Η Τουρκία μετατρέπεται σε μαφιόζικο κράτος; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Τουρκία μετατρέπεται σε μαφιόζικο κράτος;

Η υπόθεση του Reza Zarrab και η άνοδος του οργανωμένου εγκλήματος
Περίληψη: 

Η έξαρση των παράνομων δραστηριοτήτων στην Τουρκία συνδέεται με τον Ερντογάν και την κυβέρνησή του. Γενικά δεν κατάφεραν να επιδείξουν αποφασιστικότητα ή διάθεση επείγοντος απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις. Αλλά, εκτός από την αμέλειά της, η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να εμπλέκεται άμεσα σε εγκληματικές δραστηριότητες.

Ο RYAN GINGERAS είναι αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Εθνικής Ασφάλειας στη Ναυτική Μεταπτυχιακή Σχολή στο Monterey της Καλιφόρνια. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Fall of the Sultanate: The Great War and the End of the Ottoman Empire.

Νωρίτερα αυτή την εβδομάδα, χαμηλά στο Μανχάταν, ξεκίνησε η δίκη για τον Τουρκο-ιρανό επιχειρηματία Reza Zarrab. Ο Ζαράμπ, ο οποίος έχει στενούς δεσμούς με τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, φέρεται να είχε βάλει σε εφαρμογή ένα περίπλοκο σχέδιο «χρυσού-για-πετρέλαιο» για να παρακάμψει τις διεθνείς κυρώσεις εναντίον του Ιράν, ενδεχομένως με την βοήθεια συγγενών και συμμάχων μερικών υπουργών της τουρκικής κυβέρνησης. (Αμερικανοί αξιωματούχοι συνέλαβαν τον Zarrab τον Μάρτιο του 2016 ενώ έκανε διακοπές στο Μαϊάμι, στην Φλόριντα). Όμως, σύντομα μετά την έναρξη των διαδικασιών, οι κατηγορίες απορρίφθηκαν και την Τετάρτη [στο δικαστήριο] ο Zarrab κατέλαβε την θέση του μάρτυρα, κάνοντας καταδικαστικούς ισχυρισμούς ότι είχε δωροδοκήσει έναν υπουργό Οικονομίας ως μέρος του σχεδίου παράκαμψης των κυρώσεων. Ολόκληρη η υπόθεση, η οποία θα μπορούσε να εμπλέξει τον Ερντογάν, έβαλε τον Τούρκο ηγέτη σε μεγάλα άγχη και ξέσπασε εναντίον των Ηνωμένων Πολιτειών, επικρίνοντάς τις ότι έπεσαν θύμα μιας περίτεχνης συνωμοσίας για να ταπεινωθεί το τουρκικό καθεστώς. Ο πραγματικός ένοχος που διεξήγαγε την έρευνα, όπως επέμεινε, είναι ο Fethullah Gulen, ο πνευματικός ηγέτης του εξέχοντος κινήματος Hizmet (ή Γκιουλενισμός) που ζει στην εξορία, στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ, και που ο Ερντογάν ισχυρίζεται ότι ενορχήστρωσε το εναντίον του πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016.

03122017-1.jpg

Ο πρόεδρος της Τουρκίας, Ταγίπ Ερντογάν, στην τελετή που σηματοδοτεί την επέτειο του θανάτου του Ατατούρκ, στην Άγκυρα, στις 10 Νοεμβρίου 2017. UMIT BEKTAS / REUTERS
------------------------------------------------------------------

