Ο λάθος τρόπος για να διορθωθεί η Λιβύη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο λάθος τρόπος για να διορθωθεί η Λιβύη

Οι πρόωρες εκλογές θα ήταν καταστροφή

Η πρόοδος έχει εμποδιστεί από τους καθιερωμένους υπονομευτές και από δομικούς παράγοντες. Πάρα πολλοί δρώντες των ελίτ ωφελούνται από το status quo˙ τα μέλη τόσο της HoR όσο και του Ανώτατου Συμβουλίου του Κράτους φαίνεται να ενδιαφέρονται περισσότερο για την προσκόλληση στην εξουσία παρά για τη μετακίνηση της χώρας προς τα εμπρός. Στην Τρίπολη, η GNA έχει πέσει θύμα ενός καρτέλ πολιτοφυλακών [5] οι οποίες γεμίζουν την κυβέρνηση με τους συμμάχους τους για να λεηλατούν κρατικούς προϋπολογισμούς και περιουσιακά στοιχεία. Πέρα από αυτές τις αποτυχίες της θέλησης και του οράματος των ελίτ, οι πολιτικές μετατοπίσεις επί του πεδίου εμπόδισαν την πρόοδο. Η εξουσία έχει γίνει πιο κατακερματισμένη και διάχυτη, και σχηματίζονται νέοι συνασπισμοί ομάδων συμφερόντων, συχνά μεταξύ πρώην ανταγωνιστών. Τα μέρη μιας ενδεχόμενης διευθέτησης καθίστανται όλο και περισσότερο διασπασμένα και αδυνατούν να καταλήξουν σε μια συναίνεση. Στα ανατολικά, έχουν εμφανιστεί πολλαπλές διαιρέσεις, με πολλούς που είχαν στηρίξει τον Hiftar κατά την διάρκεια της τριετούς εκστρατείας του στην Βεγγάζη να γίνονται όλο και πιο αρνητικοί για την συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια των γιων του και των συγγενών του. Στα δυτικά, η πόλη- λιμάνι Μισράτα έχει δει την επιρροή της να ελαττώνεται στην πρωτεύουσα καθώς οι τοπικές πολιτοφυλακές της Τρίπολης έχουν εδραιώσει την εξουσία τους -ήταν αυτή η στέρηση που ώθησε τη Μισράτα να κάνει ειρήνη με την αντίπαλη πόλη Ζιντάν, ένα άλλο κέντρο εξουσίας με μακροχρόνια συμφέροντα στην πρωτεύουσα.

Οι διαφορετικές διεθνείς προσεγγίσεις για την Λιβύη, οι οποίες καθοδηγούνται από ιδιοτελείς ατζέντες, έχουν επιδεινώσει τις διαφορές, δημιουργώντας κίνητρα σε διάφορες φατρίες να μην έλθουν στο τραπέζι [των διαπραγματεύσεων]. Παρά την κατ’ αρχήν αποδοχή της συμφωνίας που υποστηρίχθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ποτέ δεν σταμάτησαν να υποστηρίζουν τον Hiftar, αλλά στην πραγματικότητα αύξησαν την υποστήριξή τους. Σε αυτούς προσχώρησαν η Ρωσία και η Γαλλία. Οι Λίβυοι εκλαμβάνουν ευρέως το Παρίσι ως προκατειλημμένο έναντι του αρχιστράτηγου. Μεταξύ άλλων Ευρωπαίων, οι Ιταλοί έχουν κάνει συμφωνίες με τις δυτικές πολιτοφυλακές για την αντιμετώπιση της ροής των μεταναστών [6] προς τις ακτές τους.

Οι εξωτερικές δυνάμεις ήταν επίσης ενεργές ως διαιτητές και δυνητικοί μεσολαβητές μέσω διαφόρων διασκέψεων κορυφής και φόρουμ. Οι περισσότερες από αυτές τις πρωτοβουλίες δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν ουδέτερες, και ακόμη και οι πιο καλοπροαίρετες από αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να μουδιάζουν την ώθηση της προσπάθειας του ΟΗΕ. Το τελευταίο παράδειγμα είναι η συνάντηση του Macron στις 29 Μαΐου στο Παρίσι [7].

Χαιρετισμένη ως θρίαμβος από την γαλλική κυβέρνηση, η σύσκεψη στο παλάτι του Élysée συγκλήθηκε από τον πρόεδρο της Γαλλίας μεταξύ τεσσάρων ηγετικών στελεχών -του Hiftar˙ του Faiz Serraj, πρωθυπουργού της κυβέρνησης της Τρίπολης˙ και των επικεφαλής των δύο αντίπαλων νομοθετικών οργάνων, της Βουλής των Αντιπροσώπων και του Ανώτατου Συμβουλίου του Κράτους, της Τρίπολης. Παρήγαγε μια υπόσχεση της Λιβύης να διεξαγάγει προεδρικές και βουλευτικές εκλογές μέχρι το τέλος του έτους, καθώς και δεσμεύσεις για ενοποίηση των οικονομικών θεσμών και των θεσμών ασφαλείας της χώρας.

Αλλά η γαλλική πρωτοβουλία είναι προβληματική. Ήταν μια βιαστική εμβαλωματική, μονομερής προσπάθεια. Άλλες Δυτικές κυβερνήσεις με συμφέροντα στην Λιβύη -και κυρίως η Ιταλία- κατελήφθησαν εξαπίνης από τον δυναμικό τρόπο του Γάλλου προέδρου και ήδη αντιδρούν εναντίον του σχεδίου. Τρεις από τις τέσσερις προσωπικότητες της Λιβύης, τις οποίες ο Macron παράθεσε ως μεσίτες ισχύος, μπορούν να περιγραφούν μόνο ως «πρόσωπα βιτρίνες» χωρίς πραγματική επιρροή. Η σύνοδος κορυφής δεν συμπεριέλαβε άλλους βασικούς Λίβυους που μπορούν να επιβάλλουν βέτο (veto players) -όπως οι Μισρατινοί, οι οποίοι αρνήθηκαν να στείλουν αντιπροσωπεία, αφού δεν τους παρασχέθηκε το ίδιο καθεστώς με τις τέσσερις προσωπικότητες. Και ακόμη και αυτοί οι τέσσερις εκπρόσωποι δεν συμφώνησαν, στην πραγματικότητα, για τίποτα στο Παρίσι. Δεν υπέγραψαν την δήλωση του Macron και άφησαν άλυτο το ζήτημα της συνταγματικής βάσης για τις εκλογές. Σύμφωνα με παρευρισκόμενους, ο Macron παρουσίασε ως ημερομηνία των εκλογών την 10η Δεκεμβρίου στον Τύπο πριν οποιοσδήποτε από τους τέσσερις μπορέσει να αντιταχθεί.

Επιπλέον, το σχέδιο Macron στηρίζεται στην εσφαλμένη αντίληψη ότι οι εκλογές μπορούν να χρησιμεύσουν ως πανάκεια για την αταξία της Λιβύης. Ένα βασικό εμπόδιο στις εκλογές είναι η απουσία συνταγματικής βάσης. Δεν υπάρχει πλαίσιο για τον καθορισμό των θεσμών που θα πρέπει να εκλεγούν, καθώς και των αρμοδιοτήτων τους. Το περασμένο καλοκαίρι, μια συντακτική συνέλευση που εκλέχτηκε το 2014 έδωσε τελικά ένα σχέδιο συντάγματος, μετά από χρόνια αδιεξόδου [8]. Το κείμενο όμως είναι αμφιλεγόμενο, και ένα δημοψήφισμα για αυτό θα αποδειχθεί εξαιρετικά διχαστικό. Μια εναλλακτική πρόταση είναι να χρησιμοποιηθεί ένα πλαίσιο που καταρτίστηκε κατά την προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο το 2014 ως μια τροποποίηση του μεταβατικού οδικού χάρτη που εφαρμόστηκε τότε, πριν οι κρατικοί θεσμοί διχαστούν εν μέσω εμφυλίου πολέμου. Ωστόσο, ο ανταγωνισμός για το πλαίσιο αυτό στην πραγματικότητα βοήθησε να δημιουργηθεί η κρίση της νομιμοποίησης που τώρα κατακλύζει όλα τα αντίπαλα εκτελεστικά και νομοθετικά σώματα. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Λιβύης έκρινε αργότερα ότι η τροπολογία δεν είχε υιοθετηθεί ποτέ σωστά, οδηγώντας τους αντιπάλους των θεσμών που εδρεύουν στα ανατολικά να υποστηρίξουν ότι η βάση για τις εκλογές του 2014 για την Βουλή των Αντιπροσώπων ήταν άκυρη. Όποια βάση για τις εκλογές κι αν βρεθεί, θα πρέπει να απολαμβάνει ευρείας υποστήριξης -αλλιώς τα νεοεκλεγμένα σώματα θα αντιμετωπίσουν ακόμα πιο σοβαρές προκλήσεις για τη νομιμοποίησή τους. Σαφώς, μια συμφωνία μεταξύ τεσσάρων ευρέως αντιδημοφιλών προσωπικοτήτων δεν αρκεί για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.