Τι θα χρειαστεί για να επιστρέψουν στην πατρίδα τους οι Σύροι πρόσφυγες;

Η δικαιοσύνη κατέλαβε επίσης υψηλή θέση μεταξύ των προϋποθέσεων των προσφύγων για επιστροφή. Πολλοί φοβούνται ότι χωρίς το κατάλληλο νομικό πλαίσιο για να καταστούν τα άτομα υπεύθυνα για εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά τη διάρκεια της σύγκρουσης, θα υπερισχύσει ένα είδος άνομης και εκδικητικής δικαιοσύνης. Αλλά η ομάδα στην οποία εστιάσαμε (focus group) διαφώνησε για το πώς πρέπει να επιτευχθεί αυτό. Οι υπέρ του καθεστώτος πρόσφυγες απέρριψαν την έννοια της προεδρικής χάριτος για όσους απέφυγαν την στρατολόγηση ή συμμετείχαν σε δραστηριότητες κατά του καθεστώτος, επειδή πιστεύουν ότι τα άτομα που αντιτίθενται στο καθεστώς είναι προδότες και δεν πρέπει να συγχωρούνται. Οι περισσότεροι κατά του καθεστώτος πρόσφυγες, αντιθέτως, αντιτάχθηκαν στην ιδέα μιας γενικής ατιμωρησίας για όλα τα εγκλήματα που διαπράχθηκαν κατά την διάρκεια της σύγκρουσης, επειδή είναι ανένδοτοι ότι εκείνοι που διαπράττουν σοβαρά εγκλήματα πρέπει να λογοδοτούν.

Παραδόξως, οι οικονομικές ευκαιρίες ανησυχούσαν λιγότερο τους περισσότερους πρόσφυγες από όσο η πολιτική σταθερότητα. Όταν ρωτήθηκαν αν θα επέστρεφαν στην Συρία υπό ευνοϊκές πολιτικές συνθήκες, ακόμα κι αν δεν είχαν οικονομικές ευκαιρίες ή στέγη, οι περισσότεροι πρόσφυγες δήλωσαν ότι θα το έκαναν. Αλλά ανέφεραν επίσης ότι ήθελαν να επιστρέψουν στις πόλεις προέλευσής τους. Μόνο μια μειοψηφία του focus group υπονόησε ότι θα ήταν πρόθυμοι να εγκατασταθούν σε οποιαδήποτε περιοχή της Συρίας, εάν αυτή ήταν η μόνη επιλογή.

ΔΕΔΟΜΕΝΑ ΕΠΙ ΤΟΥ ΕΔΑΦΟΥΣ

Στην πράξη, όμως, η επιστροφή στην πατρίδα θα αποτελέσει πρόκληση για ακόμη και τους πιο αφοσιωμένους πρόσφυγες. Ο κατακερματισμός των εδαφών, η ευρεία καταστροφή και η νέα νομοθεσία που διέπει τα δικαιώματα ιδιοκτησίας θα περιπλέξουν την ικανότητα των προσφύγων να ανακτήσουν τις ζωές που άφησαν πίσω τους. Οι μαζικές εκτοπίσεις οδήγησαν σε μεγάλης κλίμακας κατάληψη κατοικιών και πολλά ανεπαρκώς εξοπλισμένα στρατόπεδα έχουν ανεγερθεί σε εδάφη που εξακολουθούν να ανήκουν νομίμως σε πολίτες. Αυτές οι εποικίσεις θα δημιουργήσουν ζητήματα δικαιωμάτων ιδιοκτησίας για τους πρόσφυγες που θα επιδιώξουν την ανάκτηση των περιουσιακών τους στοιχείων.

