Οι μυστικές υπηρεσίες του Πούτιν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Οι μυστικές υπηρεσίες του Πούτιν

Πώς το Κρεμλίνο μάντρωσε την FSB
Περίληψη: 

Το νέο μοντέλο του Πούτιν υποδηλώνει ελάχιστα περιθώρια για διαμάχες και φέουδα μεταξύ των υπηρεσιών. Όλοι οι γραφειοκράτες της Ρωσίας, από τους υπουργούς μέχρι τους στρατηγούς της FSB και μέχρι τους περιφερειακούς αξιωματούχους, αντιμετωπίζουν τώρα το ίδιο αβέβαιο μέλλον.

Ο ANDREI SOLDATOV είναι ερευνητικός δημοσιογράφος και συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο The Red Web: The Kremlin's Wars on the Internet[1].

Τον Απρίλιο, μια σειρά διαδηλώσεων έπληξε την περιοχή της Μόσχας. Δεν ήταν ούτε ανοιχτά πολιτικές [2] -οι πολίτες διαμαρτύρονταν για τοξικές χωματερές στις γειτονιές τους- ούτε πολύ μεγάλες, καθώς αποτελούνταν από μερικές χιλιάδες ανθρώπους σε μια περιοχή άνω των επτά εκατομμυρίων. Στην κορύφωση των διαδηλώσεων, οι άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους σε εννέα κωμοπόλεις που περιβάλλουν την πρωτεύουσα.

Ωστόσο, οι διαδηλώσεις φαίνονταν καλά συντονισμένες και σε ορισμένες κωμοπόλεις οι δημοτικές Αρχές υποστήριξαν τους ανθρώπους και τους χορήγησαν άδεια για να διαμαρτυρηθούν. Ακόμη και για τους αξιωματούχους, ήταν δύσκολο να αγνοήσουν τις φοβερές μυρωδιές που προέρχονται από τις χωματερές ή τις εξαγριωμένες μητέρες και τους πατέρες δηλητηριασμένων παιδιών. Μια από αυτές τις πόλεις ήταν η Serpukhov, περίπου 60 μίλια νότια της Μόσχας.

01062018-1.jpg

Ο Vladimir Putin ενώ εργάζεται στο Κρεμλίνο, τον Μάιο του 2018. REUTERS
-------------------------------------------------------------------

Μια εβδομάδα μετά την έναρξη των διαμαρτυριών, ένας αξιωματούχος από την περιφέρεια της Serpukhov, ο Alexander Shestun, προσκλήθηκε στο Κρεμλίνο. Εκεί συναντήθηκε με τον Ivan Tkachev, έναν στρατηγό της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ασφαλείας (FSB), της ισχυρής υπηρεσίας πληροφοριών της Ρωσίας και διαδόχου της μυστικής αστυνομίας της σοβιετικής εποχής, της KGB. Επιφυλακτικός για την συνάντηση, ο Shestun αποφάσισε να καταγράψει κρυφά την συζήτηση, την οποία ανάρτησε αργότερα στο YouTube [3].

Στην ηχογράφηση, ο Tkachev απειλεί τον Shestun. «Θα ισοπεδωθείς αν δεν παραιτηθείς», λέει. «Θα μπεις στην φυλακή. Όπως πολλοί πριν από εσένα, δεν καταλαβαίνεις, είναι μια μεγάλη εκκαθάριση». Αφήνοντας να εννοηθεί ότι λάμβανε εντολές από το Κρεμλίνο, ο Tkachev απαριθμεί στην συνέχεια αρκετούς αξιωματούχους ανώτερου επιπέδου που είχαν ήδη φυλακιστεί, συμπεριλαμβανομένων ενός στρατηγού από το Υπουργείο Εσωτερικών και δύο κυβερνητών. Ο Τκάτσεφ μάλιστα μέχρι που υπονοεί ότι ο επόμενος στόχος θα μπορούσε να είναι ο Andrey Vorobyov, κυβερνήτης της περιοχής της Μόσχας και πρώην πρόεδρος του κυβερνώντος κόμματος Ενωμένη Ρωσία.

Η αδέξια προσπάθεια της FSB να φιμώσει τον Shestun δεν ήταν ένα μεμονωμένο περιστατικό. Αντίθετα, με τον εκφοβισμό και την επιλεκτική καταστολή του - που διευθύνεται από το Κρεμλίνο και πραγματοποιείται από την FSB- το επεισόδιο ήταν ένα αποκαλυπτικό παράδειγμα του νέου μοντέλου διακυβέρνησης [4] που ανέπτυξε ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντιμίρ Πούτιν τα τελευταία τρία χρόνια, και ο ρόλος των υπηρεσιών πληροφοριών μέσα σε αυτό.

Η ΝΕΑ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑ

Από την άνοδο του Πούτιν στην εξουσία το 2000 μέχρι πρόσφατα, η FSB απολάμβανε το καθεστώς μιας «νέας αριστοκρατίας», σύμφωνα με τα λόγια του πρώην διευθυντή της, Nikolai Patrushev. Η υπηρεσία χρηματοδοτήθηκε γενναιόδωρα, ήταν απρόσβλητη από εποπτεία, και ελεύθερη να ενεργεί ενάντια στους πραγματικούς και αντιληπτούς εχθρούς του Κρεμλίνου. Παρείχε επίσης ανθρώπινους πόρους –στρατηγούς και συνταγματάρχες- για την πλήρωση σημαντικών θέσεων εντός του κράτους και των κρατικών επιχειρήσεων. Για μια χρονική περίοδο, η FSB έγινε, όπως το περιγράψαμε η Irina Borogan κι εγώ το 2010 [5], η πραγματική ελίτ της χώρας.

Κατά την διάρκεια των πρώτων χρόνων του στην εξουσία, ο Πούτιν, πρώην αξιωματούχος της KGB, είχε εργαστεί για να αναστρέψει την αποκέντρωση των υπηρεσιών πληροφοριών της Ρωσίας που είχαν συμβεί στην δεκαετία του 1990 -ένα καθήκον που σε μεγάλο βαθμό περιλάμβανε την επικέντρωση της εξουσίας μέσα στην FSB και το να επιτρέπεται στο προσωπικό της να συγκεντρώνει πλούτο και πολιτική επιρροή. Αυτό, όπως ήλπιζε ο Πούτιν, θα έκανε τις υπηρεσίες πληροφοριών να μοιάζουν σαν μια νέα τάξη -η οποία είναι πιστή στο Κρεμλίνο, με μερίδιο στην σταθερότητα του καθεστώτος και ικανή να λειτουργεί σαν ένας έλεγχος στις φιλοδοξίες των ισχυρών ολιγαρχών της Ρωσίας.

Ωστόσο, για πολλούς από αυτούς τους πρόσφατα εξουσιοδοτημένους αριστοκράτες, οι πειρασμοί της εξουσίας και η έλλειψη εποπτείας ήταν πολύ ισχυροί [παράγοντες] για να τους αντισταθούν. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 2000, οι μυστικές υπηρεσίες του Πούτιν -συμπεριλαμβανομένης της FSB, της Ομοσπονδιακής Υπηρεσίας Ελέγχου Ναρκωτικών (FSKN) και της Υπηρεσίας Προεδρικής Ασφάλειας- καυγάδιζαν, πολεμούσαν, αλληλοκατασκοπεύονταν και φυλάκιζαν οι με τους δε σε έναν ανταγωνισμό για τα λάφυρα. Πολλοί, στην πραγματικότητα, είχαν μετατραπεί σε μισθοφόρους των ολιγαρχών που έπρεπε να επιβλέπουν. Το 2007 ο Viktor Cherkesov, ο επικεφαλής της FSKN και στενός φίλος του Πούτιν, διαμαρτυρήθηκε ότι «οι πολεμιστές» των υπηρεσιών πληροφοριών «μετατράπηκαν σε εμπόρους» αφότου ο αναπληρωτής του, στρατηγός Alexander Bulbov, φυλακίστηκε από την FSB για παράνομη υποκλοπή. Επειδή ο Cherkesov είχε διαμαρτυρηθεί δημόσια, έχασε την δουλειά του.