Το πρόβλημα ετοιμότητας της Ευρώπης | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το πρόβλημα ετοιμότητας της Ευρώπης

Γιατί οι στρατοί της ηπείρου είναι αργοί -και τι πρέπει να γίνει γι’ αυτό

Ας πούμε ότι έγινε εισβολή στην Λετονία. Οι σύμμαχοί της, φυσικά, θα ήθελαν να απαντήσουν αμέσως. Ο πρώτος που θα βγει μπροστά είναι πιθανότατα η Κοινή Ομάδα Δράσης Πολύ Υψηλής Ετοιμότητας του NATO ή VJTF (Very High Readiness Joint Task Force) [1], μια ταχείας αντίδρασης ομάδα 5.000 στρατιωτών. Μαζί με την αεροπορική δύναμη του ΝΑΤΟ [2], η VJTF θα αναπτυχθεί γρήγορα για να βοηθήσει τους Λετονούς και την 1.100 στρατιωτών ομάδα μάχης Enhanced Forward Presence (Ενισχυμένη Προωθημένη Παρουσία) που σταθμεύει στην χώρα. Μετά από αυτό, ωστόσο, οι σύμμαχοι της Λετονίας [3] θα ταλαιπωρηθούν για να στείλουν γρήγορα μια μεγάλη δύναμη ως ακολουθία. Logistics, μη διαθέσιμα στρατεύματα και εξοπλισμός, λήψη αποφάσεων: Όλοι αυτοί οι παράγοντες θα επιβραδύνουν τους συμμάχους.

Κανένα από αυτά τα προβλήματα δεν θα επιλυθεί με την υπογραφή της Μόνιμης Δομημένης Συνεργασίας (Permanent Structured Cooperation, PESCO) της ΕΕ. Ο στόχος της PESCO είναι να αναπτύξει [4] τις ευρωπαϊκές αμυντικές ικανότητες για στρατιωτικές επιχειρήσεις της ΕΕ μέσω ποικίλων μακροπρόθεσμων προγραμμάτων. Παρόλο που οι φιλο-ευρωπαϊστές μπορεί να χαίρονται για την συμφωνία, η Ευρώπη έχει μια πολύ πιο πιεστική ανάγκη: Πρέπει να προετοιμάσει τις δυνάμεις της για να πολεμήσουν. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη που δημοσίευσε η RAND Corporation [5], ο βρετανικός στρατός θα χρειαζόταν έως και τρεις μήνες για να συγκεντρώσει μια ταξιαρχία που θα μπορούσε να αναπτυχθεί στις Βαλτικές χώρες. Η Γαλλία θα τα πήγαινε καλύτερα, σε περίπου έναν μήνα, αλλά πολλά από τα στρατεύματά της είναι απασχολημένα με εσωτερικά καθήκοντα αντιτρομοκρατίας. Επίσης, η Γερμανία θα μπορούσε να συγκεντρώσει μια ταξιαρχία εντός ενός μηνός, αλλά αυτή η ταξιαρχία θα πρέπει να δανειστεί τον εξοπλισμό της από άλλες μονάδες.

11122017-1.jpg

Λετονοί στρατιώτες κατά την διάρκεια ασκήσεως του ΝΑΤΟ στο Adazi, στην Λετονία, τον Οκτώβριο του 2017. INTS KALNINS / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

