Τι θα χρειαστεί για να επιστρέψουν στην πατρίδα τους οι Σύροι πρόσφυγες; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Τι θα χρειαστεί για να επιστρέψουν στην πατρίδα τους οι Σύροι πρόσφυγες;

Τα εμπόδια είναι σημαντικά
Περίληψη: 

Καμία πολιτική διευθέτηση του εμφυλίου πολέμου στην Συρία δεν θα είναι βιώσιμη εάν δεν ανταποκρίνεται στις ανάγκες και τις συνθήκες των προσφύγων. Η διεθνής κοινότητα πρέπει να επιμείνει σε ένα διαπραγματευτικό πλαίσιο επικεντρωμένο στους πρόσφυγες, το οποίο να υποστηρίζει το δικαίωμα της εκούσιας επιστροφής.

Η MAHA YAHYA είναι διευθύντρια του Κέντρου Μέσης Ανατολής Carnegie, όπου το έργο της επικεντρώνεται στις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της μετανάστευσης και της προσφυγικής κρίσης.

Τα 18 εκατομμύρια που αριθμούν οι Σύροι αποτελούν λιγότερο από το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού, αλλά το επιβλητικό ένα τρίτο του συνόλου των προσφύγων [1] είναι Σύροι. Από το 2011, περισσότεροι από 5,5 εκατομμύρια άνθρωποι έχουν εγκαταλείψει την χώρα και 6,1 εκατομμύρια έχουν εκτοπιστεί εσωτερικά. Οι γείτονες της Συρίας έχουν επιβαρυνθεί από την κρίση: Υπάρχουν 3,3 εκατομμύρια εγγεγραμμένοι πρόσφυγες στην Τουρκία, ένα εκατομμύριο στον Λίβανο και 650.000 στην Ιορδανία [2]. Περίπου μισό εκατομμύριο Σύροι πρόσφυγες κατοικούν σήμερα στην Ευρώπη. (Ο Καναδάς και οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν πάρει περίπου 50.000 και 18.000, αντίστοιχα).

Αυτές οι προσφυγικές ροές αποσταθεροποίησαν άλλες χώρες στην περιοχή, ανασχημάτισαν την παγκόσμια πολιτική ασύλου και μετανάστευσης και πυροδότησαν μια λαϊκιστική αντίδραση στην Δύση που υπονόμευσε την φιλελεύθερη δημοκρατία. Οπότε, δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι οι περισσότερες διεθνείς συζητήσεις για το μέλλον των πληθυσμών Σύρων προσφύγων καταλήγουν σε μια απλή λύση: Την αποστολή τους πίσω στην Συρία [3] μόλις ολοκληρωθεί η σύγκρουση. Οι διάφορες διεξαγόμενες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις -όπως η διαδικασία της Γενεύης, που υποστηρίζεται από τον ΟΗΕ, και οι συνομιλίες της Αστάνα, που υποστηρίζονται από το Ιράν, την Ρωσία και την Τουρκία- θεωρούν δεδομένο ότι οι πρόσφυγες θα επιστρέψουν πρόθυμα στην πατρίδα τους, μόλις λάβει χώρα μια πολιτική διευθέτηση.

28052018-1.jpg

Σύροι πρόσφυγες στην Λέσβο, τον Νοέμβριο του 2017. ALKIS KONSTANTINIDIS / REUTERS
-----------------------------------------------------------------------

Αλλά αυτά τα σχέδια έχουν αγνοήσει ένα κρίσιμο κομμάτι της εξίσωσης: Το τι είναι αυτό που θέλουν οι ίδιοι οι πρόσφυγες. Οι συνάδελφοί μου και εγώ στο Κέντρο Μέσης Ανατολής Carnegie [4] επιδιώξαμε να καλύψουμε αυτό το κενό ρωτώντας τους πρόσφυγες στην Ιορδανία και στον Λίβανο για το τι θα χρειαζόταν για να πάνε σπίτι τους. Αυτές οι συζητήσεις κατέστησαν σαφές πόσο δύσκολη είναι η μαζική εθελοντική επιστροφή.

