Τι βασανίζει την μεξικανική δημοκρατία

Οι Μεξικανοί αποκτούν όλο και περισσότερο συνείδηση του χάσματος μεταξύ της ανούσιας επιπολαιότητας των εκλογικών εκστρατειών και της βαθιάς πολυπλοκότητας των πιο ενοχλητικών πολιτικών και οικονομικών προβλημάτων της χώρας τους. Ο τόνος του προεδρικού αγώνα (η εκστρατεία ξεκινά επίσημα στις 30 Μαρτίου) καθιστά ξεκάθαρη αυτή την αναντιστοιχία. Οι κύριοι υποψήφιοι έχουν σχηματίσει κομματικές συμμαχίες με ονόματα όπως Todos Por México («Όλοι για το Μεξικό») για τον φαινομενικά κεντρώο υποψήφιο José Antonio Meade του κυβερνώντος κόμματος, και Juntos Haremos Historia («Μαζί θα κάνουμε ιστορία»), για τον αριστερό υποψήφιο Andrés Manuel López Obrador. Τα επίσημα σλόγκαν τους δεν είναι πολύ καλύτερα και οι προεκλογικές υποσχέσεις τους δεν διαφέρουν από τις συνήθεις απλοϊκές ιδέες που προσφέρουν οι πολιτικοί στους ψηφοφόρους σε όλους τους εκλογικούς κύκλους: Καλύτεροι μισθοί για τους δασκάλους, σωτηρία της υπαίθρου και τερματισμός της διαφθοράς –«σε λιγότερο από έξι χρόνια», υπόσχεται ο López Obrador. Ο Ricardo Anaya Cortés, ένας τρίτος πρωταγωνιστικός υποψήφιος από έναν συντηρητικό συνασπισμό, έχει πάρει μια τολμηρή στάση διαβεβαιώνοντας τους Μεξικανούς ότι δεν θα «πληρώσει για το τείχος» [που θα χωρίζει το Μεξικό από τις ΗΠΑ] -παρόλο που κανένας άλλος Μεξικανός πολιτικός δεν θα συμφωνούσε ποτέ σε κάτι τέτοιο. Για να είμαστε δίκαιοι, υπάρχουν σημαντικές διαφορές πολιτικής μεταξύ των υποψηφίων, καθώς και διαφορές ως προς τον χαρακτήρα και τις ικανότητές τους. Αλλά η προεκλογική εκστρατεία δεν θα ρίξει πολύ φως σε αυτές τις διαφορές. Αντίθετα, η διαδρομή προς την ημέρα των εκλογών θα κυριαρχείται προφανώς από γερές δαγκωνιές, διαφανώς κενές υποσχέσεις και από μια προτίμηση για εντυπωσιασμό αντί για την ουσία. Είναι εύκολο να καταλάβουμε γιατί οι Μεξικανοί έχουν ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα ικανοποίησης από την δημοκρατία στην Λατινική Αμερική. (Σε μια πρόσφατη μελέτη, μόνο η Αϊτή και η Βενεζουέλα κατατάσσονται χαμηλότερα [4]). Είναι επίσης σαφές γιατί είναι μεταξύ των πιο πιθανών στην Λατινική Αμερική να εκφράσουν την υποστήριξή τους σε έναν «ισχυρό ηγέτη» [5] που δεν θα έχει να ασχοληθεί με ένα νομοθετικό σώμα [στμ: βουλή].

Μήπως η υποστήριξη για την δημοκρατία στο Μεξικό βρίσκεται σε σημείο θραύσης; Θα κατέληγε μια αμφίρροπη έκβαση τον Ιούλιο στην περαιτέρω υποβάθμιση της δημοκρατικής νομιμότητας ή ακόμη και σε πολιτική βία; Δεν πιστεύουμε ότι το Μεξικό έχει φτάσει στο σημείο αυτό. Αλλά ένας από τους κύριους λόγους για τους οποίους η δημοκρατική νομιμοποίηση είναι τόσο αβέβαιη είναι ότι τόσο οι πολίτες όσο και οι ηγέτες προσδίδουν υπερβολική πίστη στην ικανότητα των εκλογών να δημιουργήσουν μια καλά λειτουργούσα δημοκρατία. Η βελτίωση της δημοκρατικής διακυβέρνησης στο Μεξικό θα εξαρτηθεί από ένα ευρύτερο φάσμα θεσμικών μεταρρυθμίσεων. Τρεις τομείς βελτίωσης είναι ιδιαίτερα πιεστικοί: Ο επαγγελματισμός της γραφειοκρατίας, η βελτίωση της διαφάνειας και η δικαστική μεταρρύθμιση.

Ένας ακτιβιστής κρατά πλακάτ κατά την διάρκεια διαμαρτυρίας ενάντια στον νέο Νόμο Εσωτερικής Ασφάλειας, στην πόλη του Μεξικό, στις 13 Δεκεμβρίου 2017. Το πλακάτ γράφει: «Δεν θέλουμε τον στρατό στους δρόμους». EDGARD GARRIDO / REUTERS
------------------------------------------------------------

Όπως σε πολλές χώρες της Λατινικής Αμερικής, η γραφειοκρατία του Μεξικού είναι από παλιά αναποτελεσματική, μη αποφασιστική και ευάλωτη σε διάφορες μορφές διαφθοράς [6], όπως οι πατροναριστικοί διορισμοί και ο προσωπικός πλουτισμός. Ως εκ τούτου, οι πιο ελπιδοφόροι νέοι επαγγελματίες της χώρας έχουν συχνά αποφύγει μια σταδιοδρομία τους στον δημόσιο τομέα. Η λύση του Μεξικού ήταν να δημιουργήσει ένα πιο επαγγελματικό πρόγραμμα δημοσίων υπηρεσιών το 2003. Η συμμετοχή στο πρόγραμμα είναι ανταγωνιστική και η επαγγελματική εξέλιξη εξαρτάται από την συνεχιζόμενη κατάρτιση˙ εκείνοι που δεν προοδεύουν θα μπορούσαν να εξαλειφθούν. Υπήρξε μια παρόμοια μεταβολή όσον αφορά την διαφάνεια. Στο παρελθόν, ήταν αδύνατο οι Μεξικανοί πολίτες να έχουν πρόσβαση στο είδος των πληροφοριών που απαιτούνται για να καταστήσουν την κυβέρνηση υπόλογη, είτε πρόκειται για πληροφορίες ρουτίνας σχετικά με τους μισθούς και τους προϋπολογισμούς, είτε για πιο ευαίσθητες πληροφορίες για την δημόσια ασφάλεια και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Το 2002, η διοίκηση του Vicente Fox ψήφισε τον Ley de Transparencia («Νόμος περί διαφάνειας»), μια σαρωτική μεταρρύθμιση που δημοσιοποιούσε στο κοινό κυβερνητικά έγγραφα με βάθος αρκετές δεκαετίες στο παρελθόν, συμπεριλαμβανομένων των αναφορών πληροφοριών σχετικά με την σφαγή των φοιτητών το 1968, την παραμονή των Ολυμπιακών Αγώνων στην Πόλη του Μεξικό. Ο νόμος δημιούργησε επίσης ένα, προσβάσιμο στο κοινό, κέντρο ανταλλαγής πληροφοριών της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένης μιας διαδικτυακής πύλης μέσω της οποίας οι πολίτες μπορούν να υποβάλλουν αιτήματα για πρόσθετες πληροφορίες και να δουν, μεταξύ άλλων, τους μισθούς των ομοσπονδιακών αξιωματούχων.