«Χρειάζεται διαθέσιμο προσωπικό και εξοπλισμός, και δεν έχουμε», μου είπε αυτόν τον μήνα ο Vincenzo Camporini, πρώην αρχηγός της Άμυνας της Ιταλίας. «Και χρειάζεται γρήγορη λήψη αποφάσεων ώστε τα στρατεύματα να μπορούν να μετακινούνται μέσα σε 24 ώρες. Ούτε αυτό το έχουμε. Αν δεν διορθώσουμε αυτή την κατάσταση, δεν θα είμαστε σε θέση να ανταποκριθούμε σε επιθέσεις». Ο Mihnea Motoc, ο οποίος ήταν υπουργός Άμυνας της Ρουμανίας μέχρι τις αρχές του έτους και τώρα υπηρετεί ως αναπληρωτής διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου Πολιτικής Στρατηγικής(European Political Strategy Center) –το εσωτερικό think tank της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, σημείωσε ομοίως ότι «η ετοιμότητα μπορεί να είναι αξιόπιστο αποτρεπτικό, αλλά εξαρτάται από το είδος της στρατιωτικής κινητικότητας στην οποία μπορούμε να βασιστούμε». Και αυτός είναι ένας λόγος ανησυχίας.

Μεταξύ των από μακρού χρόνου παραμελημένων ενόπλων δυνάμεων της Ευρώπης [6], η κινητικότητα υστερεί. Σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα αριθμητικά στοιχεία του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Άμυνας (European Defense Agency), ο συνολικός αριθμός των ικανών να αναπτυχθούν δυνάμεων ξηράς μεταξύ των κρατών-μελών της ΕΕ μειώθηκε κατά 13% μεταξύ 2013 και 2014, ως αποτέλεσμα των περικοπών στον τομέα της άμυνας και της μειωμένης ετοιμότητας. Εν τω μεταξύ, ο αριθμός των βιώσιμων δυνάμεων ξηράς –δυνάμεις που μπορούν να αναπτυχθούν γρήγορα σε μια ζώνη σύγκρουσης και να παραμείνουν εκεί- μειώθηκε κατά ένα επιβλητικό 28% για τον ίδιο λόγο. Είναι ακριβό το να διατηρούνται οι δυνάμεις έτοιμες.

Ως αποτέλεσμα, το 2014, οι 27 ευρωπαϊκές χώρες είχαν συνολικά αναπτυσσόμενες δυνάμεις ξηράς 417.000 στρατιωτών και βιώσιμες χερσαίες δυνάμεις79.000 στρατιωτών. Αυτός είναι ο χαμηλότερος αριθμός από το 2006. Τα στοιχεία ενδέχεται να έχουν αυξηθεί από το 2014, αλλά όχι πολύ. Η ετοιμότητα δεν μπορεί να επιτευχθεί με βιασύνη. Ο Richard Barrons, ο οποίος μέχρι πέρσι ήταν επικεφαλής της Διοίκησης Κοινών Δυνάμεων (Joint Forces Command) του Ηνωμένου Βασιλείου, εκτιμά ότι θα χρειαστούν έξι έως δώδεκα μήνες για να έρθει ένας πλήρης στρατός σε αποδεκτό επίπεδο ετοιμότητας, ακόμα κι αν μια μικρότερη ομάδα στρατευμάτων θα μπορούσε να αναπτυχθεί εντός 24 ωρών και ένα μέτριο δεύτερο κύμα θα μπορούσε να το πράξει μέσα σε επτά ημέρες.

Εδώ είναι η πρόκληση: Δεν υπάρχει αυστηρός ορισμός της ετοιμότητας. Αντ’ αυτού, η ετοιμότητα είναι ένας διαγωνισμός, με μια χώρα ή μια συμμαχία να αναμετράται σε σχέση με το επίπεδο ετοιμότητας του ανταγωνιστή της. Στην πράξη, αυτό σημαίνει ότι το ΝΑΤΟ πρέπει να συγκριθεί με την Ρωσία [7]. Και τα τελευταία χρόνια, η Ρωσία έχει καταβάλει τεράστιες προσπάθειες για να αυξήσει την ετοιμότητα των δυνάμεών της. Σύμφωνα με μια έκθεση του FOI [8] του 2016, του Σουηδικού οργανισμού ερευνών στον τομέα της άμυνας, «η μαχητική δύναμη των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσίας εξακολούθησε να αυξάνεται ... λόγω των πρόσθετων μονάδων και οπλικών συστημάτων, της αυξημένης ετοιμότητας και –κυρίως σε ό,τι αφορά στις Δυνάμεις Ξηράς- ένα υψηλότερο ποσοστό μονάδων έτοιμων για μάχη». Η ετοιμότητα σημαίνει επίσης ότι τα στρατεύματα πρέπει να βρίσκονται κοντά εκεί όπου πιθανότατα θα χρειαζόταν. Για το ΝΑΤΟ, το δίλημμα είναι ότι με τη μόνιμη τοποθέτηση στρατευμάτων, λόγου χάρη, στην Λετονία, θα κινδύνευε να κλιμακώσει περαιτέρω τις εντάσεις με τη Ρωσία.

Το έργο μπορεί να φαίνεται αποθαρρυντικό, αλλά η έλλειψη ετοιμότητας της Ευρώπης είναι ένα οξύ πρόβλημα. Όχι μόνο υπάρχουν πολύ λίγα γρήγορα αναπτυσσόμενα στρατεύματα, αλλά ο εξοπλισμός είναι επίσης ένα ζήτημα. Στην Γερμανία, για παράδειγμα, μόνο 95 από τα 224 τανκς της Bundeswehr [9] είναι προς το παρόν λειτουργικά, σύμφωνα με το Υπουργείο Άμυνας της χώρας. Τα άλλα είναι εκτός, για αναβαθμίσεις και επισκευές -αλλά τα απαραίτητα ανταλλακτικά δεν είναι διαθέσιμα. Και νωρίτερα φέτος, ο πρόσφατα αποστρατευθείς εκτελεστικός διοικητής του ολλανδικού στρατού αποκάλυψε ότι τα μισά [10] εκ των οχημάτων του στρατού δεν λειτουργούν.

Εάν ένα από τα κράτη της Βαλτικής [11] ή κάποιο άλλο κράτος-μέλος υφίστατο εισβολή, το ΝΑΤΟ θα έστελνε γρήγορα την δύναμη εμπροσθοφυλακής του, την VJTF. Όμως, οι ομάδες μάχης της VJTF και της Enhanced Forward Presence (eFP) που βρίσκονται σε χώρες της Βαλτικής μπορούν μόνο να αποκρούσουν έναν αντίπαλο προσωρινά -για αρκετές ημέρες, δεδομένου ότι υποτίθεται ότι πρόκειται να λειτουργήσουν μόνο ως ένας φράχτης- και, εν πάση περιπτώσει, δεν διαθέτουν ικανότητες για να προστατεύσουν τον εαυτό τους, όπως αεράμυνα.

11122017-2.jpg

Ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, παρακολουθεί στρατιωτικές ασκήσεις σε ένα εκπαιδευτικό κέντρο στο Λένινγκραντ Όμπλαστ, στην Ρωσία, τον Σεπτέμβριο του 2017. SPUTNIK / MIKHAIL KLIMENTYEV / KREMLIN VIA REUTERS
----------------------------------------------------------------

Οι σχεδιαστές του ΝΑΤΟ εκτιμούν ότι θα χρειαστούν 60 ημέρες ώστε το δεύτερο κύμα να φτάσει στα κράτη της Βαλτικής, αλλά μια πρόσφατη μελέτη της RAND [12] διαπίστωσε ότι οι ρωσικές δυνάμεις χρειάζονται μόνο 60 ώρες για να φτάσουν στις πρωτεύουσες της Βαλτικής. Με άλλα λόγια, η υποστήριξη από το ΝΑΤΟ στην VJTF περίπου 57 ημέρες μετά την αρχική εισβολή, δύσκολα θα βοηθούσε. «Η αξιοπιστία του ΝΑΤΟ βασίζεται στην ικανότητα να ενισχύσουμε γρήγορα τα τέσσερα τάγματα της eFP εάν οι Ρώσοι μας δοκιμάσουν», δήλωσε αυτόν τον μήνα ο Alexander Vershbow, ο μέχρι πέρσι αναπληρωτής γενικός γραμματέας του NATO. «Αυτό απαιτεί οι σύμμαχοι να φέρουν τις δυνάμεις τους σε μια επαρκή κατάσταση ετοιμότητας ώστε οι VJTF και οι επερχόμενες δυνάμεις να μπορούν να κινηθούν με προειδοποίηση τριών έως τεσσάρων ημερών και να φτάσουν, πλήρως εξοπλισμένες και εκπαιδευμένες, στην ανατολική πλευρά σε λίγες μέρες ή μια έως δύο εβδομάδες -όχι μήνες».

Η ετοιμότητα του ΝΑΤΟ, βέβαια, δεν είναι μόνο για την προάσπιση των χωρών της Βαλτικής –έχει να κάνει με το να υπάρχουν στρατεύματα για την προστασία όλων των μελών του οργανισμού, κάτι που είναι ένα πολύπλοκο καθήκον γιατί μια στρατιωτική επίθεση σε ένα κράτος-μέλος του ΝΑΤΟ μπορεί να έρθει υπό τη μορφή πολλών μικρών επιδρομών . «Η Ρωσία θα μπορούσε, για παράδειγμα, να παραβιάσει το άρθρο 5 [του ΝΑΤΟ] με μικρές και ευκίνητες δυνάμεις», επεσήμανε ο Barrons. «Αυτό κάνει πολύ δύσκολη την ετοιμότητα του ΝΑΤΟ. Δεν υπάρχει λόγος να ξαναχτίσουμε την αποτροπή του Ψυχρού Πολέμου, διότι μια σημερινή σύγκρουση θα είναι πιθανότατα λιγότερο μια γενική επίθεση σε επικράτεια και περισσόερο η ανταπόκριση σε αποτελεσματικές αλλά περιορισμένες επιδρομές και χτυπήματα σε πρωτεύουσες και κρίσιμες υποδομές. Αλλά το θέμα είναι ότι έχουμε πολύ λίγα στρατεύματα έτοιμα να προχωρήσουν σε σύντομο χρόνο».

Φυσικά, δεν χάνονται όλα αν μεγάλες δυνάμεις του ΝΑΤΟ [13] δεν φτάσουν μέσα σε λίγες μέρες. Χρησιμοποιώντας αεροπορική ισχύ, το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να συγκρατήσει έναν επιτιθέμενο μέχρι να φτάσει το δεύτερο κύμα του [ΝΑΤΟ]. Ωστόσο, οι δυνάμεις πρέπει να φτάνουν γρηγορότερα, επειδή μια σύγκρουση δεν μπορεί να κερδηθεί μόνο με την αεροπορική ισχύ.

Τα καλά νέα είναι ότι το ΝΑΤΟ θα μπορούσε να επιταχυνθεί αρκετά, σχεδόν χωρίς κόστος. Τον Νοέμβριο, ο Οργανισμός ανακοίνωσε ότι θα δημιουργήσει μια νέα διοίκηση [14] που θα είναι υπεύθυνη για την εφοδιαστική (logistics). Εν τω μεταξύ, αξιωματούχοι του ΝΑΤΟ συλλέγουν βιαστικά λεπτομέρειες για τις υποδομές, συμπεριλαμβανομένων σιδηροδρόμων, σηράγγων και γεφυρών, από κάθε κράτος-μέλος, έτσι ώστε οι διοικητές να γνωρίζουν τουλάχιστον τι είναι διαθέσιμο στις δυνάμεις τους. Το ΝΑΤΟ προσπαθεί επίσης να εισαγάγει τις απαιτήσεις του σε έργα υποδομής που έχουν ήδη σχεδιαστεί από την Ευρωπαϊκή Ένωση. (Αυτή την στιγμή, το ότι δεν γνωρίζουμε αν μια σήραγγα μπορεί να χωρέσει μια φάλαγγα από τανκς μάλλον περιπλέκει τον σχεδιασμό).

Τον Νοέμβριο, εν τω μεταξύ, η ΕΕ ανακοίνωσε [15] ότι σκοπεύει να ελαχιστοποιήσει την γραφειοκρατία που τώρα κρατά τα συμμαχικά στρατεύματα πίσω επί μέρες, ακόμη και εβδομάδες, για να διασχίσουν μια άλλη συμμαχική χώρα. Ο Motoc θυμάται το πώς πέρυσι κατόρθωσε να μειώσει τον χρόνο που χρειάστηκαν τα στρατεύματα του ΝΑΤΟ για να περάσουν τα ρουμανικά σύνορα. «Ενεργώντας μέσα στα όρια της υπουργικής εξουσίας μου», μου είπε, «μείωσα τον απαιτούμενο χρόνο για την έγκριση της εισόδου συμμαχικών στρατευμάτων από τα χερσαία σύνορα, από πέντε με δέκα ημέρες σε 24 έως 48 ώρες». Ωστόσο, όπως εξηγεί διπλωματικά, «απαιτούνται περισσότερα, και θα χρειαστεί πολλή συλλογική βούληση για να ξεπεραστούν οι επίμονες ευαισθησίες». Από τις 10 ημέρες έως τις 24 ώρες: Αυτή είναι μια τεράστια διαφορά για τα στρατεύματα που διασχίζουν την Ευρώπη. «Σε ορισμένες περιπτώσεις, η καλή πολιτική θέληση και η επικαιροποίηση των απαιτήσεων εισόδου είναι το μόνο που χρειάζεται», πρόσθεσε ο Motoc. Πολλές χώρες, ωστόσο, είναι επιφυλακτικές στο να παράσχουν εύκολη είσοδο σε επισκεπτόμενα στρατεύματα, έστω και φίλια. Όμως, αν θέλουν συμμάχους να τους βοηθήσουν, πρέπει να είναι λιγότερο προστατευτικοί ως προς την συνοριακή γραφειοκρατία τους.

11122017-3.jpg

Ρίψη αλεξιπτωτιστών κατά την διάρκεια άσκησης του ΝΑΤΟ έξω από την Σαραγόσα, στην Ισπανία, τον Νοέμβριο του 2015. PAUL HANNA / REUTERS
------------------------------------------------------------------

Οι ένοπλες δυνάμεις θα μπορούσαν επίσης να επιτύχουν υψηλότερη ταχύτητα μέσω μεγάλων ασκήσεων. Παρόλο που το ΝΑΤΟ διεξάγει ασκήσεις, είναι πολύ μικρότερες από την εμβληματική ρωσική άσκηση Zapad [16] -και διεξάγονται λιγότερο συχνά από άλλες ρωσικές ασκήσεις. Μεταξύ 2015 και της αρχής του τρέχοντος έτους, η Ρωσία διεξήγαγε 11 ασκήσεις [17] στις οποίες συμμετείχαν τουλάχιστον 10.000 στρατιώτες, ενώ το ΝΑΤΟ διεξήγαγε έξι, σύμφωνα με έρευνα της γερμανικής εφημερίδας Frankfurter Allgemeine Zeitung. Η Ρωσία διεξήγαγε 95 ασκήσεις που αφορούσαν 1.500 έως 5.000 στρατιώτες˙ το ΝΑΤΟ διεξήγαγε 24. Οι τρέχουσες ασκήσεις της συμμαχίας είναι επίσης μικρότερες από την άσκηση Cold War Reforger, η οποία περιλάμβανε περίπου 100.000 στρατιώτες. Αν και το ΝΑΤΟ μπορεί να μην χρειαστεί μια νέα Reforger, οι τακτικές ασκήσεις στο μισό από αυτό το μέγεθος, θα έβαζαν γρήγορα την συμμαχία σε καλή κατάσταση. Και η στρατιωτική πρακτική δεν χτίζει μόνο τελειότητα: Σηματοδοτεί επίσης δυνατότητες. Με την διεξαγωγή μεγάλων ασκήσεων, το ΝΑΤΟ και οι σύμμαχοί του θα έδειχναν στους αντιπάλους τους πόσο ανόητο θα ήταν να επιτεθούν.

