Η Κίνα και το διεθνές νομισματικό σύστημα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Η Κίνα και το διεθνές νομισματικό σύστημα

Το Πεκίνο θέλει πραγματικά να αμφισβητήσει το δολάριο;
Περίληψη: 

Η μακρόχρονη θέση της Κίνας είναι ότι το Ειδικό Τραβηκτικό Δικαίωμα, το σύνθετο νόμισμα του ΔΝΤ, θα έπρεπε να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο στο διεθνές νομισματικό σύστημα, καθιστώντας το λιγότερο επιζήμιο για τις αναπτυσσόμενες χώρες και ελαφρύνοντας κάποια από την αστάθεια που δημιουργείται από την εξάρτησή του από τα εθνικά νομίσματα ως αποθεματικά. Και τούτο ακόμη και ενάντια στα οικονομικά συμφέροντα του Πεκίνου.

Η HONGYING WANG είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Waterloo και ανώτερη συνεργάτις του Centre for International Governance Innovation στον Καναδά.

Τον Μάρτιο του 2009, λίγους μήνες μετά το ξέσπασμα της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης [1], ο διοικητής της Κεντρικής Τράπεζας της Κίνας [2], Zhou Xiaochuan, δημοσίευσε ένα δοκίμιο στην ιστοσελίδα της τράπεζας. Ο Zhou επέκρινε το διεθνές νομισματικό σύστημα για «τις εγγενείς ελλείψεις που προκάλεσε η χρήση εθνικών νομισμάτων που βασίζονται σε πιστώσεις» και επαίνεσε το Ειδικό Τραβηκτικό Δικαίωμα (Special Drawing Right, SDR), το συνθετικό νόμισμα που δημιουργήθηκε από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο [3] (ΔΝΤ). Το ΕΤΔ «χρησιμεύει ως το φως στο τούνελ για τη μεταρρύθμιση του διεθνούς νομισματικού συστήματος», έγραψε ο Zhou.

28122017-1.jpg

Κινεζικά χαρτονομίσματα στο Πεκίνο, τον Ιούλιο του 2011. JASON LEE / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------

Η έκκληση του Zhou για μεγαλύτερο ρόλο για το SDR προσέλκυσε την προσοχή σε όλο τον κόσμο. Πολλοί παρατηρητές θεώρησαν τα σχόλιά του ως ένδειξη της ετοιμότητας της Κίνας να αμφισβητήσει την κυριαρχούμενη από τις ΗΠΑ διεθνή νομισματική τάξη. Πράγματι, αρκετά χρόνια αργότερα, το 2015, η Κίνα είδε το δικό της νόμισμα, το ρενμίνμπι [4] (RMB), να εισάγεται στο καλάθι του ΕΤΔ, το οποίο πριν από ένα χρόνο συμπεριλάμβανε μόνο το δολάριο, την λίρα στερλίνα, το γιεν και το ευρώ. Ορισμένοι Δυτικοί αναλυτές είδαν αυτό το μέτρο επίσης ως ένδειξη του ενδιαφέροντος της Κίνας να αμφισβητήσει το διεθνές νομισματικό σύστημα.

Στην πραγματικότητα, η δήλωση του Zhou το 2009 δεν ήταν τόσο επαναστατική όσο φάνηκε. Τα σχόλιά του αντικατόπτριζαν τη μακρόχρονη θέση της Κίνας ότι το ΕΤΔ θα έπρεπε να διαδραματίσει σημαντικότερο ρόλο στο διεθνές νομισματικό σύστημα, καθιστώντας το λιγότερο επιζήμιο για τις αναπτυσσόμενες χώρες και ελαφρύνοντας κάποια από την αστάθεια που δημιουργείται από την εξάρτησή του από τα εθνικά νομίσματα ως αποθεματικά. Αυτή η θέση λέει περισσότερα για την εθνική ταυτότητα της Κίνας παρά για το ενδιαφέρον της να αμφισβητήσει το κυριαρχούμενο από τις ΗΠΑ διεθνές νομισματικό σύστημα.

Η ΑΝΑΔΥΣΗ ΤΟΥ ΕΤΔ

Το διεθνές νομισματικό σύστημα που δημιουργήθηκε στο τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου βασίστηκε στις σταθερές συναλλαγματικές ισοτιμίες και στην ισχυρή σχέση μεταξύ δολαρίου και χρυσού. Στις αρχές της δεκαετίας του 1960, ο οικονομολόγος Robert Triffin είχε εντοπίσει μια σημαντική αδυναμία στο σύστημα αυτό: Η χώρα που εξέδωσε το παγκόσμιο αποθεματικό νόμισμα (στην προκειμένη περίπτωση οι Ηνωμένες Πολιτείες) έπρεπε να προμηθεύσει τον κόσμο με ρευστότητα στο νόμισμά της -αλλά για να το πράξει, έπρεπε να έχει ελλείμματα του ισοζυγίου πληρωμών, γεγονός που θα διάβρωνε την εμπιστοσύνη του κόσμου στο νόμισμα. Κατά την διάρκεια της δεκαετίας, το λεγόμενο δίλημμα Triffin έγινε μια ευρέως αναγνωρισμένη πραγματικότητα. Το 1969, για να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, το ΔΝΤ δημιούργησε το SDR (ή ΕΤΔ) για να συμπληρώσει το δολάριο ως πηγή διεθνούς ρευστότητας˙ το 1970, έκανε την πρώτη τoy κατανομή ύψους 9,3 δισεκατομμυρίων ΕΤΔ. (Η τιμή του ΕΤΔ κυμαίνεται ανάλογα με την αξία των νομισμάτων στα οποία βασίζεται).

Το νέο συνθετικό νόμισμα ήταν ένας περιθωριακός παράγοντας στο διεθνές νομισματικό σύστημα -και έγινε όλο και περισσότερο τέτοιος με την πάροδο του χρόνου. Πράγματι, από την δεκαετία του 1970 έως την δεκαετία του 1990, το μερίδιο των ΕΤΔ στα παγκόσμια αποθέματα εκτός χρυσού μειώθηκε από 9% σε μεταξύ 1% και 2%. Μέχρι τα πρώτα χρόνια αυτού του αιώνα, το ΕΤΔ φαινόταν ως επί το πλείστον αδιάφορο.

Αυτή η τάση υπέστη μια δραματική ανατροπή μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση. Πολλοί παρατηρητές, όπως ο πολιτικός οικονομολόγος Eric Helleiner, πίστωσαν στα σχόλια του Zhou το ανανεωμένο ενδιαφέρον. Αλλά οι απόψεις του Zhou αντιπροσωπεύουν πραγματικά μια ριζική αλλαγή από την προηγούμενη προσέγγιση της Κίνας στη μεταρρύθμιση του παγκόσμιου νομισματικού συστήματος; Η ιστορία υπονοεί κάτι διαφορετικό.

Η ΚΙΝΑ ΜΠΑΙΝΕΙ ΣΤΟ ΚΛΑΜΠ

Μέχρι την στιγμή που η Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας προσχώρησε στο ΔΝΤ το 1980, το αρχικό σύστημα του Bretton Woods είχε περάσει από ταραχώδεις αλλαγές. Οι Ηνωμένες Πολιτείες είχαν σπάσει την σχέση μεταξύ χρυσού και δολαρίου ΗΠΑ το 1971, καθιστώντας συζητήσιμο τον αρχικό σκοπό του SDR -δηλαδή να συμπληρώσει το δολάριο σε σταθερή συναλλαγματική ισοτιμία. Το 1978, το ΔΝΤ έθεσε ως στόχο να καταστεί το ΕΤΔ βασικό αποθεματικό νόμισμα˙ το επόμενο έτος, έκανε μια δεύτερη κατανομή περίπου 12 δισεκατομμυρίων ΕΤΔ.

28122017-2.jpg

Η διευθύντρια του ΔΝΤ, Κριστίν Λαγκάρντ, και ο πρόεδρος της Κίνας, Xi Jinping, στο Boao, στην Κίνα, τον Απρίλιο του 2013. TYRONE SIU / REUTERS
--------------------------------------------------------

Στα πρώτα του χρόνια ως μέλος του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, το Πεκίνο έδειξε ότι είναι ένας μετριοπαθής, συνεργάσιμος νεοφερμένος. Όσον αφορά το ΕΤΔ, η Κίνα έτεινε να βασίζεται σε εκθέσεις και μελέτες που εξέδιδε το προσωπικό του ΔΝΤ, συμφωνώντας σε μεγάλο βαθμό με τις συστάσεις τους. Όμως, στα χρόνια που ακολούθησαν, το Πεκίνο άρχισε να ασκεί πιέσεις για την διανομή περισσότερων ΕΤΔ, μια πιο ισόρροπη κατανομή του σύνθετου νομίσματος και μια εκτεταμένη χρήση του ΕΤΔ γενικότερα.