Το Ισραήλ χαράσσει μια «κόκκινη γραμμή» στην Συρία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Το Ισραήλ χαράσσει μια «κόκκινη γραμμή» στην Συρία

Η Ρωσία θα αποτρέψει μια αναμέτρηση Ιράν-Ισραήλ;

Νωρίτερα αυτόν τον μήνα, όταν ισραηλινά βλήματα έπληξαν στρατιωτικό χώρο κοντά στην Δαμασκό όπου φέρονταν να στεγάζονται ιρανικές δυνάμεις [1], το μήνυμα ήταν σαφές: Το Ισραήλ δεν θα ανεχτεί τη μόνιμη παρουσία ιρανικών πολιτοφυλακών και στρατιωτικής υποδομής στην Συρία. Αυτό αντιπροσωπεύει μια σαφή κόκκινη γραμμή για την ηγεσία του Ιράν, την οποία ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Βενιαμίν Νετανιάχου έκανε ξεκάθαρη σε ένα τηλεοπτικό μήνυμά του που δημοσιοποιήθηκε λίγες ώρες αργότερα: «Δεν θα επιτρέψουμε [στο Ιράν] να εδραιωθεί στρατιωτικά στην Συρία, όπως επιδιώκει, με τον ρητό σκοπό της εξάλειψης του κράτους μας».

15122017-1.jpg

Ο Putin και ο Netanyahu στο Κρεμλίνο, τον Ιούνιο του 2016. SPUTNIK PHOTO AGENCY / REUTERS
----------------------------------------------------------------

Οι λόγοι του Ισραήλ για την αποστολή του μηνύματος στο Ιράν είναι απλοί: Δεν θέλει να αποτελέσει η Συρία άλλη μια βάση για το ιρανικό καθεστώς και τους συμμάχους του. Οι φιλο-ιρανικές δυνάμεις ήδη απειλούν το Ισραήλ από τον Λίβανο, όπου Ισραηλινοί αξιωματούχοι πιστεύουν ότι η Χεζμπολάχ διαθέτει περισσότερα από 100.000 βλήματα [2]. Η Τεχεράνη έχει επίσης δημιουργήσει στενές σχέσεις με το μαχητικό παλαιστινιακό κίνημα Ισλαμική Τζιχάντ [3] και την στρατιωτική πτέρυγα της Χαμάς. Και το 2015, όταν το Ιράν υπέγραψε την πυρηνική συμφωνία με τις Ηνωμένες Πολιτείες, ο ανώτατος ηγέτης αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ δήλωσε [4] ότι το Ισραήλ «δεν θα δει [το τέλος] αυτών των 25 χρόνων» και ότι «το Ιράν θα υποστηρίξει οποιονδήποτε χτυπά το Ισραήλ».

Αλλά η Τεχεράνη δεν ήταν το μοναδικό ακροατήριο για αυτό το μήνυμα. Από την στιγμή που η Ρωσία εισήλθε στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας το φθινόπωρο του 2015, σημειώθηκε μια σημαντική αλλαγή: Το Ιράν δεν είναι πλέον η ισχυρότερη ξένη δύναμη στην Συρία. Είναι η Ρωσία. Μέχρι στιγμής, οι στόχοι της Ρωσίας και του Ιράν στην Συρία έχουν ευθυγραμμιστεί, αλλά αυτό αλλάζει καθώς ο πόλεμος εισέρχεται σε μια νέα φάση. Παρόλο που ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν, δεν θα δίσταζε να δράσει ενάντια στο Ισραήλ αν χρειαζόταν, οι δύο χώρες έχουν κοινά συμφέροντα στην Συρία -και αυτά τα κοινά συμφέροντα μπορεί να βοηθήσουν το Ισραήλ να επιβάλει την κόκκινη γραμμή του απέναντι στο Ιράν.

ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ ΠΟΥ ΑΛΛΑΖΟΥΝ

Από τον Μάιο του 2011, το Ιράν είναι ένας από τους κύριους διεθνείς υποστηρικτές του Σύρου προέδρου Μπασάρ αλ-Άσαντ. Η Τεχεράνη θεωρεί τον Assad βασικό μέρος του λεγόμενου άξονα αντίστασης ενάντια στην ισραηλινή και αμερικανική επιρροή στην περιοχή. Οι δύο χώρες μοιράζονται επίσης μια ιστορία συνεργασίας: Η Συρία ήταν μια από τις μόνες χώρες που πήγαν με την πλευρά του Ιράν κατά την διάρκεια του πολέμου Ιράν-Ιράκ, και το Ιράν έχει χρησιμοποιήσει από καιρό την Συρία ως πύλη για να εξοπλίζει την Χεζμπολάχ στον Λίβανο.