Η περίφημη υπόθεση Zarrab είναι μόνο ένα παράδειγμα μιας ευρύτερης τάσης στην Τουρκία: Της αναζωπύρωσης του οργανωμένου εγκλήματος. Κατά τα τελευταία δέκα χρόνια, σημειώθηκε μια δραματική επέκταση της παράνομης εμπορίας και του λαθρεμπορίου σε ολόκληρη την χώρα. Μέρος της αύξησης έχει να κάνει με το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου στην Συρία το 2011 και την επιδείνωση της κατάστασης των εσωτερικών υποθέσεων του Ιράκ μετά την άνοδο του Ισλαμικού Κράτους (ή ISIS) το 2014. Η αστάθεια προκάλεσε έκρηξη της παράνομης δραστηριότητας στα νότια σύνορα της Τουρκίας. Για παράδειγμα, ο κύριος αντιτρομοκρατικός κλάδος της χώρας, το Τμήμα Καταπολέμησης του Λαθρεμπορίου και του Οργανωμένου Εγκλήματος (γνωστό ως ΚΟΜ), πραγματοποίησε το 2009 περίπου 800 κτυπήματα που σχετίζονται με το παράνομο εμπόριο πετρελαίου, αλλά μέχρι το 2014 ο συνολικός αριθμός τέτοιων επιχειρήσεων έκανε άλμα στις σχεδόν 5.000. Το 2014, περισσότεροι από 8.000 άνθρωποι τέθηκαν υπό κράτηση με την κατηγορία του λαθρεμπορίου ηρωίνης, αριθμός διπλάσιος από το 2009 και πενταπλάσιος από το 2001.

Η έξαρση των παράνομων δραστηριοτήτων στην Τουρκία συνδέεται επίσης με τον Ερντογάν και την κυβέρνησή του. Γενικά δεν κατάφεραν να επιδείξουν αποφασιστικότητα ή διάθεση επείγοντος απέναντι σε αυτές τις προκλήσεις. Κυβερνητικοί αξιωματούχοι ήταν εντυπωσιακά σιωπηλοί σχετικά με την αύξηση του λαθρεμπορίου. Και η Άγκυρα έχει αντισταθεί από καιρό στις διεθνείς εκκλήσεις για την σφράγιση των συριακών συνόρων παρά τον μεγάλο αριθμό αλλοδαπών μαχητών που τα διασχίζουν από την τουρκική επικράτεια. Ήταν μόνο μετά την εισβολή της Τουρκίας στην Συρία τον Αύγουστο του 2016, που η κυβέρνηση ξεκίνησε την κατασκευή ενός συνοριακού τείχους 560 μιλίων κατά μήκος των συριακών συνόρων. Πρόσφατες συλλήψεις και κατασχέσεις, συμπεριλαμβανομένης της ανακάλυψης 100 τόνων λαθρεμπορικού πετρελαίου τον Μάρτιο, συνέβησαν μόνο λόγω της αυξημένης διεθνούς πίεσης στον απόηχο των ειδήσεων σχετικά με το αχαλίνωτο λαθρεμπόριο πετρελαίου και με άλλες παράνομες δραστηριότητες μεταξύ της Τουρκίας και του ελεγχόμενου από το ISIS εδάφους.

Εκτός από την αμέλειά της, η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να εμπλέκεται άμεσα σε εγκληματικές δραστηριότητες. Οι πιο καταδικαστικές ενδείξεις προέκυψαν τον Δεκέμβριο του 2013 όταν οι Τούρκοι εισαγγελείς συνέλαβαν τον Zarrab και τους γιους τεσσάρων εξεχόντων υπουργών του κυβερνώντος κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) με κατηγορίες περί ξεπλύματος βρόμικου χρήματος, παράκαμψης των κυρώσεων και δωροδοκίας. Ο Ερντογάν, ο οποίος ήταν τότε πρωθυπουργός, βοήθησε την ίδρυση του κόμματος το 2001 και έχει στενούς δεσμούς με τους υπουργούς. Παρόλο που η έρευνα προκάλεσε την παραίτηση πολλών υπουργών του ΑΚΡ, ο Ερντογάν δημοσίως ξιφούλκησε εναντίον αξιωματούχων του ΚΟΜ και άλλων Υπηρεσιών [κατηγορώντας τους για το] ότι συνωμότησαν για αυτό που θεωρούσε ως ένα «δικαστικό πραξικόπημα». Κατηγόρησε τον Γκιουλέν, χαρακτηρίζοντας την έρευνα ως πράξη εκδίκησης από πολλούς υποστηρικτές του Γκιουλέν στην Τουρκία, αφού είχε επικρίνει το κίνημα νωρίτερα το φθινόπωρο. Τον Ιανουάριο του 2014, αφότου ο Ερντογάν ανέλαβε την προεδρία, απέλυσε ή μετέθεσε μόνιμα χιλιάδες αξιωματικούς και άλλους υπαλλήλους του ΚΟΜ. Έναν μήνα αργότερα, απελευθέρωσε τον Zarrab από την φυλακή και η υπόθεση έκλεισε.