Ωστόσο, ο φθηνότερος δυνητικός επιταχυντής βρίσκεται στην γραφειοκρατία του ίδιου του ΝΑΤΟ. Μετά τον Ψυχρό Πόλεμο, ο Ανώτατος Συμμαχικός Διοικητής Ευρώπης (Supreme Allied Commander Europe, SACEUR) της συμμαχίας, έχασε μεγάλο μέρος της ισχύος του στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο (North Atlantic Council, NAC), ένα διαβόητα αργό σώμα αποτελούμενο από πρεσβευτές των κρατών-μελών του ΝΑΤΟ. Εάν ο SACEUR ανακτούσε την ισχύ του να κινητοποιεί δυνάμεις χωρίς να χρειάζεται να περιμένει το NAC για να εγκρίνει την κίνηση, η συμμαχία θα εξοικονομήσει κρίσιμο χρόνο. Για να πάρουν μια απόφαση, οι πρεσβευτές του NAC πρέπει πρώτα να περιμένουν οδηγίες από τις κυβερνήσεις τους.

Λίγοι πιστεύουν ότι η Ρωσία πρόκειται να εισβάλει σε μια χώρα του ΝΑΤΟ [18]. Ωστόσο, είναι ακόμα σοφό το να υπάρχουν ένοπλες δυνάμεις ως αποτρεπτικός παράγοντας. Για να είναι αποτελεσματικές, οι ένοπλες δυνάμεις πρέπει να είναι αξιόπιστες, πράγμα που σημαίνει ότι πρέπει να είναι έτοιμες. Όπως μου το έθεσε ο Camporini, «μια συμμαχία που δεν είναι έτοιμη, θα χάσει την πειθαρχία της». Πράγματι, θα χάσει τον ίδιο τον σκοπό της. Είναι, λοιπόν, καλό ότι οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν ορισμένες πραγματικές ευκαιρίες όταν πρόκειται να βελτιώσουν γρήγορα την ετοιμότητά τους. Απλώς πρέπει να γίνει σίγουρο ότι δεν θα αποσπαστεί η προσοχή τους από τα μακροπρόθεσμα όνειρα για την PESCO.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-11-30/europes-readin...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.shape.nato.int/nato-response-force--very-high-readiness-join...
[2] https://www.foreignaffairs.com/topics/nato
[3] https://www.foreignaffairs.com/regions/latvia
[4] https://eeas.europa.eu/headquarters/headquarters-homepage_en/34226/Permanent%20Structured%20Cooperation%20(PESCO)%20-%20Factsheet
[5] https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR1629.html
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/germany/2016-03-07/military-shar...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2016-04-18/revival-ru...
[8] https://www.foi.se/report-search/pdf?fileName=D%3A%5CReportSearch%5CFile...
[9] https://www.waz.de/politik/ruestungspanne-bei-der-bundeswehr-viele-kampf...
[10] https://www.ad.nl/home/helft-alle-legervoertuigen-kapot~a56f742f/
[11] https://www.foreignaffairs.com/regions/baltics
[12] https://www.rand.org/pubs/research_reports/RR1253.html
[13] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2016-06-13/natos-next-act
[14] https://uk.reuters.com/article/uk-nato-defence/nato-agrees-new-military-...
[15] https://ec.europa.eu/transport/modes/road/news/2017-11-10-improve-milita...
[16] https://www.foreignaffairs.com/articles/russia-fsu/2017-10-04/true-purpo...
[17] http://www.faz.net/aktuell/politik/ausland/russland-uebt-den-krieg-drei-...
[18] https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2017-08-15/pay-europe

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition