Ο νέος τιμονιέρης της Κίνας

Αυτό εγείρει το ερώτημα: Σε ποιο βαθμό οι ξένες επιχειρήσεις επηρεάζουν την επιδίωξη του Xi να καταστήσει την οικονομία πιο ανταγωνιστική; Η Κίνα πάντα ασκούσε κάποιο μέτρο οικονομικού εθνικισμού, αρχικά για να ελέγξει τη μετάβασή της από μια κεντρικά σχεδιασμένη οικονομία σε μια οικονομία μερικώς καθοδηγούμενη από την αγορά. Τώρα οι προσπάθειές της για την προστασία των συμφερόντων της και τη συμμετοχή της στην διεθνή σκηνή με τους δικούς της όρους είναι περισσότερο μια επίδειξη δύναμης και όχι επιφυλακτικότητας. Ειδικότερα, η Κίνα συνεχίζει να ενθαρρύνει την ανάπτυξη των τεχνολογικών και κατασκευαστικών τομέων της μέσω της μεταφοράς γνώσης και διατηρεί τις αγορές αυτές προστατευμένες από τον πλήρη ξένο ανταγωνισμό ή τις ξένες επενδύσεις. Το «Μεγάλο Τείχος Προστασίας» (Great Firewall) είναι τόσο αδιαπέραστο όσο και σκληρωτικό. Σε άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των χρηματοπιστωτικών υπηρεσιών, ο Xi προσέφερε περισσότερες ευκαιρίες στις ξένες εταιρείες να επενδύσουν και να ανταγωνιστούν. Υποσχέθηκε επίσης μεγαλύτερη απελευθέρωση του τομέα των υπηρεσιών, εξέφρασε την δέσμευσή του για συμφωνίες ελευθέρων συναλλαγών και προχώρησε με πλήρη ταχύτητα στην [Πρωτοβουλία] Ζώνη και Οδός (Belt and Road), ένα φιλόδοξο έργο υποδομών και ανάπτυξης για την σύνδεση της Κίνας με τη νότια Ασία, καθώς και με την Αφρική, τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη.

Σχετικά με την «εθνική αναζωογόνηση», ο Xi επιχειρεί να ανακτήσει την κεντρική θέση της Κίνας στην παγκόσμια σκηνή, αλλά ως ένα νέο είδος δύναμης –μια [δύναμη] που είναι παγκοσμιοποιημένη και εθνικιστική. Παρόλο που το Πεκίνο εμμένει στις προστατευτικές πολιτικές του και στην εθνικιστική του προσέγγιση στην ασφάλεια, αναγνωρίζει ότι υπάρχουν πολλοί τομείς παγκόσμιας σημασίας στους οποίους μπορεί να επιδιώξει διεθνή συνεργασία. «Καμία χώρα δεν μπορεί μόνη της να αντιμετωπίσει τις πολλές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα˙ καμία χώρα δεν μπορεί να αντέξει να υποχωρήσει στην αυτοαπομόνωση», δήλωσε ο Χί στο Συνέδριο, αναγνωρίζοντας την αλληλεπικάλυψη των παγκόσμιων και των εγχώριων προβλημάτων που έχουν ιδιαίτερη σημασία για την Κίνα: Κλιματική αλλαγή, τρομοκρατία και ασφάλεια στον κυβερνοχώρο. Προχώρησε ακόμη περισσότερο λέγοντας: «Είναι καιρός να πάρουμε κεντρική θέση στον κόσμο και να συμβάλουμε περισσότερο στην ανθρωπότητα». Μια τέτοια δήλωση αποτελεί μεγάλη απόκλιση από την επανειλημμένη υπόσχεση της Κίνας να ασκεί μη παρεμβατική πολιτική στις υποθέσεις άλλων χωρών.

Μεγάλο μέρος της νέας παγκόσμιας οπτικής της Κίνας οφείλεται στην αυξανόμενη παρουσία της στο εξωτερικό, εξαιτίας των επιθετικά εξωστρεφών ξένων επενδύσεών της. Ιδιαίτερα στις αναπτυσσόμενες χώρες, αυτά τα κινεζικά περιουσιακά στοιχεία και οι πολίτες πρέπει συχνά να προστατεύονται με πρακτικό τρόπο. Για τον λόγο αυτό, ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός πρέπει να εκσυγχρονίσει και να αναπτύξει τις δυνάμεις του. Ο Xi έθεσε έναν φιλόδοξο στόχο να επιτύχει το πρώτο μέχρι το 2035 και να οικοδομήσει μια κορυφαία στρατιωτική δύναμη μέχρι το 2050. Ωστόσο, είναι επιφυλακτικός για τον ρόλο του στρατού κατά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και άλλων αυταρχικών καθεστώτων. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα τελευταία πέντε χρόνια έφερε σταθερά τις ένοπλες δυνάμεις υπό τον έλεγχό του, αρχικά με το να προεδρεύει της Κεντρικής Στρατιωτικής Επιτροπής και στην συνέχεια με το να επιβάλλει ταχύ κύκλο εναλλαγής των κορυφαίων στρατιωτικών θέσεων.

