Πώς η παροχή επιλογών μπορεί να σώσει την Ευρώπη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς η παροχή επιλογών μπορεί να σώσει την Ευρώπη

Γιατί η ΕΕ χρειάζεται λιγότερη τεχνοκρατία και περισσότερη δημοκρατία

Η ΕΕ μπορεί να υποστηρίξει την «ενότητα» με την έννοια ενός κοινού γενικού σκοπού ειρήνης και ευημερίας και μιας γενικής αίσθησης πολιτικής κοινότητας, αλλά να την πλαισιώνει ως συμμετοχική και όχι αποκλειστική, εύκαμπτη και όχι άκαμπτη. Στον τομέα της άμυνας, για παράδειγμα, η ΕΕ μπορεί να συνεχίσει να επιδιώκει μια δικτυωμένη έκδοση ικανοτήτων ασφαλείας, όπου τα κράτη-μέλη συνενώνονται σε συγκεκριμένους τομείς αντί να δημιουργήσουν έναν ενιαίο ευρωπαϊκό στρατό. Για να αναφέρουμε δύο παραδείγματα, η Σκανδιναβική Ομάδα Μάχης (Nordic Battlegroup) υλοποιείται με τις στρατιωτικές δυνάμεις της Εσθονίας, της Φινλανδίας, της Ιρλανδίας, της Λετονίας, της Λιθουανίας, της Νορβηγίας και της Σουηδίας, ενώ η Ευρωπαϊκή Διοίκηση Αερομεταφορών (European Air Transport Command) που εδρεύει στο Αϊντχόβεν, η οποία ελέγχει τον εναέριο ανεφοδιασμό και τις στρατιωτικές μεταφορές, λειτουργεί από κοινού από το Βέλγιο, την Γαλλία, την Γερμανία, την Ιταλία, το Λουξεμβούργο, την Ολλανδία και την Ισπανία. Άλλοι θα μπορούσαν να επιλέξουν να είναι εντελώς εκτός της εν λόγω ολοκλήρωσης ασφαλείας. Ομοίως, όσον αφορά την οικονομική διακυβέρνηση, μια ομάδα-πυρήνας μπορεί να ωθήσει προς τα εμπρός στοιχεία μιας δημοσιονομικής ένωσης για να στηρίξει καλύτερα το ευρώ, ενώ όσοι βρίσκονται εκτός του ενιαίου νομίσματος θα συνεχίσουν με το status quo. Αν και όλες οι χώρες της ΕΕ εξακολουθούν να τηρούν το βασικό νομικό πλαίσιο της ενιαίας αγοράς, ορισμένα κράτη-μέλη ενδέχεται να επιθυμούν να κάνουν πιο συγκεντρωτικές πολιτικές σε τομείς όπως τα δικαιώματα των εργαζομένων. Το κλειδί για την επιτυχία αυτών των προσπαθειών είναι να υιοθετηθεί η πραγματική συζήτηση μέσα σε κάθε εθνικό πλαίσιο και στον πανευρωπαϊκό πολιτικό χώρο, σχετικά με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα κάθε συγκεκριμένης πολιτικής εμβάθυνσης ή μη εμβάθυνσης της ένωσης.

Ορισμένες περιοχές είναι σαφώς λιγότερο κατάλληλες για λύσεις πολλαπλών ταχυτήτων. Για την αντιμετώπιση της μεταναστευτικής κρίσης, η ΕΕ πρέπει να συνεχίσει συλλογικά να αναπτύσσει βαθύτερη συνεργασία στον τομέα της αστυνόμευσης, των προσπαθειών αντι-τρομοκρατίας και του ελέγχου των συνόρων μέσω μιας ευρωπαϊκής συνοριοφυλακής και ακτοφυλακής. Ωστόσο, θα μπορούσε να συνεχιστεί η διαφοροποίηση όσον αφορά τις ειδικές μορφές εθνικής εφαρμογής, και τις εθνικές πολιτικές σχετικά με τα καθεστώτα νόμιμης μετανάστευσης, με διαφορετικούς κανόνες όσον αφορά την πορεία προς την εθνική ιθαγένεια.

Η συμμετοχή σε μια πραγματικά ευέλικτη ένωση θα επιτρέψει μια πιο δημοκρατικά ενημερωμένη διαδικασία, όπου τα κράτη-μέλη θα κερδίζουν τα οφέλη της ενότητας, ενώ θα σέβονται την βαθιά ριζωμένη ποικιλομορφία το ένα του άλλου. Σύμφωνα με τις τρέχουσες εκτιμήσεις [6], το περίπου 40% της νομοθεσίας της ΕΕ είναι ήδη διαφοροποιημένο, καθώς τα κράτη-μέλη απέχουν εντελώς από κανόνες της ΕΕ ή εφαρμόζουν διαφορετικά αυτούς τους κανόνες, ενώ ορισμένα κράτη-μέλη υιοθετούν αυστηρότερες εγχώριες ερμηνείες από όσο άλλα. Παρόλο που κάποιος μπορεί να σχεδιάσει εύκολα ένα χάρτη των κρατών-μελών της ΕΕ, αυτός ο χάρτης έχει γίνει ολοένα και πιο αναξιόπιστος όταν δείχνει πού εφαρμόζονται πραγματικά οι κανόνες και τα δικαιώματα της ΕΕ. Γιατί λοιπόν να μην αντικαταστήσουμε την αρχή μιας «όλο και στενότερης ένωσης» (ever closer union) με μια «ενότητα στην ποικιλομορφία» (unity in diversity), που είναι και το ίδιο το σύνθημα της ΕΕ; Το να επιτρέπεται η διαφοροποίηση είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ΕΕ, όπου η υποστήριξη για τις πολιτικές και τους θεσμούς βασίζεται [7] σε μεγάλο βαθμό στα συγκεκριμένα απτά οφέλη που τα άτομα αντιλαμβάνονται.

Αυτό το σενάριο διαφοροποίησης δεν είναι υπερβολικό, καθώς υπάρχουν σαφή ιστορικά προηγούμενα για τις πολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει η ΕΕ. Η ιστορία των ομοσπονδιακών συστημάτων [8], όπως στην Γερμανία ή στις Ηνωμένες Πολιτείες, δείχνει ότι οι υποεθνικές μονάδες αγωνίζονται σκληρά μεταξύ τους για την φύση της πορείας προς μια ομοσπονδιακή ένωση, όπως και εκείνες που επιδιώκουν να κάνουν την εξουσία πιο συγκεντρωτική, ωστόσο [συνολικά] μπορούν να παραμείνουν ως ισχυρές πολιτικές κοινότητες. Σε σύγχρονες περιπτώσεις όπως ο Καναδάς, η Ινδία, η Ινδονησία ή η Ισπανία, ο ασύμμετρος ομοσπονδισμός, με τις εξαιρέσεις του και με μια πληθώρα ρυθμίσεων σε επίπεδο πολιτείας, στήριξε τις επιτυχείς προσπάθειες για την δημιουργία ανθεκτικών στον χρόνο πολιτικών οντοτήτων. Η πραγματικότητα της πολιτικής είναι ότι μερικές φορές είναι απαραίτητο να επιτύχουμε συμφωνίες που επιτρέπουν σε μια ευρύτερη πολιτική κοινότητα να μείνει μαζί, ακόμα κι αν παράγει ατελείς ενώσεις.

ΕΝΑΣ ΚΑΛΥΤΕΡΟΣ ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΟΣ

Το δημοψήφισμα του Brexit κατέδειξε ότι η επιλογή μεταξύ του «τίποτα άλλο εκτός από ενσωμάτωση» ή του «έξοδος από την ΕΕ», θα οδηγήσει μόνο σε χάος. Οι υποστηρικτές της ΕΕ πρέπει να υιοθετήσουν με θάρρος την ουσιαστική και υγιή ευελιξία και διαφοροποίηση, αντί απλώς να υποχωρούν στα καθοδηγούμενα από τις ελίτ, τεχνοκρατικά σχέδια για μεγαλύτερη ολοκλήρωση. Η ανάπτυξη μιας νομιμοποιημένης και σταθερής πολιτικής κοινότητας σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορεί να προέλθει μόνο από την σκληρή δουλειά του να επιτρέπεται το ξεδίπλωμα των δημοκρατικών πολιτικών, με υπεύθυνους ηγέτες να ενημερώνουν τους πολίτες για τις πολιτικές ευκαιρίες και τους συμβιβασμούς που απαιτούνται για να συντηρηθεί η ΕΕ, και με τους πολίτες να ανταποκρίνονται με την δέσμευση σε πραγματικές επιλογές. Το να επιτραπεί ένα πιο ευέλικτο μοντέλο είναι ζωτικής σημασίας για την διατήρηση της καινοτόμου οντότητας που δημιουργεί ειρήνη και ευημερία, που είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/europe/2018-05-14/how-choice-can...