Η γεωπολιτική των ρωσο-αμερικανικών ενεργειακών ανταγωνισμών | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η γεωπολιτική των ρωσο-αμερικανικών ενεργειακών ανταγωνισμών

Τι συμβαίνει στο υποσύστημα των Βαλκανίων - Ποιες οι προοπτικές της Ελλάδας

Είναι επίσης ευκρινές πως το ΝΑΤΟ θεωρεί ότι η δυνατότητα μελλοντικής ενεργειακής επιρροής που δύναται να ασκήσει η Ρωσία στην Σερβία, την Βοσνία [5], την FYROM και την Βουλγαρία μετατρέπεται εύκολα σε πολιτική επιρροή και αυτό ενοχλεί τα μάλλα, με δεδομένο το νεο-ψυχροπολεμικό κλίμα το οποίο το αμερικανικό Κογκρέσο επιμένει να διατηρεί έναντι της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Οι γεωστρατηγικού τύπου απαντήσεις του ΝΑΤΟ για την αναχαίτιση των δυνητικών ή υπαρχουσών επιρροών αυτών της Μόσχας στα Δυτικά Βαλκάνια είναι δύο τύπων.

A) Ενεργειακής Ασφαλείας, με τους αγωγούς:

i) Τransadriatic Pipe Line (Τουρκία-Ελλάδα-Αλβανία-Ιταλία) ο οποίος σχεδιάζεται να ολοκληρωθεί μέχρι το 2020 [6].

ii) Ιονίου-Αδριατικής. O αγωγός θα αποτελέσει προέκταση του ΤΑP διακλαδιζόμενος σε terminal υγροποιήσεως επί της νήσου Κρκ της Κροατίας, θα εφοδιάζει την Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, την FYROM, την Αλβανία και την Κροατία. Η κατασκευή του terminal θα συγχρηματοδοτηθεί κατά 50% από την ΕΕ και θα κοστίσει περί τα 630 εκατ. euro, έχοντας ικανότητα αποδόσεως αερίου της τάξεως των 4.0-6.0 δισ. m3. Η κροατική κυβέρνηση αναζητά επίσης και στρατηγικούς επενδυτές οι οποίοι θα είναι και συνιδιοκτήτες του έργου. Είναι ενδιαφέρον επίσης να υπογραμμισθεί ότι τον Μάιο του 2017 οι Αλβανία, Βοσνία, Βουλγαρία, Κροατία, Κόσσοβο, FYROM και Μαυροβούνιο με την υποστήριξη της USAID, υπέγραψαν συμφωνία για την κατασκευή του ανωτέρω έργου ώστε να μειωθεί η ενεργειακή τους εξάρτηση από την Ρωσία. Η Σερβία και η Ρουμανία δεν συμμετείχαν στο σύμφωνο αυτό.

iii) East Med. Η ανάπτυξη του αγωγού συμπεριλαμβάνεται στον συνολικό Δυτικό ενεργειακό σχεδιασμό. Ο αγωγός ενεκρίθη τον Απρίλιο του 2017, με Κοινή Δήλωση των υπουργών Ενέργειας της Ιταλίας, της Ελλάδος, της Κύπρου και του Ισραήλ, κατά την διάρκεια υπουργικής συναντήσεως κορυφής στο Tel Aviv, τη παρουσία του Ευρωπαίου επιτρόπου Miguel Arias Canete. Ο αγωγός εντάσσεται στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράμματος Connecting Europe Facility (CEF) και συμφώνως προς τις εκπονηθείσες μελέτες και την τεχνική συνδρομή των εταιρειών Intecsea και C&M όπως και της IHS-Cera απεδείχθη ως: α) τεχνικώς απολύτως εφικτός (technically feasible), β) οικονομικώς απολύτως βιώσιμος (economically viable) και χαμηλότερου κόστους από αναλόγου δυναμικότητος σχεδιασμούς και γ) συμπληρωματικός με άλλες εξαγωγικές δυνατότητες και επιλογές (complementary to other export options). Είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι βάσει των ήδη βεβαιωθέντων αποθεμάτων στην περιοχή της Λεκάνης της Λεβαντίνης και της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας ο αγωγός θα μπορεί να υποστηρίξει την παροχή στις διεθνείς αγορές της τάξεως των 30 δισ. m3/έτος. Και τούτο χωρίς να ληφθούν υπόψη τα προς επιβεβαίωση υπόλοιπα κοιτάσματα της περιοχής, μαζί με τα σχετικά Αιγυπτιακά κοιτάσματα του Αλ Ζορ τα οποία θα μεταφερθούν με πολλούς εναλλακτικούς τρόπους στις διεθνείς αγορές όπως υπό μορφή LNG ή μέσω του East Med.

Η στρατηγική σημασία του αγωγού αυτού για την Αθήνα και την Κυπριακή Δημοκρατία, αλλά και για το Ισραήλ και την Αίγυπτο του προέδρου Αλ Σίσι (και όχι του Μόρσι και των Αδελφών Μουσουλμάνων) όπως και οι επιρροές των πετρελαϊκών επιχειρήσεων οι οποίες ήδη επένδυσαν και θα συνεχίσουν να επενδύουν στην περιοχή της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, διεφάνησαν περιτράνως κατά την πρόσφατη σειρά τουρκικών προκλήσεων στην περιοχή. Ο γράφων τα είχε από πολλού χρόνου υποστηρίξει και αισθάνεται δικαιωθείς από τις εξελίξεις.

B) Μέσω αναλόγων μεθόδων με πρώτο έρεισμα στην Σερβία για την οποία, ουδείς στην Μόσχα φαίνεται να σκέπτεται μιαν επανάληψη του 1999. Μια ανάλογη εξέλιξις ασφαλώς θα οδηγήσει σε βαλκανική έκρηξη και ίσως και μακρύτερον...

ΟΙ ΠΟΛΟΙ ΤΗΣ ΔΙΕΘΝΟΥΣ ΙΣΧΥΟΣ ΚΑΙ Η ΔΡΑΣΗ ΤΟΥΣ ΣΤΑ ΥΠΟΣΥΣΤΗΜΑΤΑ

Η Ρωσική Ομοσπονδία διαθέτει μια εναλλακτική για να απαντήσει στον ισχυρό αυτόν αποκλεισμό που υφίσταται από την Ουάσιγκτον: Τον αγωγό Turkish Stream, την δημιουργία του οποίου συνυπέγραψε με την Άγκυρα τον Οκτώβριο του 2016 [7]. Η ανακοίνωση νέων κυρώσεων με στόχο τον Nord Stream II οδήγησε την Ρωσία να επιταχύνει την κατασκευή του αγωγού της στην Μαύρη Θάλασσα, Turkish Stream, ο οποίος βρίσκεται σε εξέλιξη επί του παρόντος και υπό συγκεκριμένο σχεδιασμό. Ο ανάδοχος έργου της Gazprom, η ελβετική Swiss Allseas, έχει κατασκευάσει περίπου 15 μίλια του υποθαλασσίου αγωγού της, στην Μαύρη Θάλασσα, από τον Μάιο. Ο πρώτος από τους δύο παράλληλους αγωγούς θα λειτουργήσει τον Μάρτιο του 2018, ο δεύτερος πρόκειται να λειτουργήσει το 2019. Η ετήσια χωρητικότητα κάθε σκέλους εκτιμάται ότι θα φθάσει τα 15,75 δισ. m3 φυσικού αερίου ή συνολικά σχεδόν 32 δισ. m3 (δηλαδή και για τα δυο σκέλη) [8].

Ο αγωγός αυτός γίνεται αποδεκτός από την Σερβία αλλά δεν φαίνεται εύκολη η υλοποίησή του για τους κατωτέρω λόγους:

- Οι σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ οι οποίες ποτέ δεν υπήρξαν χειρότερες. Οι απομάκρυνση των Γερμανών στρατιωτικών από το Ιντσιρλίκ και το Ικόνιον μαρτυρά του λόγου το αληθές.
- Oι σχέσεις Τουρκίας-ΗΠΑ, οι οποίες είναι επίσης άκρως τεταμένες σε σημείον όπου οι ΗΠΑ απομακρύνονται από το Ιντσιρλίκ βαθμιαία και αναζητούν νέες ισοδύναμες διευκολύνσεις σε μια διευρυμένη βάση στην Σούδα.
- Οι τουρκικές «προτιμησιακές αποκλίσεις» προς την ρωσική οπλική βιομηχανία (αγορά S-400) οι οποίες εάν υλοποιηθούν εντός του τρέχοντος έτους όπως δηλούται από τις τουρκικές Αρχές, θα θέσουν εν αμφιβόλω την σχέση της Τουρκίας με το ΝΑΤΟ και βεβαίως και με το πολιτικό του παρακολούθημα, την Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Ο ρόλος που η Τουρκία διαδραματίζει με την υποστήριξη των Αδελφών Μουσουλμάνων όπου και έχουν ενταχθεί τα στοιχεία του πρώην Απελευθερωτικού Στρατού του Κοσσόβου (UÇK) τα οποία, με την σειρά τους, έχουν σημειώσει σημαντική δραστηριότητα στις τάξεις των τζιχαντιστικών οργανώσεων στην Συρία και πολλοί εξ αυτών στο Daesh (ή ISIS).

Εδώ, η Μόσχα ευρίσκεται ενώπιον ενός διττώς ανορθολογικού, για την βαλκανική πολιτική της, σχήματος: