Θα συνεχιστεί ο πόλεμος της Βραζιλίας κατά της διαφθοράς; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Θα συνεχιστεί ο πόλεμος της Βραζιλίας κατά της διαφθοράς;

Πώς η πολιτική τάξη απειλεί το μέλλον της «Επιχείρησης Πλυντήριο Αυτοκινήτων»
Περίληψη: 

Η Επιχείρηση Πλυντήριο Αυτοκινήτων στην Βραζιλία έδειξε ότι οι εκλεγμένοι πολιτικοί είναι περισσότερο υπόλογοι στις ομάδες συμφερόντων που χρηματοδοτούν τις προεκλογικές εκστρατείες τους και υποστηρίζουν τα δίκτυα πατρωνίας τους, παρά στους ψηφοφόρους που τους εκλέγουν εξ αρχής.

Ο EDUARDO MELLO είναι επίκουρος καθηγητής στο Fundação Getulio Vargas, στην Βραζιλία.
Ο MATIAS SPEKTOR είναι επίκουρος καθηγητής στο Fundação Getulio Vargas, στην Βραζιλία.

Όταν ο πρώην πρόεδρος της Βραζιλίας Luiz Inácio Lula da Silva (γνωστός ως Lula) παραδόθηκε στην αστυνομία τον περασμένο Απρίλιο για να αρχίσει να εκτίει μια δωδεκαετή ποινή για κατηγορίες διαφθοράς [1], πολλοί πίστευαν ότι το business as usual στην Βραζιλία τελικά τελείωσε. Η σύλληψη οποιουδήποτε πρώην προέδρου θα αποτελούσε τεράστιο μετασχηματισμό σε μια χώρα γνωστή για μια κουλτούρα πολιτικής ατιμωρησίας, αλλά ο Λούλα ήταν μιας διαφορετικής τάξης. Αφότου υπηρέτησε ως πρόεδρος για οκτώ χρόνια (2003-10), εγκατέλειψε το αξίωμά του με ουρανομήκη ποσοστά έγκρισης στο 80% και είχε καταφέρει να χρίσει την Dilma Rousseff ως διάδοχό του. Το 2009, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπαράκ Ομπάμα, τον χαρακτήρισε «τον δημοφιλέστερο πολιτικό επί της γης». Για εκατομμύρια Βραζιλιάνους, ο Λούλα ενσωμάτωσε το όνειρο μιας πιο ευημερούσας ζωής. Για πολλούς, η φυλάκισή του έδειξε ότι η Βραζιλία είχε αρχίσει επιτέλους να αντιμετωπίζει τα προβλήματα της ενδημικής διαφθοράς στην πολιτική.

08052018-1.jpg

Διαδηλωτές συμμετέχουν σε διαμαρτυρία προς υποστήριξη της διερεύνησης της έρευνας Lava Jato (Πλυντήριο Αυτοκινήτων) στο Ρίο ντε Τζανέιρο, στην Βραζιλία, τον Μάρτιο του 2017. RICARDO MORAES / REUTERS
------------------------------------------------------------------------

Δυστυχώς, το αποτέλεσμα της μεγαλύτερης πολιτικής κρίσης της Βραζιλίας [2] μετά την μετάβασή της στην δημοκρατία πριν από τρεις δεκαετίες, απέχει πολύ από το να είναι προκαθορισμένο. Με την κωδική ονομασία Operação Lava Jato (Επιχείρηση Πλυντήριο Αυτοκινήτων), η έρευνα κατά της διαφθοράς ξεκίνησε το 2014 ακολουθώντας το νήμα των διαχειριστών χρημάτων της μαύρης αγοράς που χρησιμοποιούσαν βενζινάδικα και πλυντήρια αυτοκινήτων για να ξεπλένουν παράνομα χρήματα. Οι ανακριτές τελικά ανακάλυψαν ότι αυτοί οι ίδιοι εγκληματίες ξέπλεναν χρήματα για τα βασικά στελέχη του κρατικού πετρελαϊκού γίγαντα Petrobras οι οποίοι συμμετείχαν σε συμφωνίες με πολλούς εκλεγμένους αξιωματούχους που έφταναν μέχρι το προεδρικό μέγαρο. Διαπίστωσαν ότι υπερβάλλουσες πληρωμές από συμβόλαια που συντάχθηκαν από την κυβέρνηση της Βραζιλίας μεταφέρονταν σε ένα μυστικό ταμείο που κατεύθυνε τα χρήματα σε πολιτικά κόμματα και καλά διασυνδεδεμένους επιχειρηματικούς ομίλους. Δισεκατομμύρια δολάρια από χρήματα των φορολογουμένων χρηματοδότησαν προεκλογικές εκστρατείες παράνομα και τροφοδότησαν ένα σύστημα μέσω του οποίου τα ιδιωτικά συμφέροντα μπορούσαν να αγοράσουν πολιτικές χάρες και στους τρεις κλάδους της κυβέρνησης. Επιχειρηματικοί όμιλοι και κομματικοί αξιωματούχοι που συμμετείχαν στο σχέδιο, δωροδοκούσαν αξιωματούχους σε 12 άλλες χώρες της Λατινικής Αμερικής και της Αφρικής, και έκρυβαν τα παράνομα κονδύλια τους στην Ευρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες.

Η Επιχείρηση Πλυντήριο Αυτοκινήτων περιλαμβάνει μερικές δωδεκάδες δικαστές, εισαγγελείς και ανακριτές στην πόλη Curitiba και τώρα διακλαδίζεται στην Μπραζίλια, το Ρίο ντε Τζανέιρο και το Σάο Πάολο. Με μια έξυπνη στάση απέναντι στην λειτουργία των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της κοινής γνώμης, κινητοποίησαν μαζική δημόσια υποστήριξη από ψηφοφόρους μπουχτισμένους από δεκαετίες βρώμικης πολιτικής. Κατάφεραν επίσης να ξεπεράσουν τα πρώτα εμπόδια, κερδίζοντας την υποστήριξη των στελεχών του Εθνικού Κογκρέσου στη Μπραζίλια και κερδίζοντας την εμπιστοσύνη των βασικών δικαστών στο Ανώτατο Δικαστήριο και στο Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα. Όμως, καθώς η επιχείρησή τους έγινε πιο περίπλοκη, η ικανότητά τους να συνεχίσουν να πιέζουν ήρθε αντιμέτωπη με μεγαλύτερη αντίσταση στο πολιτικό φάσμα.

Μέχρι στιγμής, η απόδοση της ομάδας ήταν αξιοσημείωτη. Από το 2014, η Επιχείρηση Πλυντήριο Αυτοκινήτων κατηγόρησε, και σε ορισμένες περιπτώσεις έστειλε στο δικαστήριο ή στην φυλακή, πάνω από 500 υψηλόβαθμους πολιτικούς, γραφειοκράτες και επιχειρηματίες. Κατά την διαδικασία αυτή, έχει ανακτήσει δισεκατομμύρια δολάρια για τους φορολογούμενους και έχει κατηγορήσει τέσσερις πρώην προέδρους, αποκαλύπτοντας βρωμιά που πηγαίνει πίσω δεκαετίες και αφορά σχεδόν κάθε σημαντικό πολιτικό κόμμα.

ΟΙ προσωπικότητες των κατηγορουμένων θα ήταν ακόμη υψηλότερες αν δεν υπήρχε ένας νόμος που επιτρέπει στους Βραζιλιάνους πολιτικούς να έχουν μια ιδιαίτερη θέση. Όταν διαπράττουν έγκλημα, μπορούν να δικαστούν μόνο από το Ανώτατο Δικαστήριο. Αυτό ουσιαστικά ισοδυναμεί με ασυλία -τα τελευταία 30 χρόνια το δικαστήριο καταδίκασε μόνο τέσσερις πολιτικούς. Παρεμπιπτόντως, το ένα τρίτο των μελών του Κογκρέσου σήμερα αντιμετωπίζουν ποινικές διαδικασίες ενώπιον του Ανώτατου Δικαστηρίου, αλλά διατηρούν τις θέσεις τους επειδή οι υποθέσεις τους δεν πηγαίνουν ποτέ σε δίκη χάρη σε φιλικούς δικαστές του Ανωτάτου Δικαστηρίου, τους οποίους εκείνοι διορίζουν.