Τώρα που η θέση του Assad έχει σταθεροποιηθεί, η Τεχεράνη φαίνεται να επιδιώκει κάτι περισσότερο από την απλή επιβίωση του καθεστώτος. Στα τέλη του 2016, ο αρχηγός των ιρανικών ενόπλων δυνάμεων, Mohammad Bagheri, υποδήλωσε ότι το Ιράν προτίθεται να κατασκευάσει μια ναυτική βάση στην Συρία [5]. Και τον Νοέμβριο, το BBC ανέφερε ισχυρισμούς ότι το Ιράν κατασκευάζει μόνιμη στρατιωτική βάση ακριβώς νότια της Δαμασκού, μόλις 50 χιλιόμετρα από τα ισραηλινά σύνορα. Το Ισραήλ ερμήνευσε αυτές τις εξελίξεις ως άμεση απειλή και απάντησε ανάλογα –το χτύπημα της 1ης Δεκεμβρίου φέρεται ότι στόχευε τον συγκεκριμένο τόπο κοντά στην Δαμασκό, σκοτώνοντας 12 Ιρανούς στρατιώτες και τραυματίζοντας πολλούς άλλους και καταφέρνοντας να καταστρέψει επίσης μια αποθήκη όπλων. Η διατήρηση μιας κόκκινης γραμμής σχετικά με την παρουσία στρατευμάτων ιρανικής υποστήριξης στην Συρία έχει ευρεία και διακομματική στήριξη στο Ισραήλ. Ακόμα και οι αντίπαλοι του Netanyahu δεν βάζουν εμπόδια στον δρόμο του (σε αντίθεση με το 2012, όταν πολλοί πολιτικοί αντιτάχθηκαν στα σχέδιά του να επιτεθεί στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν πριν από την πυρηνική συμφωνία).

Ωστόσο, τα σχέδια του Ιράν να δημιουργήσει μόνιμη βάση στην Συρία μπορεί να αποτελούν πρόβλημα όχι μόνο για το Ισραήλ. Παρόλο που η Ρωσία συνεργάστηκε με το Ιράν για να υποστηρίξει το καθεστώς Assad ενάντια σε αυτό που ονομάζει «ισλαμιστές τρομοκράτες», όταν πρόκειται για το μέλλον της Συρίας, τα ρωσικά και ιρανικά συμφέροντα έχουν αρχίσει να αποκλίνουν [7].

Το Κρεμλίνο ελπίζει τελικά ότι η συμμετοχή του στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας θα σφραγίσει την θέση του ως μια σημαντική γεωστρατηγική δύναμη. Με την προσάρτηση της Κριμαίας και την παρέμβαση στην Συρία, ο Πούτιν προσπαθεί να επιβεβαιώσει την θέση της Ρωσίας καθιστώντας την απαραίτητο παράγοντα σε περιοχές ζωτικής σημασίας για τα συμφέροντα των ΗΠΑ. Η Ρωσία, από τις πρόσφατες νίκες της εναντίον του Ισλαμικού Κράτους και των δυνάμεων της αντιπολίτευσης στην Συρία, πιέζει για μια ειρηνευτική συμφωνία που θα βάλει την πλειοψηφία της αντιπολίτευσης και το καθεστώς Assad σε διαπραγματεύσεις για το μέλλον της χώρας. Η μόνιμη παρουσία φιλο-ιρανικών σιιτικών πολιτοφυλακών στην Συρία θα παρεμπόδιζε μια τέτοια συμφωνία και θα απειλούσε την περιφερειακή σταθερότητα.

Επιπλέον, η Ρωσία δεν θα μπορέσει μόνη της να πληρώσει τον λογαριασμό για την ανασυγκρότηση της Συρίας -σύμφωνα με τον ειδικό απεσταλμένο του ΟΗΕ για την Συρία, η ανοικοδόμηση της χώρας θα κοστίσει τουλάχιστον 250 δισεκατομμύρια δολάρια. Αλλά ούτε η Δύση ούτε οι Σαουδάραβες θα επενδύσουν σε αυτό το έργο εάν είναι πιθανός ένας πόλεμος μεταξύ του Ισραήλ και των φιλο-ιρανικών δυνάμεων στην Συρία. Έτσι, παρά την συμβατική σοφία σχετικά με την ιρανο-ρωσική συμμαχία, οι πρόσφατες επιθέσεις του Ισραήλ στην Συρία εξυπηρετούν έμμεσα τα ρωσικά συμφέροντα.