Αυτό μας φέρνει στο πνεύμα του οράματος του Xi, το οποίο κατοχυρώνεται τώρα στο σύνταγμα του κόμματος. Τι σημαίνει ο «σοσιαλισμός με κινεζικά χαρακτηριστικά» να εισέλθει σε μια νέα εποχή; Ένα άρθρο στο [κρατικό πρακτορείο ειδήσεων] Xinhua, που δημοσιεύθηκε την ημέρα μετά την ομιλία του Xi, ρίχνει φως στο τι μπορεί να σημαίνει αυτό:

«Είναι σαφές ότι ο καπιταλισμός είναι εντελώς ακατάλληλος για να μονοπωλήσει την ιδεολογία του κόσμου. [...] Δεν αποτελεί έκπληξη ότι υπάρχει μια αυξανόμενη νοσταλγία για τον σοσιαλισμό στην Δύση. Στον αναπτυσσόμενο κόσμο, η εμπειρία της Κίνας προσφέρει μια νέα επιλογή για την επιτάχυνση της ανάπτυξης, ενώ παράλληλα διατηρεί την ανεξαρτησία τους. Ο εικοστός πρώτος αιώνας είναι πιθανό να δει τον καπιταλισμό να χάνει την ελκυστικότητά του ενώ το σοσιαλιστικό κίνημα, με επικεφαλής την Κίνα, κερδίζει γρήγορα έδαφος».

Δεν έχει υπάρξει πιο ρητή έκκληση για μια παγκόσμια σοσιαλιστική επανάσταση από τότε που η Σοβιετική Ένωση ξεκίνησε την αποστολή της να βοηθήσει άλλες χώρες να δημιουργήσουν τις δικές τους κομμουνιστικές κυβερνήσεις. Ακόμη και αν δεν έχει πρόθεση να ξεκινήσει ένα παγκόσμιο κίνημα, η Κίνα φαίνεται ξεκάθαρα ότι αποτελεί την πρωτοπορία του «Δεύτερου τρόπου», ή μια εναλλακτική λύση στην φιλελεύθερη, καπιταλιστική δημοκρατία. Μεγάλο μέρος της παγκόσμιας επιρροής της Κίνας προέρχεται από την καλλιέργεια του αναπτυσσόμενου κόσμου, κάτι που κάνει με το να επενδύει και να παρέχει πολιτική και στρατιωτική βοήθεια χωρίς τις απαιτητικές προϋποθέσεις της Δύσης.

Από αυτή την άποψη, η Κίνα αντιμετωπίζει τώρα ολομέτωπα αυτό που είναι γνωστό ως η «κύρια αντίφαση» στην εκδοχή της για τον μαρξισμό. Όπως δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ο Xi, «Αυτό που αντιμετωπίζουμε σήμερα είναι η αντίφαση ανάμεσα στην μη ισορροπημένη και ανεπαρκή ανάπτυξη και τις συνεχώς αυξανόμενες ανάγκες του λαού για μια καλύτερη ζωή». Το πιο ισχυρό παράδειγμα αυτού είναι το γεγονός ότι η υπερανάπτυξη οδήγησε σε απειλητική για την υγεία ρύπανση. Άλλα προβλήματα περιλαμβάνουν τις ανεπαρκείς κοινωνικές υπηρεσίες. Όπως έγραφε το άρθρο στο Xinhua, «Το πολύ υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης [είτε] δεν είναι διαθέσιμο είτε [είναι] σε οξεία έλλειψη. Υπάρχουν μεγάλοι κατάλογοι αναμονής στα καλύτερα νοσοκομεία. Τα τουριστικά αξιοθέατα είναι γεμάτα και οι υπηρεσίες δεν έχουν προχωρήσει με τον ίδιο ρυθμό με τις προσδοκίες των ανθρώπων». Αντί να θέσει εξαρχής έναν στόχο για την ανάπτυξη του ΑΕΠ για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, ο Xi αναπροσανατολίζει την χώρα στην βελτίωση των κοινωνικών συνθηκών και της ποιότητας ζωής.