Η ανησυχητική παρακμή της δημοκρατίας στην ανατολική Αφρική | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η ανησυχητική παρακμή της δημοκρατίας στην ανατολική Αφρική

Πώς η Ουάσινγκτον μπορεί να βοηθήσει στην αντιστροφή της πορείας

Η Τανζανία έχει πέσει ακόμη πιο χαμηλά. Οι εκλογές το 2015 έφεραν στην εξουσία τον ελάχιστα γνωστό John Magufuli. Ξεκίνησε αμέσως μια δημοφιλή εκστρατεία κατά της διαφθοράς, αλλά επίσης επέδειξε μια ισχυρή αυταρχική γραμμή, υποστηρίζοντας με ενθουσιασμό τις προσπάθειες του κυβερνώντος Κόμματος Chama Cha Mapinduzi (CCM) -το πιο μακρόχρονα κυβερνών πολιτικό κόμμα στην υποσαχάρια Αφρική- να κλείσει τον πολιτικό χώρο. Σε μια ιδιαίτερα σοκαριστική πράξη εκλογικής αδικοπραξίας, η εκλογική επιτροπή της Ζανζιβάρης απλά ακύρωσε τις εκλογές στο ημιαυτόνομο αρχιπέλαγος που το CCM ήταν έτοιμο να χάσει, και τις διεξήγαγε ξανά. Αυτό οδήγησε τον υποψήφιο της αντιπολίτευσης να τις μποϊκοτάρει και έκανε την αμερικανική Millennium Challenge Corporation να αναστείλει [10] ένα αναπτυξιακό συμβόλαιο 472 εκατομμυρίων δολαρίων που ήταν στα πρόθυρα της υπογραφής.

Η κυβέρνηση του Magufuli περιορίζει επίσης την ελευθερία του Τύπου –συμπεριλαμβανομένης της κατασταλτικής νέας νομοθεσίας για τα εγκλήματα στον κυβερνοχώρο [12]- πατάσσοντας [13] τα πολιτικά κόμματα και περιορίζοντας [14] την ελευθερία του συνέρχεσθαι. «Το CCM έχει εποπτεύσει μια σειρά νόμων και κανονισμών που πηγαίνουν ασυνήθιστα μακριά προς την συρρίκνωση του πολιτικού χώρου και την συγκράτηση της αντιπολίτευσης», σύμφωνα [15] με τον ακαδημαϊκό Dan Paget. «Όλο και περισσότερο, η νέα κυβέρνηση του CCM παρουσιάζει όχι μόνο την βεβαιότητα της ανάπτυξης, αλλά και την απειλή της δικτατορίας».

Η δημοκρατική οπισθοχώρηση είναι επίσης εμφανής και αλλού. Στο Μπουρούντι, ο πρόεδρος Pierre Nkurunziza ήταν πρόθυμος να ρίξει την χώρα στο χάος για να κερδίσει μια τρίτη θητεία˙ η βία που προκλήθηκε από την ανακοίνωση ότι θα κατέβει ξανά [στις εκλογές] ανάγκασε περισσότερους από 400.000 ανθρώπους [16] να διαφύγουν μέσω των συνόρων. Στην γειτονική Ρουάντα, ο πρόεδρος Kagame, ο οποίος ασκεί αδιαφιλονίκητη εξουσία και κυβερνά από το 2000, πρόσφατα επέβλεψε μια συνταγματική τροπολογία που θα του επιτρέψει να παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 2034.

Το Νότιο Σουδάν, κατεστραμμένο από τον εμφύλιο πόλεμο, κυβερνάται από έναν πρόεδρο, τον Salva Kiir, ο οποίος ποτέ δεν έχει εκλεγεί σε αυτό το αξίωμα. (Εξελέγη για να ηγηθεί του ημιαυτόνομου νότιου Σουδάν πριν από την ανεξαρτησία, αλλά μια ψηφοφορία προγραμματισμένη για το 2015 εγκαταλείφθηκε λόγω του πολέμου). Οι δημοσιογράφοι και οι ηγέτες της κοινωνίας των πολιτών που δραστηριοποιούνται στην χώρα αντιμετωπίζουν αγωνιώδεις κινδύνους, όπως συμβαίνει στο γειτονικό Σουδάν, που κυβερνάται από τον Omar al-Bashir από το 1989. Η αυταρχική Ερυθραία δεν ασχολείται με την προκήρυξη εκλογών και ανταγωνίζεται την Αιθιοπία στο ποια θα διακριθεί στην φυλάκιση [17] των περισσότερων δημοσιογράφων στην υποσαχάρια Αφρική.