ΑΣΠΟΝΔΟΙ ΦΙΛΟΙ

Το Κρεμλίνο αναγνωρίζει ότι η πίεση από το Ισραήλ θα μπορούσε να το ενισχύσει σχετικά με το να πείσει τον Assad ότι δεν πρέπει να επιτρέψει στο Ιράν να πραγματοποιήσει τα προφανή του σχέδια για μια μόνιμη στρατιωτική βάση στην Συρία. Στην πραγματικότητα, η Μόσχα συνεργάζεται ήδη σιωπηρά με τους Ισραηλινούς, με τρόπους που υπονομεύουν την Τεχεράνη από αυτή την άποψη.

Σε σύγκριση με άλλους Ρώσους και Σοβιετικούς ηγέτες, ο Πούτιν έχει κάνει πρωτοφανή βήματα για την εδραίωση καλών σχέσεων με το Ισραήλ. Η προθυμία του να ακούσει, και ακόμη και να συμμεριστεί, τις ανησυχίες του Ισραήλ μπορεί εν μέρει να προέρχεται από τις στενές προσωπικές σχέσεις του με Ρωσο-εβραίους. Όταν ο Πούτιν ήταν παιδί, η οικογένειά του μοιράστηκε το κοινόχρηστο διαμέρισμα των 20 τετραγωνικών μέτρων με μια θρησκευόμενη εβραϊκή οικογένεια [8]. Ο Anatoly Rakhlin, [9] ο δάσκαλος και μέντορας του Πούτιν στο τζούντο ήταν επίσης Εβραίος. Και η καθηγήτρια γερμανικών των παιδικών χρόνων του Πούτιν ζει σήμερα στο Τελ Αβίβ σε ένα διαμέρισμα που ο Πούτιν αγόρασε γι’ αυτήν.

Αυτή η ζεστή σχέση επέτρεψε την στρατηγική συνεργασία. Στην Συρία, το Ισραήλ και η Ρωσία έχουν δημιουργήσει μηχανισμούς για να εξασφαλίσουν ότι οι αεροπορικές δυνάμεις τους δεν θα συγκρούονται. Λίγο μετά την είσοδο των Ρώσων στον εμφύλιο πόλεμο της Συρίας, οι δύο χώρες δημιούργησαν μια απ’ευθείας τηλεφωνική γραμμή [10] μεταξύ του ρωσικού κέντρου αεροπορικής διοίκησης στην αεροπορική βάση Hmeimim και ενός διοικητικού σταθμού της Ισραηλινής Πολεμικής Αεροπορίας. Και σύμφωνα με τον στρατηγό Amos Gilad [11], έναν πρώην αξιωματούχο του υπουργείου Άμυνας του Ισραήλ, οι δύο χώρες έχουν επίσης εφαρμόσει διαδικασίες αποκλιμάκωσης για να εξασφαλίσουν την ασφάλεια των ρωσικών αεροσκαφών που τυχαία περνούν στον ισραηλινό εναέριο χώρο. Ως αποτέλεσμα αυτών των συμφωνιών, οι Ρώσοι πιλότοι πετούσαν στις αποστολές τους στην Συρία χωρίς φόβο να καταρριφθούν από την ισραηλινή αεράμυνα κοντά στα σύνορα μεταξύ Συρίας και Ισραήλ, και οι Ισραηλινοί πιλότοι μπόρεσαν να επιτεθούν σε στόχους του Ιράν και της Χεζμπολάχ στο εσωτερικό της Συρίας χωρίς να ανησυχούν ότι μπορεί να βρεθούν τυχαία μπροστά σε ρωσικά μαχητικά αεροσκάφη. Στην πραγματικότητα, ο Πούτιν, με το να μην χρησιμοποιήσει την Ρωσική Πολεμική Αεροπορία για να υπερασπιστεί συμμάχους του, τους Ιρανούς ή την Χεζμπολάχ, κατά των ισραηλινών επιθέσεων, συνεργάζεται με τις προσπάθειες της ισραηλινής κυβέρνησης να επιβάλει μια κόκκινη γραμμή κατά της στρατιωτικής συσσώρευσης του Ιράν [στην Συρία].

