Η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση και η Γερμανία

Ο Mackinder αναφέρεται σε σειρά ιστορικών γεγονότων όπου η γερμανική πολιτική (κατά τους προηγούμενους αιώνες κατά κύριο λόγο πρωσική και κατά δεύτερο λόγο αυστριακή) βρίσκονταν σε σύμπλευση με την αντίστοιχη ρωσική (π.χ Ιερή Συμμαχία, που απαρτιζόταν από την Ρωσία, την Πρωσία και την Αυστρία) λαμβάνοντας υπόψη παράλληλα, στοιχεία όπως η γερμανική παιδεία του Μεγάλου Πέτρου, αλλά και η γερμανική καταγωγή της Μεγάλης Αικατερίνης. Αυτή η σύμπλευση, βέβαια, δεν σημαίνει ότι μεταξύ τους δεν υπήρχαν ανταγωνισμοί ακόμα και ένοπλες αναμετρήσεις. Ωστόσο σε όλες αυτές τις δυνάμεις ήταν εξ αρχής κοινή και θεμελιώδης η αντιπαράθεση με τα συμφέροντα της Δύσης και γενικά με τις θαλάσσιες δυνάμεις που αντιπροσώπευε κατ’ αρχήν η αγγλική και η γαλλική κυριαρχία και πολύ αργότερα η αμερικανική. Η κοινή αυτή θέση Γερμανίας και Ρωσίας, παρά τις όποιες μεταξύ τους αντιπαλότητες, κατά τον Mackinder, πηγάζει από την γεωγραφική τους θέση στην παγκόσμια νήσο, η οποία δεν μπορεί να απαλειφθεί ή να παραβλεφθεί. Και είναι αυτή η κοινή τους «μοίρα» η οποία τους υπαγορεύει μία μόνιμη εξ ορισμού αντίθεση στα κοινώς αποκαλούμενα Δυτικά συμφέροντα (των Θαλάσσιων Δυνάμεων).

Για τον Mackinder είναι τόσο θεμελιώδης αυτή η αρχή για την Δυτική πολιτική ώστε αναφέρει ότι όπως κάποτε ένας Ρωμαίος στρατηγός έπειτα από κάθε νικηφόρα εκστρατεία έβαζε έναν δούλο να του υπενθυμίζει την θνητότητά του κατά την διάρκεια της θριαμβευτικής εισόδου του στην Ρώμη, έτσι θα πρέπει και στους ασκούντες την Δυτική πολιτική να τους ψιθυρίζονται συνεχώς οι ακόλουθες γραμμές:

Who rules East Europe, commands the Heartland
Who rules the Heartland, commands the World-Island
Who rules the World-Island, commands the World.

Η θεωρία του Mackinder έδωσε βασικά στοιχεία στην γεωπολιτική σκέψη και θεωρία του Γερμανού καθηγητή της γεωγραφίας Karl Haushofer την δεκαετία του 1920. Ο Haushofer φυσικά ανέδειξε και πρότεινε αυτά που ο Mackinder απευχόταν και εξόρκιζε, ως την οδό που πρέπει να ακολουθήσει η Γερμανία, δηλαδή την γεωπολιτική σύζευξη Γερμανίας, Ρωσίας και Ιαπωνίας, προκειμένου να ακυρωθεί η παγκόσμια επικράτηση της Δύσης [1] μέσω της διάρρηξης του ασφυκτικού κλοιού των Θαλάσσιων δυνάμεων. Επιβεβαίωνε δε με αυτόν τον τρόπο o Haushofer, την κατάταξη της Γερμανίας στις χερσαίες δυνάμεις που είχε πρώτος αναφέρει ο Mackinder.

Ιδιαίτερη βαρύτητα δίνει ο Mackinder στις οικονομικές πολιτικές της Γερμανίας οι οποίες συνέδραμαν στο μέγιστο βαθμό τους ευρύτερους γεωπολιτικούς σχεδιασμούς της προσφέροντας τους απαραίτητους πόρους και την οικονομική ισχύ η οποία απαιτείτο. Έτσι, από το 1878 η Γερμανία άρχισε να ενδυναμώνει το ανθρώπινο δυναμικό της μέσω της ενίσχυσης της εγχώριας απασχόλησής του και, μάλιστα, της εξειδικευμένης μέσω ενός ιδιόμορφου συστήματος δασμών [2], ενώ παράλληλα σημαντικές βιομηχανίες, τράπεζες και κλάδοι εισήλθαν κάτω από τον κρατικό έλεγχο προκειμένου να συνδράμουν σε μια άνευ προηγουμένου ενίσχυση της εγχώριας βιομηχανικής παραγωγής, υλοποιώντας με αυτόν τον τρόπο μια από τις βασικές αρχές του Lebensraum [ζωτικού χώρου], την αυτάρκεια. Την ίδια στιγμή, η προβολή της γερμανικής οικονομικής ισχύος στο εξωτερικό είχε ξεκινήσει. Διεθνείς ατμοπλοϊκές γραμμές επιδοτούνταν μέσω κρατικών κονδυλίων, ενώ τραπεζικά ιδρύματα χρησιμοποιούνταν ως προφυλακές διείσδυσης σε ξένες πόλεις και αγορές. Κατά το 1905, σύμφωνα με τον Mackinder, η Γερμανία είχε καταφέρει να προσδέσει οικονομικά στο άρμα της επτά κράτη της ευρύτερης περιοχής της, της Ρωσίας συμπεριλαμβανομένης. Το ίδιο χρονικό διάστημα, τα ποσοστά της Γερμανικής μετανάστευσης στο εξωτερικό μηδενίζονταν, καθώς η δημιουργία μιας επιθετικής οικονομίας απορροφούσε πλέον το σύνολο των διαθέσιμων ανθρώπινων πόρων και δη του πλέον καταρτισμένου και εξειδικευμένου.

Παράλληλα, σύμφωνα με τον Mackinder η ευρεία διάδοση των ιδεών του Adam Smith περί της ευεργετικής φύσης του ελεύθερου παγκόσμιου εμπορίου, σε συνδυασμό με τον γερμανικό προστατευτισμό που όμως διεκδικούσε τα οφέλη του ελεύθερου εμπορίου σε ξένες αγορές (αλλά δίχως να δέχεται την εφαρμογή του στην γερμανική αγορά) απογείωσε κυριολεκτικά την γερμανική οικονομική μηχανή. Ο Mackinder παραδέχεται ότι αυτοί οι συνδυασμοί σε σύντομο χρονικό διάστημα απογύμνωσαν την Βρετανία από βασικές της βιομηχανίες αφήνοντας και την θαλάσσια ισχύ της ουσιαστικά χωρίς τις υποδομές εκείνες οι οποίες θα της παρείχαν υποστήριξη και διοικητική μέριμνα.

Ήταν, μάλιστα, η οικονομική σκέψη της σχολής του Μάντσεστερ, κατά τον Mackinder, που υπερθεμάτιζε για τις ευεργετικές επιδράσεις του διεθνούς εμπορίου, ιδιαίτερα στην επίτευξη μιας μακροχρόνιας ειρήνης μεταξύ των εθνών, η οποία παρέσυρε την Αγγλία στην επικίνδυνη αυτή ατραπό, αφήνοντάς την ουσιαστικά γυμνή από οικονομικά μέσα αντίδρασης. Όπως αναφέρει ο Mackinder, όταν η ισχύς της Βρετανίας απειλήθηκε από την οικονομική εξάπλωση του γερμανικού Kultur, δεν είχε οικονομικά μέσα να αντιδράσει, καθώς είχε απολέσει το σημαντικότερο μέρος της βιομηχανίας της και το μόνο που της έμενε ήταν η προβολή της θαλάσσιας ισχύος της.

Η ΣΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

Σήμερα βέβαια η Ευρώπη εμφανίζεται ενωμένη σε μια Ένωση αποτελούμενη σχεδόν από το σύνολο των κρατών που υπάρχουν σε αυτή, ενώ έχουν γίνει τα πρώτα βήματα για την νομισματική της κατ’ αρχήν και στην συνέχεια την πολιτική ενοποίησή της.
Είναι, όμως, αλήθεια τα πράγματα έτσι, ή μήπως υπάρχουν στοιχεία που καταμαρτυρούν ότι κάποια γεωπολιτικά αρχέτυπα του παρελθόντος δεν έχουν εξαλειφθεί, αλλά παραμένουν ζωντανά ακόμα και στο πλαίσιο μιας Πανευρωπαϊκής Ένωσης μεταξύ, υποτίθεται, ισότιμων μελών;

-Το εργαλείο του κοινού νομίσματος και η παγίδα των χωρών του Νότου-