Αν μελετηθούν όλες μαζί, αυτές οι περιπτώσεις δείχνουν μια αντιδημοκρατική ώθηση μεταξύ των περιφερειακών ηγετών, με ισχυρή διάχυση και ενεργά φαινόμενα μιμητισμού. Σε αντίθεση με την δυτική Αφρική, δεν υπάρχει αντίστοιχη πίεση μεταξύ των ηγετών για συμμόρφωση με τους δημοκρατικούς κανόνες. Οι καταπιεστικές τακτικές, όπως είναι οι προσπάθειες για την θέσπιση νομοθεσίας που περιορίζει τις δραστηριότητες των ΜΚΟ, τυγχάνουν μίμησης πέρα από τα σύνορα. Οι περιφερειακές οργανώσεις της ανατολικής Αφρικής, συμπεριλαμβανομένης της Διακυβερνητικής Αρχής για την Ανάπτυξη και της Κοινότητας Ανατολικής Αφρικής (Intergovernmental Authority on Development and the East African Community), δείχνουν ελάχιστο ενδιαφέρον για την προώθηση της δημοκρατίας, και πάλι σε αντίθεση με την πιο δραστήρια δυτικοαφρικανική ομόλογό τους, την Οικονομική Κοινότητα των Δυτικοαφρικανικών Κρατών (Economic Community of West African States).

ΠΩΣ ΝΑ ΕΝΙΣΧΥΘΕΙ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ

Τι μπορεί να γίνει για να αντιστραφεί η τάση; Το πολιτικό αδιέξοδο στην Κένυα και η προσπάθεια αλλαγής του συντάγματος στην Ουγκάντα είναι τα ζητήματα που μπορούν να σταματήσουν την δημοκρατική παρακμή ή να την επιταχύνουν, ανάλογα με τα αποτελέσματά τους. Οι δημοκρατικοί ακτιβιστές της Κένυας και της Ουγκάντας δεν θα μπορέσουν να αντιμετωπίσουν μόνοι τους αυτές τις προκλήσεις. Δεδομένης της ανικανότητας των περιφερειακών οργανισμών, η Αφρικανική Ένωση πρέπει να εμπλακεί άμεσα και να αποστασιοποιηθεί από την πρακτική της «επικουρικότητας» ή να αφήσει τις περιφερειακές οργανώσεις να ηγηθούν. Η δημοκρατική παρακμή της ανατολικής Αφρικής είναι μια ανησυχία για ολόκληρη την ήπειρο -πολιτικά, οικονομικά και για την ασφάλεια- και επιζητεί μια ηπειρωτική απάντηση.

Ενθαρρυντικά, οι πολίτες υποστηρίζουν ευρέως την δημοκρατική διακυβέρνηση: Μια δημοσκόπηση του Afrobarometer διαπιστώνει ότι μεταξύ των περιφερειών της ηπείρου, η απαίτηση για δημοκρατία είναι υψηλότερη στην ανατολική Αφρική [18]. Οι εγχώριες οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών θα πρέπει να αναζητήσουν τρόπους για να τονίσουν αυτό το αίτημα και να αξιοποιήσουν το λαϊκό αίσθημα που αντιτίθεται στην διακυβέρνηση των ισχυρών ανδρών. Θα χρειαστούν εξωτερική υποστήριξη, συμπεριλαμβανομένης της ισχυρής και ευέλικτης χρηματοδότησης και της πολιτικής κάλυψης που μπορούν να προσφέρουν οι ξένοι.