Το καθεστώς Assad έχει μόνο χειροτερέψει τα πράγματα. Μια σειρά μελετών [6] δείχνουν ότι το καθεστώς χρησιμοποίησε τα κτηματολογικά γραφεία για να εντοπίσει περιοχές που συμμάχησαν με την αντιπολίτευση και να τις στοχεύσει με στρατιωτικές εκστρατείες, με την ελπίδα ότι αυτό θα στρέψει τον άμαχο πληθυσμό ενάντια στην αντιπολίτευση. Αξιόπιστες εκθέσεις το 2016 [7] ισχυρίστηκαν επίσης ότι το καθεστώς σκόπιμα κατέστρεψε τα κτηματολόγια προκειμένου να εκδιώξει εκείνους που έφυγαν, και δημιούργησε νέα αρχεία ιδιοκτησίας για τους πολίτες που τάσσονται υπέρ του καθεστώτος. Στην Homs, ένας πρόσφατος νόμος για την ανανέωση των αστικών περιοχών [8] (αριθ. 10), πήγε αυτήν την προσέγγιση σε νέο επίπεδο δημιουργώντας διοικητικές μονάδες επιφορτισμένες με την ανασυγκρότηση τμημάτων της πόλης και απαιτώντας από όλους τους Σύρους που κατέχουν περιουσία σε αυτές τις περιοχές να υποβάλουν μια αξίωση εντός ενός μηνός. Όσοι αποτύχουν να το κάνουν, κινδυνεύουν να κατασχεθούν τα περιουσιακά τους στοιχεία από την κυβέρνηση, αλλά για πολλούς πρόσφυγες, η επιστροφή στην Συρία [στμ: προκειμένου να υποβάλλουν την αξίωσή τους] μπορεί να είναι αποστολή αυτοκτονίας. Αυτή η νομοθεσία έχει ως στόχο να επιβραβεύσει τους πιστούς του καθεστώτος, οι οποίοι θα αναλάβουν την ανασυγκρότηση της Συρίας, και να εκδιώξει τους αντιπάλους του, συμπεριλαμβανομένων των εκατομμυρίων προσφύγων που είτε δεν μπορούν να επιστρέψουν είτε έφυγαν χωρίς έγγραφα ιδιοκτησίας. Μακροπρόθεσμα, τέτοιες πολιτικές θα μπορούσαν να καταστήσουν την εξορία μόνιμη για πολλούς πρόσφυγες.

Οι διαδικασίες ελέγχου, όπως αυτές που περιγράφονται από τον κυβερνήτη της Homs, Talal Barazi, διασφαλίζουν επίσης ότι η επιστροφή στην Συρία θα είναι δύσκολη. Για να ανακτήσουν τα σπίτια τους, οι παλιννοστούντες πρόσφυγες πρέπει να προσκομίσουν ένα νομικό έγγραφο που να πιστοποιεί τον τόπο καταγωγής τους και την ιδιοκτησία τους και πρέπει να υποβληθούν σε έλεγχο ασφαλείας από την τοπική αστυνομία για να εξασφαλίσουν ότι δεν έχουν εκκρεμείς κατηγορίες για εγκλήματα ή άλλες σχετικές με την ασφάλεια. Νέοι κανονισμοί ορίζουν επίσης ότι οι πρόσφυγες πρέπει να ανακτήσουν την περιουσία τους μέσα σε 30 ημέρες. Αυτό είναι ένα ζήτημα για τους άνδρες που αποφεύγουν την στρατολόγηση και κινδυνεύουν να συλληφθούν. Επιπλέον, το 2004, περίπου το 40% των περιουσιακών στοιχείων στην Συρία ήταν ανεπίσημα, πράγμα που σημαίνει ότι οι ιδιοκτήτες είτε δεν διέθεταν τις σωστές άδειες είτε έχτισαν σε δημόσια γη. Οι μισοί από τους συμμετέχοντες στην ομάδα εστίασης (focus group) διέφυγαν από την Συρία χωρίς αποδείξεις ιδιοκτησίας. Και επειδή οι περισσότεροι πρόσφυγες έχουν περιορισμένη πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με τους νέους νόμους (ειδικά εκείνους που σχετίζονται με την στέγαση, την γη και τα δικαιώματα ιδιοκτησίας), η διαδικασία ανάκτησης των περιουσιακών τους στοιχείων θα βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε ανεπίσημα δίκτυα και σε πληροφορίες από στόμα σε στόμα.

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΑ ΕΜΠΡΟΣ