Παράθεση ονομάτων στα Βαλκάνια

Μια από τις μακρύτερες και επίσης φαινομενικά πιο ανόητες διαμάχες στα Βαλκάνια ίσως τελικά επιλυθεί μετά από αρκετές εβδομάδες αρκετών σχεδόν προόδου. Η πΓΔΜ συμφώνησε να αλλάξει το όνομά της σε Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας ώστε να μην μοιράζεται πλέον το όνομα [Μακεδονία] με μια περιοχή στην Ελλάδα. Αλλά η συμφωνία είναι απλώς το πρώτο βήμα για να τερματιστεί η επί δεκαετίες διαμάχη. Η μετάφρασή της στην πραγματικότητα θα απαιτήσει πολύ περισσότερα, καθώς υπάρχουν σημαντικοί παράγοντες στην Ελλάδα, την πΓΔΜ [στμ: «Μακεδονία» σε ολόκληρο το αγγλικό κείμενο] και σε άλλες χώρες, που θα ήθελαν η συμφωνία να αποτύχει. Ωστόσο, εάν η συμφωνία επιτύχει, θα προσφέρει πιθανώς μια σειρά θετικών επιπτώσεων και θα δρέψει οφέλη όχι μόνο για τις εν λόγω δύο χώρες αλλά και για τα Βαλκάνια γενικά.

ΜΑΚΡΥΣ ΔΡΟΜΟΣ ΕΝΟΨΕΙ

Για πολλούς Έλληνες το όνομα Μακεδονία υπονοεί μια αξίωση στην επώνυμη βόρεια περιοχής της Ελλάδας. Από την πλευρά των Σκοπιανών [στμ: «Μακεδόνων» στο πρωτότυπο], η άρνηση της Αθήνας να δεχτεί το όνομα που είχαν επιλέξει για την χώρα τους ήταν μια άρνηση της εθνικής τους ταυτότητας. Η σύγκρουση δεν ήταν ποτέ ουσιαστική στη φύση της [1], αλλά ωστόσο διακυβεύονται ακόμη πολλά. Οι εθνικιστές και στις δύο χώρες οικοδόμησαν την πολιτική τους σταδιοδρομία στο ζήτημα αυτό, από τον πρώην πρωθυπουργό της Ελλάδας, Αντώνη Σαμαρά, μέχρι τον «Μακεδόνα» ομόλογό του, Νίκολα Γκρουέφσκι, ο οποίος πρόσφατα καταδικάστηκε σε ποινή φυλάκισης δύο ετών για διαφθορά, αλλά εξακολουθεί να προστατεύεται από την κοινοβουλευτική ασυλία. Αυτό που σταμάτησε μια λύση ήταν η ασυμμετρία της σύγκρουσης. Η Ελλάδα κρατούσε τα ατού με το να είναι στην Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΝΑΤΟ και είχε ελάχιστα κίνητρα για συμβιβασμό, και η πΓΔΜ συχνά αισθανόταν ότι εκβιαζόταν για να κάνει παραχωρήσεις.

Ένας υποστηρικτής του κόμματος της αντιπολίτευσης, VMRO-DPMNE, ανάβει φωτοβολίδα σε διαδήλωση για την συμβιβαστική λύση στην διαμάχη της πΓΔΜ με την Ελλάδα για το όνομα της χώρας, στα Σκόπια, στις 2 Ιουνίου 2018. MARKO DJURICA / REUTERS
------------------------------------------------------------------

Τελικά, η πΓΔΜ εκάμφθη. Θα αναφέρεται ως Δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας όχι μόνο διεθνώς αλλά και εγχώρια -ένας σημαντικός συμβιβασμός. Αλλά όπως περιγράφεται στο κείμενο της συμφωνίας που διέρρευσε από την ελληνική εφημερίδα «Καθημερινή», οι πολίτες της πΓΔΜ θα εξακολουθούν να ονομάζονται Μακεδόνες σε διεθνή έγγραφα και η γλώσσα τους θα συνεχίσει να είναι η Μακεδονική.

Αυτός ο περίπλοκος συμβιβασμός έγινε δυνατός μετά την καταναγκαστική αποπομπή της εθνικιστικής κυβέρνησης στην πΓΔΜ [2] μετά από εκτεταμένες διαμαρτυρίες για σημαντικές καταχρήσεις εξουσίας, πέρυσι. Ο νέος πρωθυπουργός, Ζόραν Ζάεφ, και ο υπουργός Εξωτερικών, Νικόλα Ντιμιτρόφ, συνειδητοποίησαν ότι για να αλλάξουν την δυναμική της χώρας έπρεπε να ξεκλειδώσουν την ένταξη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ, κάτι που ήταν δυνατό μόνο με τον εξευμενισμό της Αθήνας. Στην Ελλάδα, ο πρωθυπουργός, Αλέξης Τσίπρας, και ο υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Κοτζιάς, είδαν στην συμφωνία την ευκαιρία να βελτιώσουν την διεθνή φήμη τους και να εξασφαλίσουν την δική τους προσωπική κληρονομιά. Άρπαξαν την ευκαιρία, αν και βοήθησε ότι η ΕΕ τους παρακίνησε, συνειδητοποιώντας ότι οι βαλκανικές χώρες κατευθύνονταν προς την λανθασμένη κατεύθυνση με τις διολισθαίνουσες δημοκρατίες και την αυξανόμενη επιρροή της Ρωσίας πάνω τους.

Αυτός ο συνδυασμός συνθηκών βοήθησε να προωθηθεί η συμφωνία. Αλλά η πορεία προς την εφαρμογή της συμφωνίας παραμένει μακρά. Πρώτον, η ΕΕ θα καλέσει την πΓΔΜ να αρχίσει τις ενταξιακές συνομιλίες στα τέλη Ιουνίου ή στις αρχές Ιουλίου. Στην συνέχεια, τα Σκόπια θα επικυρώσουν την συμφωνία αλλά χωρίς τα κανονικά δύο τρίτα του Κοινοβουλίου που απαιτούνται για συνταγματικές αλλαγές, προετοιμάζοντας έτσι το έδαφος για ένα δημοψήφισμα για την αλλαγή του ονόματος το φθινόπωρο. Εάν οι ψηφοφόροι συμφωνήσουν στο νέο όνομα, η συνταγματική αλλαγή που θα ακολουθήσει θα είναι πολύ πιο εύκολο να περάσει. Μόνο μετά την λήψη αυτών των μέτρων από την πΓΔΜ, η Ελλάδα θα επικυρώσει την συμφωνία. Αν τα Σκόπια δεν κατορθώσουν να περάσουν την νομοθεσία εγχωρίως, η Ελλάδα μπορεί να αρνηθεί να επικυρώσει την ένταξη στο ΝΑΤΟ ή να αποκλείσει την πΓΔΜ από την ένταξη στην ΕΕ.

Συνεπώς, υπάρχουν τεράστια εμπόδια στην αποδοχή της συμφωνίας εγχωρίως. Στην Ελλάδα, το δευτερεύον κόμμα [του κυβερνητικού] συνασπισμού, το ακροδεξιό [κόμμα] Ανεξάρτητοι Έλληνες, απέρριψε στο παρελθόν οποιαδήποτε συμφωνία που έστω θα ανέφερε [τον όρο] Μακεδονία. Αυτό σημαίνει ότι το κυβερνών κόμμα ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να συγκεντρώσει υποστήριξη από κόμματα της αντιπολίτευσης ή να πείσει τον εταίρο του στον συνασπισμό να υποστηρίξει μια συμφωνία. Το μεγαλύτερο αντιπολιτευόμενο κόμμα, η συντηρητική Νέα Δημοκρατία, που αναμένεται να κερδίσει τις επόμενες εκλογές, είναι διχασμένη σε αυτό το θέμα, αλλά θα χρησιμοποιήσει την συμφωνία για να εκμεταλλευτεί την διαφορά μεταξύ των κομμάτων του [κυβερνητικού] συνασπισμού και θα πιέσει για πρόωρες εκλογές. Οι μαζικές διαδηλώσεις εναντίον ενός συμβιβασμού στην διαμάχη για το όνομα που πρόσφατα έπληξαν την Αθήνα και την Θεσσαλονίκη δείχνουν ότι το καλοκαίρι θα είναι πολιτικά θερμό.