ΘΑ ΚΡΑΤΗΣΕΙ ΤΟ ΚΕΝΤΡΟ;

Προς το παρόν, οι εντάσεις μεταξύ Ιράν και Ισραήλ στην Συρία αυξάνονται και τα ιρανικά αντίποινα για το πρόσφατο ισραηλινό χτύπημα είναι θέμα του πότε [θα πραγματοποιηθούν], όχι του εάν. Πιθανότατα θα λάβουν την μορφή τρομοκρατικών επιθέσεων εναντίον Ισραηλινών πολιτών στο εξωτερικό, όπως η βομβιστική επίθεση αυτοκτονίας κατά του ισραηλινού τουριστικού λεωφορείου στο Μπουργκάς, στην Βουλγαρία [12] τον Ιούλιο του 2012, η οποία αποδόθηκε ευρέως στην Χεζμπολάχ. Η Τεχεράνη θα μπορούσε επίσης να πιέσει τον Assad να επιτρέψει μια αυξημένη στρατιωτική παρουσία στην Συρία και ίσως ακόμη και να επιτεθεί άμεσα στις ισραηλινές δυνάμεις από το έδαφος της Συρίας. Αλλά ανεξάρτητα από τη μορφή που θα πάρει, η απάντηση της Τεχεράνης είναι απίθανο να αποτρέψει το Ισραήλ από την επίθεση ιρανικών στόχων στην Συρία. Και το Ιράν πιθανότατα θα προσπαθήσει να συνεχίσει να επιδιώκει στρατιωτική συσσώρευση στην Συρία παρά τις προειδοποιήσεις του Ισραήλ, κάτι που θα προκαλέσει περαιτέρω χτυπήματα.

Η αποθέρμανση αυτού του επικίνδυνου κύκλου θα απαιτήσει διπλωματική παρέμβαση. Ο Πούτιν είναι το μόνο πρόσωπο που έχει την αξιοπιστία και την ισχύ να μεσολαβήσει σε μια συμφωνία μεταξύ του Ιράν και του Ισραήλ. Προς το παρόν, εξυπηρετεί τα συμφέροντά του το να αφήνει το Ισραήλ να υπονομεύει την στρατιωτική παρουσία του Ιράν στην Συρία, αλλά αν οι εντάσεις κλιμακωθούν σε μια άμεση ισραηλινο-ιρανική σύγκρουση στο συριακό έδαφος, ο υπολογισμός αυτός θα αλλάξει. Μόνο τότε -μετά την αποδυνάμωση των φιλο-ιρανικών δυνάμεων- η Ρωσία θα πίεζε και τις δύο πλευρές να βρουν μια διπλωματική λύση.

Η Ρωσία έχει επενδύσει πολλά για να κρατήσει το καθεστώς Assad στην εξουσία, και τα σχέδια του Ιράν να επεκτείνει την σφαίρα επιρροής του και να χρησιμοποιήσει την Συρία ως βάση για να απειλήσει το Ισραήλ θέτουν σε κίνδυνο αυτή την επένδυση. Μακροπρόθεσμα, ο Πούτιν είναι απίθανο να αφήσει αυτήν την δραστηριότητα ανεξέλεγκτη. Ως αποτέλεσμα, μια ρωσική διπλωματική παρέμβαση πιθανότατα θα μείωνε την παρουσία και τις δυνατότητες των ιρανικών και φιλο-ιρανικών δυνάμεων στην Συρία. Από την άποψη του Ισραήλ, αυτό ίσως να μην είναι το χειρότερο αποτέλεσμα.

Copyright © 2017 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/middle-east/2017-12-14/israel-dr...

Σύνδεσμοι:
[1] http://edition.cnn.com/2017/12/02/world/syria-damascus-israel-military/i...
[2] https://www.timesofisrael.com/hezbollah-hiding-100000-missiles-that-can-...
[3] http://www.jpost.com/Middle-East/Reembracing-Islamic-Jihad-Iran-to-renew...
[4] http://edition.cnn.com/2015/09/10/middleeast/iran-khamenei-israel-will-n...
[5] https://www.cbsnews.com/news/iran-considers-naval-bases-yemen-syria/
[6] http://www.bbc.co.uk/news/world-middle-east-41945189
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/syria/2017-11-29/iran-and-russia...
[8] http://www.nytimes.com/books/first/p/putin-first.html
[9] https://www.timesofisrael.com/when-putin-met-his-jewish-german-teacher-i...
[10] https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-russia-israel-analysis...
[11] https://www.reuters.com/article/us-mideast-crisis-syria-israel/israel-wa...
[12] http://www.nytimes.com/2012/07/20/world/europe/explosion-on-bulgaria-tou...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition