Τι βασανίζει την μεξικανική δημοκρατία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τι βασανίζει την μεξικανική δημοκρατία

Πάρα πολλές ελπίδες αλλά πολύ μικρή αλλαγή
Περίληψη: 

Το Μεξικό αντιμετωπίζει τεράστια προβλήματα: Επίπεδα βίας που προσομοιάζουν με εμφύλιο πόλεμο, υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας, καταφανής διαφθορά και ατιμωρησία στα ανώτατα επίπεδα της κυβέρνησης, συνεχής φτώχυνση της υπαίθρου και μακροπρόθεσμη αποτυχία να επεκταθεί η παροχή δημόσιων αγαθών σε όλη την επικράτεια του Μεξικού.

Η GLADYS I. MCCORMICK είναι αναπληρώτρια καθηγήτρια Ιστορίας και επικεφαλής στην έδρα Jay και Debe Moskowitz για τις σχέσεις Μεξικό-ΗΠΑ στην Σχολή Maxwell για την Ιθαγένεια και τις Δημόσιες Υποθέσεις στο Syracuse University.
Ο MATTHEW R. CLEARY είναι αναπληρωτής καθηγητής Πολιτικών Επιστημών, καθηγητής Αριστείας της Διδασκαλίας Robert D. McClure και πρόεδρος του Προγράμματος Διεθνών Σχέσεων στο Maxwell School of Citizenship and Public Affairs του Syracuse University.

Εκατομμύρια πολίτες του Μεξικού θα πάνε στις κάλπες την 1η Ιουλίου για να εκλέξουν έναν νέο πρόεδρο, ακριβώς όπως έκαναν κάθε έξι χρόνια από το 1934. Εάν η εμπειρία αποτελεί κάποιον οδηγό, οι εκλογές θα διεξαχθούν χωρίς συμβάντα: Οι κάλπες θα ανοίξουν και θα κλείσουν στην ώρα τους, οι παρατηρητές θα δηλώσουν ότι η ψηφοφορία είναι «ελεύθερη και δίκαιη» και οι ηττημένοι θα συγχαρούν τον νικητή, έστω και αν θα δεσμευθούν να συνεχίσουν τον αγώνα. Όμως, δεν είναι όλα καλά με την δημοκρατία του Μεξικού. Η δημόσια στήριξη των δημοκρατικών θεσμών είναι χαμηλή και η πίστη στη δημοκρατική διαδικασία μειώνεται. Ο σημερινός πρόεδρος, Enrique Peña Nieto, έχει καταγράψει κάποια από τα χειρότερα ποσοστά δημόσιας αποδοχής που έχουν καταγραφεί ποτέ στο Μεξικό -ποσοστό μόλις 12%, σύμφωνα με μια δημοσκόπηση του Ιανουαρίου 2017 [1]. Η κυβέρνησή του κατηγορείται για την αποτυχία επίλυσης των πιο ενοχλητικών προβλημάτων του Μεξικού: Επίπεδα βίας που προσομοιάζουν με εμφύλιο πόλεμο, υψηλά ποσοστά εγκληματικότητας, καταφανής διαφθορά και ατιμωρησία στα ανώτατα επίπεδα της κυβέρνησης, συνεχής φτώχυνση της υπαίθρου και μακροπρόθεσμη αποτυχία να επεκταθεί η παροχή δημόσιων αγαθών σε όλη την επικράτεια του Μεξικού.

Τι πρέπει να γίνει;

Αν οι Μεξικανοί αναζητήσουν μια λύση για τα σημερινά πολιτικά δεινά της χώρας τους [2] από τους φετινούς προεδρικούς υποψηφίους, θα ψάχνουν σε λάθος μέρος. Η αλήθεια είναι ότι ο εκλογικός ανταγωνισμός δεν είναι η λύση στα περισσότερα από τα προβλήματα που το Μεξικό και άλλες λατινοαμερικανικές δημοκρατίες αντιμετωπίζουν. Στην πραγματικότητα, είναι πιθανό ότι μεγάλο μέρος της δημοκρατικής ταλαιπωρίας στην περιοχή οφείλεται στην υπερβολική εστίαση στις προεδρικές εκλογές και στις προεκλογικές τους εκστρατείες.

26032018-1.jpg

Διαδηλωτές κρατούν αφίσες σε διαδήλωση διαμαρτυρίας απαιτώντας να μάθουν τι έχει συμβεί στον μαθητή του γυμνασίου, Marco Antonio Sanchez, ο οποίος εξαφανίστηκε αρκετές ημέρες μετά από μια διαμάχη με αστυνομικούς, στην Πόλη του Μεξικό, στις 28 Ιανουαρίου 2018. HENRY ROMERO / REUTERS
-------------------------------------------------------------------------------------

Μια γρήγορη ανασκόπηση των δεδομένων που σχετίζονται με το έγκλημα και την ατιμωρησία βοηθούν να εξηγήσουμε γιατί τόσοι πολλοί Μεξικανοί είναι αποθαρρυμένοι. Περίπου 30.000 άτομα εξαφανίστηκαν από το 2006, πράγμα που σημαίνει ότι εξαφανίστηκαν χωρίς ίχνος και οι αξιωματούχοι συνήθως αρνούνται να ανοίξουν έρευνες όταν οι οικογένειες ζητούν βοήθεια. Αυτό τροφοδοτεί την αίσθηση της συμπαιγνίας των δημοσίων στελεχών με τους εγκληματίες, γεγονός που μπορεί να εξηγεί γιατί μόνο μια στις δέκα απαγωγές αναφέρεται στις Αρχές. Μετά από μια σταθερή πτώση στις ανθρωποκτονίες στις αρχές της δεκαετίας του 2000, τα ποσοστά τριπλασιάστηκαν μεταξύ 2007 και 2011 και αυξήθηκαν και πάλι το 2016. Πέρσι, το 2017 φαίνεται να είναι το πιο βίαιο έτος, με περίπου 30.000 δολοφονίες να αναφέρονται στις Αρχές –ένας αριθμός συγκρίσιμος με τον ετήσιο αριθμό των νεκρών σε χώρες που έχουν χτυπηθεί από πόλεμο, όπως το Ιράκ και η Συρία. Αυτοί οι αριθμοί είναι επίσης συγκρίσιμοι με τα στατιστικά στοιχεία από ορισμένες από τις πιο βίαιες πόλεις στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπως το Σεντ Λούις και το Ντιτρόιτ. Ωστόσο, η μεγάλη διαφορά έγκειται στα ποσοστά εξιχνίασης των ανθρωποκτονιών. Περίπου τα δύο τρίτα των ανθρωποκτονιών στις Ηνωμένες Πολιτείες καταλήγουν σε σύλληψη και κατηγορητήριο, ενώ αντίστοιχο το ποσοστό στο Μεξικό είναι μικρότερο από 2%. Αυτή η συγκλονιστική απόκλιση αποκαλύπτει τις συστηματικές αποτυχίες στην ικανότητα του Μεξικού να προστατεύει τους πολίτες του, και είναι ένα εξέχον παράδειγμα αναποτελεσματικής διακυβέρνησης.

Στο παρελθόν, τα τελετουργικά στοιχεία του εκλογικού κύκλου του Μεξικού συνέβαλαν στην διατήρηση του πολιτικού συστήματος, ακόμη και απέναντι στην κακή διακυβέρνηση, με το να παρέχουν έναν μανδύα δημοκρατικής νομιμότητας, ενώ παράλληλα περιόριζαν τις συμμετοχικές παρορμήσεις των πολιτών. Για παράδειγμα, η καταγεγραμμένη ομοιότητα των συνθημάτων και των υποσχέσεων στις [προεκλογικές] καμπάνιες -που ελάχιστα ποικίλλουν από τη μια εκλογή στην άλλη- βοηθά στην στιγμιαία απόσπαση της προσοχής από τις αδυναμίες των δυσλειτουργικών κυβερνητικών θεσμών και των διεφθαρμένων πολιτικών. Αυτό το τελετουργικό παίζεται κάθε έξι χρόνια στο Μεξικό, καθώς το δράμα του ανταγωνισμού μεταξύ των υποψηφίων ετοιμάζει τους πολίτες για την απελευθέρωση που προέρχεται από τη νίκη ή την απογοήτευση της ήττας την ημέρα των εκλογών. Ωστόσο, ο νέος πρόεδρος δεν κατορθώνει να επιφέρει πραγματικές αλλαγές και συντρίβει τις προσδοκίες που αναδύθηκαν στους μακρινούς μήνες της εκστρατείας. Υπό μια νέα διοίκηση [3], με ελάχιστα να επιδείξει για τις υποσχέσεις που έγιναν κατά την διάρκεια της [προεκλογικής] εκστρατείας, αυτό το ίδιο το εκλογικό σώμα αντιμετωπίζει την αναδυόμενη συνειδητοποίηση ότι το κατεστημένο (status quo) κυριαρχεί, και η απογοήτευσή τους κακοφορμίζει μέχρι να ξεκινήσει ένας άλλος εκλογικός κύκλος. Για χρόνια, αυτό το πρότυπο βοήθησε στην διατήρηση του πολιτικού συστήματος. Αλλά αρχίζει να ξεφτίζει.