ΤΙ ΘΕΛΟΥΝ ΟΙ ΠΡΟΣΦΥΓΕΣ

Παρόλο που οι εμπειρίες των διακρίσεων στις σημερινές χώρες διαμονής οδήγησαν πολλούς πρόσφυγες στη ρομαντικοποίηση της προπολεμικής Συρίας, οι συνεντευξιαζόμενοι κατά συντριπτική πλειοψηφία επικαλέστηκαν την ασφάλεια και την προστασία [5] ως κύρια προϋπόθεση για την επιστροφή. Αλλά οι περισσότεροι δεν πιστεύουν ότι αυτές οι συνθήκες ασφάλειας θα πληρούνται σύντομα χωρίς κάποιας μορφής πολιτική αλλαγή. Η πλειοψηφία των προσφύγων αντιτίθεται στο καθεστώς και γι’ αυτούς η ασφάλεια και η προστασία μπορούν να διασφαλιστούν μόνο εάν ο πρόεδρος της Συρίας, Μπασάρ αλ-Άσαντ, φύγει. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για τις γυναίκες, οι οποίες φοβούνται για την ασφάλεια των παιδιών και των οικογενειών τους εάν επιστρέψουν. Αλλά η αποχώρηση του Άσαντ δεν είναι το μόνο που θέλουν οι πρόσφυγες˙ πολλοί πιστεύουν ότι η ασφάλεια και η προστασία σημαίνει επίσης αποστρατιωτικοποίηση, η οποία συνεπάγεται την διάλυση όλων των πολιτοφυλακών και των ένοπλων παρατάξεων και την παύση των αυθαίρετων συλλήψεων και σημείων ελέγχου. Για τους περισσότερους πρόσφυγες, οι τοπικοί δρώντες φέρνουν μόνο χάος και αστάθεια. Οι ελπίδες τους για τον τερματισμό της σύγκρουσης έγκεινται κυρίως σε εξωτερικούς παράγοντες. Ακόμη και οι υπέρ του [συριακού] καθεστώτος πρόσφυγες (που πήραν το καθεστώς του πρόσφυγα επειδή διέφυγαν από περιοχές με βαριά σύγκρουση) έχουν αμφιβολίες σχετικά με το εάν η πατρίδα τους θα είναι αρκετά ασφαλής για να επιστρέψουν. Αν και κάποιοι πιστεύουν ότι υπάρχει ελπίδα για πολιτική σταθερότητα εάν ο συριακός στρατός ανακτήσει τον έλεγχο σε αρκετά εδάφη, οι περισσότεροι αισθάνονται ότι δεν υπάρχει λύση στον ορίζοντα.

Ένα άλλο βασικό εμπόδιο για την επιστροφή των προσφύγων είναι η υποχρεωτική στρατολόγηση στην Συρία για άνδρες ηλικίας 18 έως 42 ετών, μια πολιτική που ώθησε επίσης την αποχώρηση πολλών από τους συμμετέχοντες νέους στην ομάδα στην οποία εστιάσαμε (focus group). Τα σεχταριστικά παράπονα αναμιγνύουν αυτόν τον φόβο. Δεδομένου ότι οι Αλαουίτες κυριαρχούν στην κυβερνώσα πολιτική τάξη της Συρίας, ορισμένοι νεαροί Σουνίτες πιστεύουν ότι θα σταλούν στην πρώτη γραμμή για να πεθάνουν, ενώ οι Αλαουίτες στρατιώτες θα λάβουν ασφαλέστερες τοποθετήσεις. Οι πρόσφατοι νόμοι περιπλέκουν ακόμη περισσότερο αυτό το ζήτημα. Το 2017, η κυβέρνηση επέβαλε πρόστιμο ύψους 8.000 δολαρίων σε άνδρες που δεν εγγράφονταν για στρατιωτική θητεία μέσα σε τρεις μήνες από την ηλικία των 18 ετών. Επειδή αυτός ο νόμος ισχύει και για όσους έφυγαν πριν επικυρωθεί [ο νόμος], οι άνδρες πρόσφυγες σε ηλικίας στρατολόγησης που επιθυμούν να επιστρέψουν στην Συρία πρέπει να καταβάλουν το πρόστιμο. Όσοι δεν ενταχθούν στο στρατό μεταγενέστερα, θα φυλακιστούν για ένα έτος και θα τους επιβληθεί πρόστιμο 200 δολαρίων για κάθε έτος μετά την ημερομηνία έναρξης της στρατολόγησης, και η κυβέρνηση μπορεί να κατασχέσει τα περιουσιακά στοιχεία του στρατευόμενου μέχρις ότου ολοκληρωθούν αυτές οι πληρωμές. Δεδομένης της ένδειας των περισσότερων προσφύγων, τα πρόστιμα αυτά θα σακάτευαν τα οικονομικά μιας οικογένειας.