Οικοδόμηση της ειρήνης στην Υεμένη από το μηδέν

Μέχρι στιγμής, η ειρηνευτική διαδικασία του ΟΗΕ έχει κάνει λίγα πράγματα για να ξηλώσει αυτό το μπερδεμένο δίκτυο συμμαχιών, αντιπαλοτήτων και συμφερόντων. Η συμφωνία που βρίσκεται επί του παρόντος στο τραπέζι, η οποία δομήθηκε εν μέρει γύρω από ένα ψήφισμα του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών το 2015 (2216), κάνει έκκληση για την δημιουργία μιας κυβέρνησης ενότητας μόλις εκπληρωθούν ορισμένες προϋποθέσεις, όπως η απόσυρση των Houthi από την Sanaa. Αυτή η κυβέρνηση θα προσπαθήσει στην συνέχεια να συγκεντρώσει την συλλογή των εσόδων και να φέρει υπό τον έλεγχό της τις ποικίλες στρατιωτικές μονάδες, τις πολιτοφυλακές και άλλες δυνάμεις μάχης. Ωστόσο, η πολιτική γεωγραφία της Υεμένης έχει ολοένα και λιγότερες ομοιότητες με την διαδικασία διαμεσολάβησης. Το σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών αντιμετωπίζει τον Hadi ως τον μοναδικό νόμιμο εκπρόσωπο του κράτους, επιτρέποντάς του να επιλέξει τα άλλα μέρη για τις ειρηνευτικές συνομιλίες και να αγνοήσει τα συμφέροντα πολλών ομάδων που πραγματικά εκπληρώνουν λειτουργίες που μοιάζουν με εκείνες του κράτος.

Όσοι υπερασπίζονται αυτήν την προσέγγιση υποστηρίζουν ότι η επέκταση των συνομιλιών θα επιβραδύνει τα πράγματα και θα προσθέσει περιττή πολυπλοκότητα. Ο Χαντί όμως δεν διαθέτει λειτουργικό στρατό ή κυβέρνηση, πράγμα που σημαίνει ότι δεν είναι ένας αποτελεσματικός αντίστοιχος των βόρειων αντιπάλων του -ένα γεγονός που οι Houthi γνωρίζουν πολύ καλά. Και υπάρχουν λίγα κίνητρα για τις διάφορες ομάδες που πολεμούν τους Houthi ώστε να συμφωνήσουν σε μια συμφωνία που αγνοεί την ύπαρξή τους, ειδικά εάν στην διαδικασία χάνουν σημαντική εξουσία και πόρους.

Η εμπειρία της μεταβατικής περιόδου 2012-14 στην Υεμένη -όταν ο Χαντί προήδρευσε μιας βαθιά αναποτελεσματικής κυβέρνησης ενότητας- παράλληλα με την αποτυχία της κυβέρνησης του bin Daghr να παράσχει οποιαδήποτε ορατή μορφή διακυβέρνησης σε περιοχές που απελευθερώθηκαν από τους Χούτι στον νότο, υποδηλώνουν ότι οι τοπικές ομάδες δεν θα επωφεληθούν από την υποταγή τους σε ένα παρόμοιο σχέδιο. Στην πραγματικότητα, εάν οι ειρηνευτικές συνομιλίες του 2016 στο Κουβέιτ ήταν επιτυχείς, η συμφωνία θα μπορούσε ωραιότατα να έχει τερματίσει τον «μεγάλο πόλεμο» μόνο για να προκαλέσει μια σειρά πολύπλοκων μικρών πολέμων.

Τα συμβαλλόμενα μέρη έχουν λίγα κίνητρα για να συνεργαστούν πλήρως. Οι συμφωνίες που συζητήθηκαν σε διάφορα σημεία το 2016 προσπάθησαν να απομακρύνουν τον Χαντί ή τουλάχιστον να τον περιθωριοποιήσουν από την εξουσία, παγίδες στις οποίες ο ίδιος και ο περίγυρός του έχουν συνηθίσει. Υπάρχει περισσότερη λογική να αντισταθεί σε μια συμφωνία παρά να την αποδεχθεί -και έχει απορρίψει με συνέπεια όλες τις νέες προτάσεις από το Κουβέιτ. Ομοίως, η σημερινή ειρηνευτική διαδικασία ουσιαστικά κάνει έκκληση για μια πλήρη παράδοση των Houthi, αλλά οι Houthi δεν έχουν λόγο να συμφωνήσουν σε μια συμφωνία που να συμπεραίνει ότι έχουν ηττηθεί.

Τέλος, υπάρχει το ζήτημα των εξωτερικών δυνάμεων που εμπλέκονται στον πόλεμο –το Ιράν, η Σαουδική Αραβία, τα ΗΑΕ και, λιγότερο εμφανώς, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες υποστηρίζουν την αεροπορική εκστρατεία της Σαουδικής Αραβίας και το έργο των ΗΑΕ στον νότο. Από το 2015, διπλωμάτες από όλες τις πλευρές έχουν παπαγαλίσει το σύνθημα του Ριάντ ότι θέλει ειρήνη. Αυτό που είναι λιγότερο καθαρό, είναι οι συνθήκες υπό τις οποίες οι Σαουδάραβες θα άφηναν μια συμφωνία να προχωρήσει. Δεδομένου ότι οι Σαουδάραβες πληρώνουν για την σίτιση και την στέγαση της κυβέρνησης Hadi στο Ριάντ και συνεισφέρουν το μεγαλύτερο μέρος της στρατιωτικής εκστρατείας εναντίον των Houthi, η κατανόηση της θέσης τους είναι απαραίτητη.

Η Σαουδική Αραβία θέλει να θέσει τέλος στην ιρανική επιρροή στην Υεμένη. (Θεωρεί τους Χούτι ως πληρεξούσιους των Ιρανών, στο στυλ της Χεζμπολάχ). Σε αντάλλαγμα για μια ειρηνευτική συμφωνία και τον τερματισμό της εντατικής εναέριας εκστρατείας τους εναντίον των Χούτι, οι Σαουδάραβες ζητούν να ανακοινώσουν οι Χούτι ένα διαζύγιο από την Τεχεράνη, να παραδώσουν τα όπλα τους, να παράσχουν διαβεβαιώσεις για την ασφάλεια των συνόρων της Σαουδικής Αραβίας και να επαναπροσδιοριστούν ως πολιτικό κόμμα. Αλλά δεν είναι ξεκάθαρο το πώς οι Ιρανοί θα μπορούσαν να αποδείξουν ότι σταμάτησαν να υποστηρίζουν τους Χούτι και είναι πολύ απίθανο οι Χούτι να παραδοθούν απλά ή να εμπιστευτούν κάποιον -πόσω μάλλον τους Σαουδάραβες- ότι θα τηρήσει τους όρους μιας συμφωνίας από την ώρα που θα είναι άοπλοι. Οι Σαουδάραβες πρέπει να πεισθούν να ακολουθήσουν ένα πιο ρεαλιστικό σύνολο απαιτήσεων. Αλλά αυτό δεν θα είναι εύκολο. Σύμφωνα με τους Σαουδάραβες, το 2016, όταν ήταν πρόθυμοι να ακολουθήσουν μια συμφωνία που θα άφηνε τους Χούτι αρκετά καλά οπλισμένους και θα τους έδινε μια θέση στο πολιτικό τραπέζι, οι Χούτι παρέβησαν την συμφωνία ξεκινώντας νέες επιθέσεις στα σύνορα.

Εν τω μεταξύ, το Ιράν έχει αποκομίσει φανταστικές αποδόσεις από μια μέτρια επένδυση, τραβώντας την Σαουδική Αραβία σε έναν καταστροφικό πόλεμο που δεν μπορεί να κερδίσει χωρίς σημαντική επένδυση προσωπικού ή πόρων. Αλλά μέχρι στιγμής, την Τεχεράνη δεν την έχουν καν φέρει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Και, σοκαριστικά, έχει δοθεί ελάχιστη προσοχή στα ΗΑΕ. Με το να υποστηρίζουν το STC και τους συμμάχους του, τα ΗΑΕ οικοδόμησαν ήσυχα ένα κράτος εντός ενός (αποτυχημένου) κράτους στον νότο της Υεμένης. Δεδομένης της ισχυρής στάσης των ΗΑΕ κατά της Αδελφότητας και του ολοένα και πιο εδραιωμένου ρόλου του Islah στη Mareb και αλλού στον βορρά, δεν είναι λογικό να υποθέσουμε ότι θα ακολουθήσουν μια συμφωνία που θα εξουδετερώσει τους νότιους συμμάχους τους και θα δώσει στο Islah μια θέση στο τραπέζι.

ΜΙΑ ΟΔΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΕΙΡΗΝΗ;