός το 2006. Τα μέλη του ΝΑΤΟ έχουν επίσης πολλά να κάνουν σε άλλα μέτωπα [37]. Αυτά περιλαμβάνουν τη μείωση της επικάλυψης στην παραγωγή μειζόνων εξοπλισμών και την αύξηση της διαλειτουργικότητας και των δυνατοτήτων για ταχεία ανάπτυξη δυνάμεων στο πεδίο της μάχης. Αυτό που χρειάζεται η συμμαχία είναι σημαντική πρόοδο σε αυτούς τους τομείς, και όχι διαβεβαιώσεις για την αξιοπιστία της Ουάσιγκτον όπως θα αποδεικνύεται από την αποστολή αμερικανικών όπλων στην Ουκρανία.

Η υπόθεση για τον εξοπλισμό της Ουκρανίας τείνει επίσης να γίνεται εν κενώ, ανεξάρτητα από το ότι αυτό που κάνουν οι Ηνωμένες Πολιτείες στην Ουκρανία θα μπορούσε να καθορίσει το τι κάνει η Ρωσία αλλού. Η Μόσχα θα μπορούσε να ανταποκριθεί ασκώντας μεγαλύτερη πίεση στις Βαλτικές χώρες, ενεργώντας ως διαλυτικό στοιχείο στη Βόρεια Κορέα ή το Ιράν ή ακόμη και να εξοπλίσει τους Ταλιμπάν (αυτό θα ήταν μια ειρωνική στροφή: Την δεκαετία του 1980, οι Ηνωμένες Πολιτείες μάτωσαν τους Σοβιετικούς με τον εξοπλισμό των Αφγανών μουντζαχεντίν). Εάν τα αποτελέσματα αυτά φαίνονται αδύνατα, εξετάστε τις φρικτές επιδόσεις των Ηνωμένων Πολιτειών στην πρόβλεψη των επιπτώσεων των στρατιωτικών κινήσεων. Στο Βιετνάμ, το Κοσσυφοπέδιο, το Αφγανιστάν, το Ιράκ και την Λιβύη, οι αντίπαλοι δεν ανταποκρίθηκαν με τον τρόπο που η Ουάσιγκτον ανέμενε ή υπήρξαν επικίνδυνες ακούσιες συνέπειες. Η Ρωσία, από την πλευρά της, εξέπληξε τις Ηνωμένες Πολιτείες στέλνοντας τα στρατεύματά της στην Γεωργία το 2008, την Κριμαία το 2014 και την Συρία το 2015.

Συνολικά, το σχέδιο για να πιεστεί ο Πούτιν με την παροχή θανατηφόρων όπλων στην Ουκρανία είναι στρατηγικά λανθασμένο. Ακόμα χειρότερα, θα μπορούσε να αποδειχθεί ριψοκίνδυνο.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2017-10-11/trouble-armin...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/regions/ukraine
[2] http://thehill.com/policy/defense/347716-mccain-renews-calls-for-trump-t...
[3] http://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/ukraine-needs-arms-not...
[4] http://www.dw.com/en/could-sending-lethal-weapons-to-ukraine-bring-peace...
[5] https://www.foreignaffairs.com/topics/nato
[6] https://www.foreignaffairs.com/authors/strobe-talbott
[7] https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/06/UkraineReport_Febru...
[8] https://www.foreignaffairs.com/topics/trump-administration
[9] https://www.realcleardefense.com/2017/09/30/dunford_recommends_lethal_mi...
[10] http://www.bbc.com/news/world-us-canada-40712385
[11] https://www.nytimes.com/2017/08/24/world/europe/mattis-ukraine-russia.html
[12] https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/us-authorizes-150-million-leth...
[13] https://www.foreignaffairs.com/reviews/resistible-rise-vladimir-putin
[14] http://www.pewglobal.org/2017/06/20/president-putin-russian-perspective/
[15] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2016-04-18/why-putin-too...
[16] http://www.atlanticcouncil.org/blogs/ukrainealert/experts-urge-congress-...
[17] https://www.rferl.org/a/ukraine-deaths-conflict-injured-united-nations/2...
[18] https://uawire.org/poroshenko-us-weapons-will-help-liberate-the-donbas
[19] https://www.foreignaffairs.com/articles/ukraine/2017-06-29/ukraine-s-sta...
[20] https://www.youtube.com/watch?v=krUm7AyxGl0
[21] http://www.president.gov.ua/en/news/zvernennya-prezidenta-ukrayini-43766
[22] https://www.globalfirepower.com/countries-listing-europe.asp
[23] https://russiamil.wordpress.com/2014/12/22/ukrainian-military-capabilities/
[24] https://www.globalsecurity.org/military/world/ukraine/personnel.htm
[25] https://www.kyivpost.com/ukraine-politics/ukraine-increase-defense-spend...
[26] http://natoassociation.ca/military-reforms-in-ukraine/
[27] https://www.frstrategie.org/web/documents/publications/autres/2017/2017-...
[28] http://ldc.org.ua/en/pravlinnya-ligi/
[29] http://www.army-technology.com/projects/corsar-anti-tank-missile-system/
[30] http://defence-blog.com/news/the-new-ukrainian-anti-tank-guided-missile-...
[31] https://www.sipri.org/commentary/blog/2017/state-major-arms-transfers-8-...
[32] https://www.unian.info/economics/2077946-ukrainian-arms-exports-in-2016....
[33] http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_17120.htm
[34] https://www.washingtonpost.com/news/post-politics/wp/2017/04/12/trump-on...
[35] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-08-15/pay-europe
[36] http://www.nato.int/nato_static_fl2014/assets/pdf/pdf_2017_06/20170629_1...
[37] http://www.nato.int/cps/en/natohq/official_texts_87597.htm

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition