Πώς το Κατάρ ξεπέρασε την κρίση στον Κόλπο | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Πώς το Κατάρ ξεπέρασε την κρίση στον Κόλπο

Η άσκηση πίεσης στη Ντόχα δεν λειτούργησε
Περίληψη: 

Η απομόνωση του Κατάρ δείχνει το πώς ένα μικρό κράτος υπό έντονη πίεση μπορεί να αξιοποιήσει τους πόρους του για να αυξήσει την εθνική αντοχή του. Φυσικά, οι βαθιές τσέπες και τα κοιτάσματα πετρελαίου και φυσικού αερίου του Κατάρ ξεπερνούν τους πόρους που διαθέτουν τα περισσότερα μικρά κράτη. Ωστόσο, άλλες χώρες μπορούν να μάθουν από τις προσπάθειες του Κατάρ να διαφοροποιήσει τους πολιτικούς, οικονομικούς δεσμούς του και τους δεσμούς ασφαλείας του.

Ο KRISTIAN COATES ULRICHSEN είναι υπότροφος για την Μέση Ανατολή στο Ινστιτούτο Δημόσιας Πολιτικής Baker του Πανεπιστημίου Rice.

Τον Ιούνιο του 2017, το Μπαχρέιν, η Αίγυπτος, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα έκοψαν τους διπλωματικούς δεσμούς με το Κατάρ και εγκαθίδρυσαν ένα οικονομικό και εμπορικό εμπάργκο [1] που έκλεισε τα μοναδικά χερσαία σύνορα του Κατάρ και περιόρισε σημαντικά τον ανοικτό θαλάσσιο και εναέριο χώρο για τις συγκοινωνίες του Κατάρ. Δεν ήταν η πρώτη φορά που η απογοήτευση για την διακριτή εξωτερική πολιτική του Κατάρ [2] είχε οδηγήσει σε κρίση. Το 2014, το Μπαχρέιν, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα απέσυραν τους πρεσβευτές τους από τη Ντόχα, εκνευρισμένοι από τις μετά την Αραβική Άνοιξη πολιτικές της χώρας, όπως η αντιληπτή υποστήριξή της προς τα ισλαμιστικά κινήματα. Αν και η διαφωνία αυτή διευθετήθηκε εννέα μήνες αργότερα, η ηγεσία του Qatar έμαθε ένα μάθημα: Θα μπορούσε να συμβεί και πάλι.

Ωστόσο, το εμπάργκο κατέλαβε εξαπίνης τους περισσότερους περιφερειακούς και διεθνείς παρατηρητές. Και μόλις μια μέρα μετά την ανακοίνωσή του, ο πρόεδρος των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ σοκάρισε τόσο τη Ντόχα όσο και τους δικούς του υπουργούς Εξωτερικών και Άμυνας, αναρτώντας μια σειρά από tweets που υποστήριζαν την κίνηση και πρότειναν ότι το Κατάρ υποστήριζε τον εξτρεμισμό. Το Κατάρ, όπως και πολλά μικρά κράτη του Κόλπου, έχει μια στάση άμυνας και ασφάλειας που εξαρτάται από την συνεργασία του με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Απέναντι στην έντονη πίεση από μεγαλύτερες και συμβατικά πιο ισχυρές χώρες, το Κατάρ φάνηκε να είναι σε δυσμενή θέση.

12062018-1.jpg

Στρατιωτικά ελικόπτερα πετούν πάνω από τη Ντόχα κατά την διάρκεια της εθνικής ημέρας του Κατάρ, το 2015. NASEEM ZEITOON / REUTERS
--------------------------------------------------------------------------

Έναν χρόνο αργότερα, ωστόσο, φαίνεται ότι το Κατάρ έχει ξεπεράσει τους αντιπάλους του. Η κρίση του 2014 δίδαξε στη Ντόχα την σημασία της ανάπτυξης σχεδίων έκτακτης ανάγκης. Ως απάντηση στο πιο πρόσφατο περιφερειακό παιχνίδι ισχύος και στην απροσδόκητη απόφαση του Trump να υποστηρίξει τον αποκλεισμό, το Κατάρ επιτάχυνε τις προσπάθειες να διαφοροποιήσει την οικονομία του, να διευρύνει τις διεθνείς συνεργασίες του και να μειώσει την ευπάθειά του από εξωτερικούς κραδασμούς. Παρόλο που το εμπάργκο εξακολουθεί να ισχύει, το Κατάρ έχει αποδειχθεί πιο ανθεκτικό από όσο περίμεναν οι περισσότεροι.

ΝΕΕΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ

Επί δεκαετίες, πολλοί αλληλένδετοι κοινωνικοί και εμπορικοί δεσμοί έχουν δέσει τα κράτη του Κόλπου μαζί. Μια από τις πιο άμεσες επιπτώσεις αυτής της κρίσης ήταν να διαταράξει αυτές τις από μακρού χρόνου καθιερωμένες διασυνδέσεις [3]. Πριν από τον αποκλεισμό, έως και τα τέσσερα πέμπτα των εισαγωγών τροφίμων εισέρχονταν στο Κατάρ είτε απευθείας από τα χερσαία σύνορα με την Σαουδική Αραβία είτε εμμέσως μέσω των ναυτιλιακών οδών που περνούσαν από λιμάνια των Εμιράτων όπως το Jebel Ali. Αλλά τον Ιούνιο του 2017, οι Σαουδάραβες και η Εμιρατινοί έκλεισαν τα λιμάνια τους στη ναυτιλία με προορισμό το Κατάρ, και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα απαγόρευσαν τα καταρινά σκάφη από τον περιφερειακό σταθμό τροφοδοσίας και ανεφοδιασμού Fujairah. Αυτοί οι περιορισμοί επηρέασαν επίσης τα τάνκερ που προηγουμένως μετέφεραν φορτία καταρινού αργού πετρελαίου παράλληλα με εκείνα του Κουβέιτ, του Ομάν, της Σαουδικής Αραβίας και των ΗΑΕ. Ωστόσο, είναι σημαντικό να σημειωθεί ότι η Αίγυπτος δεν μπλοκάρισε το Κατάρ από το κανάλι του Σουέζ ούτε ανάγκασε τους 300.000 Αιγύπτιους που διαμένουν στο Κατάρ να φύγουν, όπως έκαναν το Μπαχρέιν, τα Εμιράτα και η Σαουδική Αραβία στις (πολύ μικρότερες) εθνικές ομάδες τους. Είτε η μία είτε η άλλη κίνηση θα προκαλούσε τεράστιες επιπλοκές στην ικανότητα του Κατάρ να εξάγει υγροποιημένο φυσικό αέριο (LNG) στις βασικές ευρωπαϊκές αγορές και θα ζημίωνε την λειτουργία της γραφειοκρατίας του Κατάρ, η οποία απασχολεί πολλούς Αιγυπτίους.

Με τις περισσότερες παραδοσιακές εμπορικές οδούς κλειστές, το Κατάρ χρειάστηκε να κάνει εναλλακτικές διευθετήσεις. Η χώρα είχε ήδη ξεκινήσει την διαδικασία διαφοροποίησης των περιφερειακών και διεθνών εταιρικών σχέσεών της μετά την πρώτη κρίση στον Κόλπο το 2014. Με την αξιοποίηση των σημαντικών πόρων της Qatar Investment Authority και των συνδεδεμένων φορέων, οι Καταρινοί ηγέτες αύξησαν τις επενδύσεις [4] σε όλη την Ασία, την Ευρώπη, την Βόρεια Αμερική και την Ρωσία. Το Κατάρ αγόρασε [μερίδια σε] εμβληματικές εταιρείες στην Γαλλία, την Γερμανία και το Ηνωμένο Βασίλειο, όπως η [ποδοσφαιρική ομάδα] Paris Saint-Germain, η Deutsche Bank και η οικονομική περιοχή του Canary Wharf στο Λονδίνο˙ έγινε ένας ακρογωνιαίος επενδυτής στην Αγροτική Τράπεζα της Κίνας˙ επένδυσε σε έργα τουρισμού, ενέργειας και υποδομών στη Νοτιοανατολική Ασία˙ και ξεκίνησε κοινά σχέδια τροφίμων, ασφάλειας, επιχειρήσεων και επενδύσεων στην Ινδία. Οι σύνδεσμοι αυτοί διευκόλυναν την επακόλουθη αναδιάρθρωση των εμπορικών και ναυτιλιακών οδών του Κατάρ. Για παράδειγμα, η Ινδία δημιούργησε μια άμεση υπηρεσία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων για να συνδέσει το Κατάρ με δύο ινδικούς λιμένες εντός δέκα ημερών από την έναρξη του αποκλεισμού.