Το πρόβλημα με την στρατηγική των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή

Είναι δύσκολο να γίνεις αυστηρός με το Ιράν. Οι πρόσφατες ανακοινώσεις του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, ότι θα απο-επικυρώσει την πυρηνική συμφωνία με το Ιράν [2] (το Κοινό Ολοκληρωμένο Σχέδιο Δράσης, Joint Comprehensive Plan of Action ή JCPOA) και θα επεκτείνει τις κυρώσεις εναντίον του ιρανικού Σώματος της Ισλαμικής Επαναστατικής Φρουράς [3] (Islamic Revolutionary Guard Corps, IRGC) μαρτυρούν αυτό το γεγονός. Με αυτές τις δύο κινήσεις, η κυβέρνηση Trump εξέφρασε την δυσαρέσκειά της για την πολιτική περί το Ιράν που κληρονόμησε από τον πρώην πρόεδρο Μπαράκ Ομπάμα. Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση πρόδωσε την αδυναμία της (ή την απροθυμία της) να αλλάξει δραματικά την γενική στρατηγική των Ηνωμένων Πολιτειών ως προς το Ιράν. Οι πρόσφατες ανακοινώσεις ενδέχεται να κάνουν την αμερικανική προσέγγιση στο Ιράν οριακά πιο εμφατική, αλλά θα κάνουν ελάχιστα για να αλλάξουν την συμπεριφορά του Ιράν.

Ο Donald Trump μιλά σχετικά με την συμφωνία με το Ιράν για τα πυρηνικά, στον Λευκό Οίκο, τον Οκτώβριο του 2017. KEVIN LAMARQUE / REUTERS
----------------------------------------------

Η κυβέρνηση Trump αντιλαμβάνεται ότι η αλλαγή της πολιτικής για το Ιράν είναι δύσκολη -όχι επειδή τα προβλήματα της Ουάσινγκτον με το Ιράν είναι ασαφή, αλλά επειδή δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν χωρίς να αλλάξει η ευρύτερη πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών στην Μέση Ανατολή. Συγκεκριμένα, εάν η Ουάσινγκτον δεν επανεξετάσει την στρατηγική της προς την Συρία [4], η αμερικανική πολιτική για το Ιράν θα παραμείνει αναποτελεσματική.

ΕΝΑ ΜΠΕΡΔΕΜΕΝΟ ΔΙΧΤΥ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αρκετά στρατηγικά συμφέροντα στην Μέση Ανατολή. Μεταξύ αυτών είναι η διασφάλιση της ασφάλειας του Ισραήλ και η παροχή εξασφαλίσεων στους Άραβες συμμάχους της Ουάσινγκτον (συμπεριλαμβανομένης της Σαουδικής Αραβίας, της Ιορδανίας και των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων), κάτι που οφείλεται κυρίως στην διαρκή θαλάσσια παρουσία στον Περσικό Κόλπο. Το Ιράν αποτελεί την κύρια απειλή για όλους αυτούς τους συμμάχους και οι μαχητικοί πελάτες της Τεχεράνης (συμπεριλαμβανομένης της Χεζμπολάχ, των ιρακινών πολιτοφυλακών και των Χούθι στην Υεμένη) αποτελούν την αιχμή της απειλής αυτής. Η αποτροπή του Ιράν και των πληρεξουσίων του είναι επομένως κεντρικό στοιχείο των στόχων των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή. Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεσμεύονται περαιτέρω να σταθεροποιήσουν το Ιράκ, να νικήσουν το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) στο Ιράκ και την Συρία και να καταπολεμήσουν τις θυγατρικές του ISIS και της Αλ Κάιντα αλλού στην περιοχή. Η Ουάσιγκτον έπαιξε επίσης υποστηρικτικό ρόλο στην υπό την ηγεσία της Σαουδικής Αραβίας εκστρατεία εναντίον της εξέγερσης των Houthi στην Υεμένη [5].

Η περιφερειακή στρατηγική του Ιράν [6] είναι πιο ομαλή. Εστιάζεται στην αντιμετώπιση των Ηνωμένων Πολιτειών και των συμμάχων τους. Η Τεχεράνη θέλει τις δυνάμεις των ΗΠΑ έξω από τον Περσικό Κόλπο και έξω από το Ιράκ και την Συρία μετά τον πόλεμο εναντίον του ISIS. Το Ιράν δεν αποδέχεται την ύπαρξη του Ισραήλ ως εβραϊκού κράτους και είναι ο κύριος χορηγός της αντι-ισραηλινής μαχητικότητας στην περιοχή. Θέλει να νικήσει τους επαναστάτες στην Συρία και το ISIS στην Συρία και το Ιράκ, και μετά να διατηρήσει ένα σταθερό αποτύπωμα ασφαλείας και στις δύο χώρες μέσω των τοπικών πελατών του. Σε γενικές γραμμές, η Τεχεράνη επιδιώκει να δημιουργήσει ένα φιλοϊρανικό μπλοκ, το οποίο εκτείνεται από το Ιράκ μέχρι τον Λίβανο, προκειμένου να αντιταχθεί στις Ηνωμένες Πολιτείες και στους Άραβες συμμάχους τους. Το Ιράν έχει επίσης επενδύσει στην εξέγερση των Houthi στην Υεμένη, τόσο για να επεκτείνει την επιρροή του στην Αραβική Χερσόνησο όσο και για να αποσπάσει την προσοχή των αντιπάλων του, την Σαουδική Αραβία και τα ΗΑΕ, από την συριακή και την ιρακινή σύγκρουση.

Υπάρχει ένα παράδοξο στο επίκεντρο της περιφερειακής στρατηγικής του Ιράν: Η Τεχεράνη θέλει να βγάλει τις Ηνωμένες Πολιτείες από την Μέση Ανατολή, αλλά η συμπεριφορά της είναι σε μεγάλο βαθμό εκείνη που κρατά τις δυνάμεις των ΗΠΑ εκεί. Πράγματι, οι παρενοχλητικές ναυτικές επιχειρήσεις του Ιράν στον Περσικό Κόλπο, η στήριξη προς μαχητικούς πελάτες του όπως η Χεζμπολάχ, και οι επανειλημμένες δοκιμές βαλλιστικών πυραύλων μετά την πυρηνική συμφωνία, διαιωνίζουν την αντίληψη της Ουάσινγκτον ότι το Ιράν αποτελεί την κύρια απειλή για τους συμμάχους της και την σταθερότητα της Μέσης Ανατολής. Μακράν του να αποθαρρύνει το ενδιαφέρον των ΗΠΑ για την περιοχή, αυτή η συμπεριφορά έχει χρησιμεύσει ως μόνιμη υπενθύμιση των εχθρικών προθέσεων του Ιράν και της ανάγκης ανάσχεσης της Τεχεράνης.

Ένας άνθρωπος βαδίζει μπροστά από μια αντι-αμερικανική τοιχογραφία στην Τεχεράνη, τον Οκτώβριο του 2017. NAZANIN TABATABAEE / REUTERS
-----------------------------------------------------

Η ανάσχεση του Ιράν, ωστόσο, δεν αποδείχθηκε εύκολη. Οι πόλεμοι στο Ιράκ, την Συρία και την Υεμένη έχουν δημιουργήσει ευκαιρίες ώστε το Ιράν να επεκτείνει την επιρροή του στην περιοχή. Σε κάθε χώρα, η ισχύς των πελατών των Ιρανών αυξήθηκε, δίνοντας στην Τεχεράνη ηγετικό ρόλο στις συγκρούσεις και ένα υπερμέγεθες στοίχημα για το μέλλον.

Η μεγαλύτερη στρατηγική σαφήνεια του Ιράν, του επέτρεψε να ανταποκριθεί πιο γρήγορα και αποφασιστικά από ό, τι οι Ηνωμένες Πολιτείες στις αλλαγές της περιφερειακής δυναμικής, όπως και στις συγκρούσεις που ακολούθησαν την Αραβική Άνοιξη. Στην Συρία, για παράδειγμα, η κυβέρνηση Ομπάμα πέρασε τέσσερα χρόνια, χωρίς ούτε να δεσμευθεί με τους αντάρτες ούτε να μείνει έξω από την σύγκρουση [7], ενώ το Ιράν ήταν από την αρχή τελείως υποστηρικτικό του Σύρου προέδρου, Μπασάρ αλ-Άσαντ, και δεν μετέβαλλε ποτέ την θέση του. Η υποστήριξη του Ιράν προς τον Assad θα μπορούσε να βοηθήσει στο πάγωμα της δέσμευσης των Ηνωμένων Πολιτειών υπέρ της εξέγερσης, αν όχι για άλλους τρεις παράγοντες: Πρώτον, η πιο άμεση επέμβαση στην Συρία θα ήταν πολιτικά αντιδημοφιλής εγχωρίως˙ δεύτερον, η εξέγερση σταδιακά κατέληξε να κυριαρχείται από σουνιτικές εξτρεμιστικές ομάδες˙ και τρίτον, αφού ο Χασάν Ρουχανί εξελέγη πρόεδρος του Ιράν το 2013, η κυβέρνηση Ομπάμα άρχισε σοβαρές διαπραγματεύσεις με την Τεχεράνη για το πυρηνικό της πρόγραμμα. Μια στρατιωτική επέμβαση των ΗΠΑ εναντίον του Assad κινδύνευε να ενισχύσει τους εξτρεμιστές στην Συρία και θα περιλάμβανε την καταπολέμηση των πελατών του Ιράν, θέτοντας έτσι σε κίνδυνο τις πυρηνικές συνομιλίες. (Θα είχε επίσης βάλει τα στρατεύματα των ΗΠΑ σε πορεία απωλειών και θα κόστιζε πολλά χρήματα).

Με άλλα λόγια, υπήρχαν εύλογοι λόγοι για τις Ηνωμένες Πολιτείες ώστε να παραμείνουν ως επί το πλείστον έξω από τον πόλεμο στην Συρία. Αλλά αυτή η σχετική αδράνεια βοήθησε στην άνοδο του ISIS, στην επέκταση του ρόλου ασφαλείας του Ιράν και, αργότερα, στην είσοδο της Ρωσίας στον πόλεμο της Συρίας, τον Σεπτέμβριο του 2015. Η παρέμβαση της Μόσχας ήταν ιδιαίτερα περιοριστική για την Ουάσινγκτον. Κατέστησε την κλιμάκωση πιο επικίνδυνη, πράγμα που ωφέλησε το Ιράν, του οποίου οι σύμμαχοι μπήκαν κάτω από την ομπρέλα της ρωσικής στρατιωτικής δύναμης. Η ανάμειξη της Μόσχας μετατόπισε την δυναμική του πολέμου στις ιρανικές και φιλο-ασαντικές δυνάμεις, οι οποίες έκαναν σταθερές προόδους κατά των ανταρτών κατά τα δύο επόμενα χρόνια.

Ο πόλεμος εναντίον του ISIS στο Ιράκ βάλτωσε περαιτέρω την στρατηγική των ΗΠΑ, ωθώντας την Ουάσινγκτον και την Τεχεράνη σε μια de facto συμμαχία υπέρ της Βαγδάτης. Σε αντίθεση με την Συρία, όπου τα συμφέροντα των ΗΠΑ και του Ιράν σαφώς αποκλίνουν, στο Ιράκ και οι δύο χώρες υποστηρίζουν την κυβέρνηση και έχουν δεσμεύσει στρατεύματα και πόρους για να νικήσουν το ISIS. Αν και οι δυνάμεις των ΗΠΑ δεν συντονίζονται με το Ιράν ή με ομάδες υποστηριζόμενες από τον Ιράν, αμφότερες συντονίζονται με την κυβέρνηση και τον στρατό του Ιράκ. Οι Ηνωμένες Πολιτείες και το Ιράν μοιράζονται τον ίδιο άμεσο στόχο της κατανίκησης του ISIS και να διατηρήσουν την ενότητα του Ιράκ, κάτι που τους τοποθετεί στην ίδια πλευρά του κουρδικού ζητήματος ανεξαρτησίας [8] επίσης.

Τα κοινά συμφέροντα των δύο χωρών τελειώνουν εκεί. Αν και τα στρατεύματα των ΗΠΑ στο Ιράκ έχουν ζωτική σημασία στον πόλεμο ενάντια στο ISIS, το Ιράν και οι σύμμαχοί του δεν θέλουν [αυτά] να παραμείνουν στην χώρα μετά τον πόλεμο. Οι πληρεξούσιοι του Ιράν πολέμησαν τις δυνάμεις των ΗΠΑ και της συμμαχίας κατά την διάρκεια της επιχείρησης Iraqi Freedom και υποσχέθηκαν να στοχεύσουν τα στρατεύματα των ΗΠΑ [9] εάν η Ουάσινγκτον λάβει στρατιωτική δράση εναντίον του Assad ή εάν οι δυνάμεις των ΗΠΑ παραμείνουν στο Ιράκ μετά την ήττα του ISIS.

Από τότε που άρχισε ο πόλεμος εναντίον του ISIS, η ικανότητα του Ιράν να χρησιμοποιεί τους πληρεξουσίους του για να στοχεύσει τα στρατεύματα των ΗΠΑ ήταν η κύρια πηγή μόχλευσής του εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών. Η Ουάσινγκτον έπρεπε να πάρει στα σοβαρά αυτές τις απειλές, γνωρίζοντας ότι οποιαδήποτε κίνηση εναντίον ιρανικών συμφερόντων, στην Συρία ή αλλού, θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τις δυνάμεις των ΗΠΑ στο Ιράκ. Το Ιράν έχει τα δικά του κίνητρα να μην κλιμακώσει [την αντιπαράθεση] με τις Ηνωμένες Πολιτείες στο Ιράκ -εύχεται να νικήσει πλήρως το ISIS, να αποτρέψει διαφωνίες με την Βαγδάτη και να αποφύγει μια σύγκρουση με τον αμερικανικό στρατό- αλλά η Ουάσιγκτον έπρεπε να υποθέσει ότι το σκεπτικό της Τεχεράνης θα μπορούσε να αλλάξει αν αντιλαμβανόταν μια απειλή για τα συμφέροντά της.

Μέλη των Δημοκρατικών Δυνάμεων Κινητοποίησης που υποστηρίζονται από το Ιράν στην Hawija, Ιράκ, τον Οκτώβριο του 2017. REUTERS
----------------------------------------------------------

ΚΟΛΛΗΜΕΝΟΙ ΜΕ ΤΗΝ JCPOA

Ως αουτσάιντερ, ο Trump είχε μια λευκή σελίδα όταν έφτασε στην Ουάσινγκτον. Έχοντας ήδη την τάση να βελτιώσει τις σχέσεις με την Μόσχα, θα μπορούσε να εκμεταλλευτεί την ευκαιρία να αποσαφηνίσει την πολιτική των ΗΠΑ στην Μέση Ανατολή. Θεωρητικά, για παράδειγμα, η Ουάσιγκτον θα μπορούσε να εγκαταλείψει την Συρία στην Ρωσία. Αυτό θα επέτρεπε στις Ηνωμένες Πολιτείες να επικεντρωθούν στην καταπολέμηση του ISIS στο Ιράκ και να μειώσουν τις εντάσεις με το Ιράν. Το Ιράν, η Ρωσία και ο Άσαντ θα το καλωσόριζαν˙ οι Ευρωπαίοι και Άραβες σύμμαχοι της Ουάσινγκτον, όπως και η Τουρκία, θα έπρεπε να το συνηθίσουν.

Αλλά η εγκατάλειψη της Συρίας στο Ιράν δεν ήταν ποτέ μια ρεαλιστική επιλογή, διότι αυτό θα ήταν αντίθετο με τα μακροχρόνια συμφέροντα των ΗΠΑ και εκείνα των συμμάχων των ΗΠΑ, ιδίως του Ισραήλ. Τα τελευταία δύο χρόνια, το Ιράν και οι πελάτες του έχουν όλο και περισσότερο επικεντρωθεί στην καθιέρωση μιας παρουσίας στα σύνορα της Συρίας με το Ισραήλ, την οποία επιθυμούν να χρησιμοποιήσουν για να ασκήσουν πίεση στο Ισραήλ. Η παρουσία αυτή θα αυξήσει τον κίνδυνο μιας σύγκρουσης [10] (εκ προθέσεως ή όχι) μεταξύ ισραηλινών και φιλοϊρανικών δυνάμεων, η οποία με την σειρά της θα μπορούσε να οδηγήσει σε περισσότερες συγκρούσεις και να αποσταθεροποιήσει περαιτέρω την περιοχή.

Ίσως αισθανόμενη αυτούς τους περιορισμούς, η κυβέρνηση Trump ακολούθησε σε μεγάλο βαθμό την πολιτική του Ομπάμα και άφησε το Ιράν χωρίς αμφισβήτηση στην Συρία. Εντούτοις, έκανε ένα βήμα για να αυξηθεί η πίεση προς το Ιράν ευρύτερα. Η απο-έγκριση της JCPOA και η επέκταση των κυρώσεων στο IRGC είναι τα πιο συγκεκριμένα βήματα στην προσπάθεια αυτή. Ωστόσο, τούτη η πίεση δεν θα επηρεάσει την θέση του Ιράν στην Μέση Ανατολή, πράγμα που σημαίνει ότι δεν πρόκειται να αντιμετωπίσει τα κύρια προβλήματα των Ηνωμένων Πολιτειών με το Ιράν. Η JCPOA ασχολήθηκε με ένα από αυτά τα θέματα -τις προσπάθειες του Ιράν να αποκτήσει πυρηνικό όπλο- και η υπονόμευσή του θα περιπλέξει περαιτέρω τις πολιτικές της Ουάσινγκτον για την Μέση Ανατολή και το Ιράν. Με τις κυρώσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ να έχουν πλέον αρθεί, η πυρηνική συμφωνία είναι ένα από τα σημαντικότερα σημεία μόχλευσης των Ηνωμένων Πολιτειών προς το Ιράν. Η απόρριψή του θα εγκατέλειπε τη μόχλευση αυτή.

Παρά το γεγονός ότι η άσκηση μεγαλύτερης πίεσης στο IRGC έχει νόημα (ιδιαίτερα δεδομένης της επιθετικής συμπεριφοράς του μετά την υπογραφή της JCPOA), αυτό θα μπορούσε να γίνει διατηρώντας παράλληλα την πυρηνική συμφωνία ανέπαφη. Η επιβολή κυρώσεων στο IRGC με την ταυτόχρονη απο-έγκριση της συμφωνίας έχει θολώσει τις προθέσεις των Ηνωμένων Πολιτειών. Αντί να οικοδομήσει συναίνεση ενάντια στις αποσταθεροποιητικές δραστηριότητες του Ιράν στην Μέση Ανατολή, η μονομερής απο-έγκριση της συμφωνίας από τον Trump διέλυσε την υπόθεση εναντίον του Ιράν. Έχει κάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες να φαίνονται καταστροφικές και αναξιόπιστες όχι μόνο στις ξένες κυβερνήσεις αλλά και στον ιρανό λαό. Η Τεχεράνη, σε σύγκριση, φαίνεται λογική και υπεύθυνη.

Εάν οι Ηνωμένες Πολιτείες θέλουν να απωθήσουν το IRGC, θα πρέπει να στοχεύσουν στην πηγή της δύναμής του: Το περιφερειακό αποτύπωμά του. Η Συρία είναι ο τόπος για να ξεκινήσουν. Αυτό δεν σημαίνει στρατιωτική παρέμβαση ή κλιμάκωση για λογαριασμό των εξεγερμένων -αυτό το τρένο έχει φύγει. Αντιθέτως, σημαίνει μια μεγαλόφωνη και σταθερή επαναβεβαίωση των αμερικανικών και συμμαχικών συμφερόντων σχετικά με το μέλλον της Συρίας. Τουλάχιστον, ένα τέτοιο μέλλον δεν μπορεί να περιλαμβάνει μια μόνιμη παρουσία ασφαλείας για τις ξένες πολιτοφυλακές κατά μήκος των νότιων συνόρων της Συρίας. Εάν μια τέτοια παρουσία παρέμενε, θα οδηγούσε πιθανότατα σε περαιτέρω διαμάχες με το Ισραήλ που θα μπορούσαν να επεκταθούν και στον Λίβανο. Για να αποφευχθεί αυτό το αποτέλεσμα, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να αναλάβουν ηγετικό ρόλο προκειμένου να διασφαλίσουν ότι η μετά το ISIS μετάβαση της Συρίας δεν θα αποσταθεροποιεί την περιοχή. Κάτι τέτοιο θα απαιτήσει ισχυρές διπλωματικές προσπάθειες με το Ισραήλ, την Ιορδανία, την Ρωσία και την Τουρκία, ώστε να μην επιτρέπεται στις ομάδες που υποστηρίζονται από το Ιράν να χρησιμοποιούν την Συρία ως βάση για διασυνοριακές επιχειρήσεις εναντίον οποιουδήποτε γειτονικού κράτους. Αυτό θα ξεκαθαρίσει τις κύριες ανησυχίες των Ηνωμένων Πολιτειών στην Συρία και θα παράσχει την βάση για μια πιο συνεκτική και αποτελεσματική στρατηγική έναντι του Ιράν.

Η πολιτική των ΗΠΑ έναντι του Ιράν δεν μπορεί να είναι απλώς αρνητική. Οι Ηνωμένες Πολιτείες πρέπει να ενθαρρύνουν και να επιβραβεύουν συμβιβασμούς. Το Ιράν έχει να διαδραματίσει κάποιον ρόλο στην περιοχή και έχει δεσμούς με την Συρία και το Ιράκ που δεν μπορούν να εξαφανιστούν. Οι νόμιμες δραστηριότητες του Ιράν σε τομείς όπως το εμπόριο, η διπλωματία και οι εμπορικές επενδύσεις θα πρέπει να γίνονται σεβαστές, όπως οι μυστικές δράσεις και οι προσπάθειες αποσταθεροποίησης των γειτονικών κρατών πρέπει να αντιταχθούν σθεναρά. Η αποχώρηση από την JCPOA μόνο θα δυσκολέψει περαιτέρω την διάθεση του Ιράν προς συμβιβασμό και δεν θα βοηθήσει στην αντιμετώπιση των προβληματικών δραστηριοτήτων του στην περιοχή. Το να μηχανεύεται μια αντιπαράθεση με το Ιράν ίσως να είναι ελκυστικό σε ορισμένες γωνιές της Ουάσινγκτον, αλλά οι περισσότεροι παρατηρητές βλέπουν ανόητη σε μια τέτοια επιθυμία. Εξίσου λάθος είναι η αντίληψη ότι ένα ανεξέλεγκτο Ιράν θα αποδειχθεί με κάποιο τρόπο ως διαχειριστής της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή.

Με άλλα λόγια, η στρατηγική των ΗΠΑ και εκείνη των περιφερειακών συμμάχων τους προς το Ιράν δεν θα πρέπει να στηρίζεται σε μια μαξιμαλιστική προσέγγιση αλλά στην επίτευξη των πιο σημαντικών στόχων αποτροπής: Η διατήρηση του Ιράν χωρίς πυρηνικά όπλα, η αποτροπή των πελατών του από το να αποκτήσουν βάσεις στα σύνορα της Συρίας και η αντιστάθμιση της επιθετικότητα της Τεχεράνης στον Περσικό Κόλπο. Για να επιτευχθεί αυτό, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρειάζονται σκληρή διπλωματία υποστηριζόμενη από στρατιωτική ισχύ, και πρέπει να δεσμευθούν στις συμφωνίες που έχουν ήδη κάνει.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-10-25/why-its-tough-ge...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/Vanguard-Imam-Religion-Politics-Revolutionary/dp/...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/persian-gulf/2017-09-20/does-ira...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-09-07/soldiers-revolution
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-10-16/keeping-out-syria
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/yemen/2017-10-16/yemens-humanita...
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2016-11-04/tehran-mosul
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-08-02/end-cia-program...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/iran/2017-09-26/iran-and-kurds
[9] http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2017/02/trump-iraq-muslim-ban-...
[10] http://foreignpolicy.com/2017/09/28/israel-is-going-to-war-in-syria-to-f...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition