Ο λάθος τρόπος για να διορθωθεί η Λιβύη | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Ο λάθος τρόπος για να διορθωθεί η Λιβύη

Οι πρόωρες εκλογές θα ήταν καταστροφή

Όποιος επισκέπτεται την Λιβύη τους τελευταίους μήνες, συναντά μια χώρα που κρατάει την ανάσα της, πιασμένη από τις ωδίνες της αναβλητικότητας και από ένα βαθύ κακό προαίσθημα. Είναι ένας άνομος χώρος, γεμάτος εγκληματικότητα και εκρήξεις άγριων μαχών στα νότια και στα ανατολικά. Τα έσοδα από το πετρέλαιο έχουν πέσει λόγω των πρόσφατων συγκρούσεων, και οι λεηλασίες από τις ελίτ βάζουν τους καθημερινούς Λίβυους να αγωνίζονται για επιβίωση εν μέσω βαθιάς οικονομικής κρίσης. Η ομπρέλα όλων αυτών είναι ένα παρατεταμένο πολιτικό αδιέξοδο. Η επίσημη εξουσία χωρίζεται μεταξύ μιας αδύναμης, διεθνώς αναγνωρισμένης Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας (Government of National Accord, GNA) στην πρωτεύουσα Τρίπολη, και των ανατολικών ιδρυμάτων που κυριαρχούνται από τον στρατάρχη Khalifa Hiftar, που κάποτε υπηρέτησε υπό τον πρώην ηγέτη της Λιβύης, Muammar al-Qaddafi, αλλά αργότερα είχε διαφωνήσει με αυτόν. Όμως, ένα μεγάλο μέρος της δυτικής και νότιας χώρας ξεφεύγει από τον έλεγχο αυτών των αντίπαλων Αρχών.

Δεν υπήρξε καμία έλλειψη Δυτικών προτάσεων για να σπάσει το αδιέξοδο και να αποτρέψει την περαιτέρω κατάρρευση, η πιο δημοφιλής εκ των οποίων περιλαμβάνει πρόωρες εκλογές [2], όπως υποστήριξε πρόσφατα ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν σε συνάντηση με Λίβυους ηγέτες στο Παρίσι. Οι υποστηρικτές αυτής της προσέγγισης επιχειρηματολογούν ότι μόνο οι εκλογές μπορούν να δημιουργήσουν μια νέα κυβέρνηση με την λαϊκή υποστήριξη που απαιτείται για να ξεπεραστεί το νομικό κενό που πλήττει όλα τα ανταγωνιστικά νομοθετικά και εκτελεστικά όργανα της Λιβύης. Είναι μια επανεκκίνηση, λένε αυτοί οι υποστηρικτές, μια πιθανότητα να παραμεριστούν οι υπονομευτές και από τις δύο πλευρές και να αντικατασταθεί η από μακρού χρόνου ταλαιπωρούμενη GNA με ένα πιο βιώσιμο σώμα.

20062018-1.jpg

Ένα ιστορικό κτήριο, που καταστράφηκε κατά την διάρκεια της τριετούς σύγκρουσης, στην Βεγγάζη της Λιβύης, στις 28 Φεβρουαρίου του 2018. ESAM OMRAN AL-FETORI / REUTERS
----------------------------------------------------------------------

Ωστόσο, παρ’ όλους αυτούς τους δελεασμούς, στην πραγματικότητα, οι πρόωρες εκλογές μπορεί να οδηγήσουν σε μεγαλύτερη αταξία. Χωρίς μια σταθερή συνταγματική βάση, οι εκλογές θα παρήγαγαν μια κυβέρνηση της οποίας η νομιμοποίηση θα αμφισβητηθεί ακόμη ευρύτερα [3]. Η απουσία ενός συντάγματος αφήνει επίσης σε εκκρεμότητα την εκτελεστική εξουσία του προέδρου -μια ιδιαίτερη ανησυχία για τους αντιπάλους του Hiftar, ο οποίος βλέπει στην υποστήριξή του για τις εκλογές ένα αχνά καλυμμένο σχέδιο για να γίνει κυβερνήτης δια βίου. Αυτό από μόνο του θα μπορούσε να είναι ένα σημαντικό σημείο ανάφλεξης. Στα ελεγχόμενα από τον Hiftar ανατολικά, οι ελεύθερες εκλογές είναι αδύνατες. Αλλά ακόμη και έξω από εκεί, στην καλύτερη περίπτωση, τα αποτελέσματα των ψηφοφοριών θα επηρεαστούν σε μεγάλο βαθμό από τους τοπικούς ισχυρούς άνδρες και τις πολιτοφυλακές, και οι εκλογές απειλούν να προκαλέσουν βίαιες τοπικές συγκρούσεις.

ΟΙ ΠΗΓΕΣ ΤΟΥ ΑΔΙΕΞΟΔΟΥ

Από πολλές απόψεις, η παράλυση στην Λιβύη απορρέει από την λανθασμένη Πολιτική Συμφωνία της Λιβύης (Libyan Political Agreement, LPA) [4], που υπογράφηκε στο Skhirat του Μαρόκου τον Δεκέμβριο του 2015. Η συμφωνία αυτή, που αποσκοπούσε στον τερματισμό των συγκρούσεων μεταξύ των λεγόμενων παρατάξεων «Αυγή» και «Αξιοπρέπεια», παρήγαγε την Κυβέρνηση της Εθνικής Συμφωνίας στην Τρίπολη, αλλά δεν μπόρεσε να ενοποιήσει τα κατακερματισμένα πολιτικά, οικονομικά και στρατιωτικά σώματα της Λιβύης. Η σύλληψη και η διεξαγωγή του διαλόγου στην πορεία προς την συμφωνία έγινε βιαστικά με εντολή των εξωτερικών δυνάμεων και, πιο σημαντικό, ήταν τεχνητά διαρθρωμένη ως μια συμφωνία μεταξύ δύο μερών, όταν στην πραγματικότητα οι παράγοντες της σύγκρουσης ήταν πιο πολυάριθμοι και ποικίλοι. Με το να βασίζεται σε υπογράφοντες από τα δύο κοινοβούλια (ένα στα ανατολικά και ένα στα δυτικά της χώρας) που δεν μιλούσαν εξ ονόματος των πραγματικών δυνάμεων στο έδαφος, έθεσε το έδαφος για ένα συνεχές αδιέξοδο. Ένα κρίσιμο σημείο ήταν η εξουσία του αρχηγού των ενόπλων δυνάμεων, την οποία η συμφωνία έδωσε στο Συμβούλιο Προεδρίας της GNA –ένας όρος που απορρίφθηκε από τον Hiftar και τους υποστηρικτές του.

Για να ξεπεράσει αυτό το αδιέξοδο, ο νέος απεσταλμένος του ΟΗΕ στην Λιβύη, ο Ghassan Salamé, πρότεινε ένα «σχέδιο δράσης» που περιλαμβάνει τροποποιήσεις στην LPA (για να συμπεριληφθεί ένα ανασυσταθέν Συμβούλιο Προεδρίας), μια εθνική διάσκεψη, ένα λαϊκό δημοψήφισμα για το σύνταγμα, και την προετοιμασία των προεδρικών και κοινοβουλευτικών εκλογών με τους κατάλληλους εκλογικούς νόμους. Δυστυχώς, το σχέδιο έχει κολλήσει σε σχεδόν κάθε θέμα: Δεν υπάρχει καμία κίνηση για την αναθεώρηση της σύστασης του συμβουλίου˙ η πρόοδος για την εθνική διάσκεψη, την οποία ανέθεσε ο ΟΗΕ σε έναν μη κυβερνητικό οργανισμό, ήταν αργή και επίπονη˙ και η ανατολική Βουλή των Αντιπροσώπων (House of Representatives, HoR) δεν θα θέσει σε ψηφοφορία τον νόμο για το συνταγματικό δημοψήφισμα. Αυτό αφήνει τις εκλογές ως τον τελευταίο εναπομείναντα πυλώνα. Ο Σαλαμέ επί μακρόν υποστήριξε ότι οι εκλογές θα μπορούσαν να πραγματοποιηθούν μόνο όταν οι συνθήκες ήταν ώριμες. Τώρα, αν και δεν έχει σημειωθεί πρόοδος, οι εκλογές θα διεξαχθούν ούτως ή άλλως, τον Δεκέμβριο του 2018, σύμφωνα με την πρωτοβουλία του Macron.

Η πρόοδος έχει εμποδιστεί από τους καθιερωμένους υπονομευτές και από δομικούς παράγοντες. Πάρα πολλοί δρώντες των ελίτ ωφελούνται από το status quo˙ τα μέλη τόσο της HoR όσο και του Ανώτατου Συμβουλίου του Κράτους φαίνεται να ενδιαφέρονται περισσότερο για την προσκόλληση στην εξουσία παρά για τη μετακίνηση της χώρας προς τα εμπρός. Στην Τρίπολη, η GNA έχει πέσει θύμα ενός καρτέλ πολιτοφυλακών [5] οι οποίες γεμίζουν την κυβέρνηση με τους συμμάχους τους για να λεηλατούν κρατικούς προϋπολογισμούς και περιουσιακά στοιχεία. Πέρα από αυτές τις αποτυχίες της θέλησης και του οράματος των ελίτ, οι πολιτικές μετατοπίσεις επί του πεδίου εμπόδισαν την πρόοδο. Η εξουσία έχει γίνει πιο κατακερματισμένη και διάχυτη, και σχηματίζονται νέοι συνασπισμοί ομάδων συμφερόντων, συχνά μεταξύ πρώην ανταγωνιστών. Τα μέρη μιας ενδεχόμενης διευθέτησης καθίστανται όλο και περισσότερο διασπασμένα και αδυνατούν να καταλήξουν σε μια συναίνεση. Στα ανατολικά, έχουν εμφανιστεί πολλαπλές διαιρέσεις, με πολλούς που είχαν στηρίξει τον Hiftar κατά την διάρκεια της τριετούς εκστρατείας του στην Βεγγάζη να γίνονται όλο και πιο αρνητικοί για την συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια των γιων του και των συγγενών του. Στα δυτικά, η πόλη- λιμάνι Μισράτα έχει δει την επιρροή της να ελαττώνεται στην πρωτεύουσα καθώς οι τοπικές πολιτοφυλακές της Τρίπολης έχουν εδραιώσει την εξουσία τους -ήταν αυτή η στέρηση που ώθησε τη Μισράτα να κάνει ειρήνη με την αντίπαλη πόλη Ζιντάν, ένα άλλο κέντρο εξουσίας με μακροχρόνια συμφέροντα στην πρωτεύουσα.

Οι διαφορετικές διεθνείς προσεγγίσεις για την Λιβύη, οι οποίες καθοδηγούνται από ιδιοτελείς ατζέντες, έχουν επιδεινώσει τις διαφορές, δημιουργώντας κίνητρα σε διάφορες φατρίες να μην έλθουν στο τραπέζι [των διαπραγματεύσεων]. Παρά την κατ’ αρχήν αποδοχή της συμφωνίας που υποστηρίχθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη, η Αίγυπτος και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα ποτέ δεν σταμάτησαν να υποστηρίζουν τον Hiftar, αλλά στην πραγματικότητα αύξησαν την υποστήριξή τους. Σε αυτούς προσχώρησαν η Ρωσία και η Γαλλία. Οι Λίβυοι εκλαμβάνουν ευρέως το Παρίσι ως προκατειλημμένο έναντι του αρχιστράτηγου. Μεταξύ άλλων Ευρωπαίων, οι Ιταλοί έχουν κάνει συμφωνίες με τις δυτικές πολιτοφυλακές για την αντιμετώπιση της ροής των μεταναστών [6] προς τις ακτές τους.

Οι εξωτερικές δυνάμεις ήταν επίσης ενεργές ως διαιτητές και δυνητικοί μεσολαβητές μέσω διαφόρων διασκέψεων κορυφής και φόρουμ. Οι περισσότερες από αυτές τις πρωτοβουλίες δύσκολα μπορούν να θεωρηθούν ουδέτερες, και ακόμη και οι πιο καλοπροαίρετες από αυτές είχαν ως αποτέλεσμα να μουδιάζουν την ώθηση της προσπάθειας του ΟΗΕ. Το τελευταίο παράδειγμα είναι η συνάντηση του Macron στις 29 Μαΐου στο Παρίσι [7].

Χαιρετισμένη ως θρίαμβος από την γαλλική κυβέρνηση, η σύσκεψη στο παλάτι του Élysée συγκλήθηκε από τον πρόεδρο της Γαλλίας μεταξύ τεσσάρων ηγετικών στελεχών -του Hiftar˙ του Faiz Serraj, πρωθυπουργού της κυβέρνησης της Τρίπολης˙ και των επικεφαλής των δύο αντίπαλων νομοθετικών οργάνων, της Βουλής των Αντιπροσώπων και του Ανώτατου Συμβουλίου του Κράτους, της Τρίπολης. Παρήγαγε μια υπόσχεση της Λιβύης να διεξαγάγει προεδρικές και βουλευτικές εκλογές μέχρι το τέλος του έτους, καθώς και δεσμεύσεις για ενοποίηση των οικονομικών θεσμών και των θεσμών ασφαλείας της χώρας.

Αλλά η γαλλική πρωτοβουλία είναι προβληματική. Ήταν μια βιαστική εμβαλωματική, μονομερής προσπάθεια. Άλλες Δυτικές κυβερνήσεις με συμφέροντα στην Λιβύη -και κυρίως η Ιταλία- κατελήφθησαν εξαπίνης από τον δυναμικό τρόπο του Γάλλου προέδρου και ήδη αντιδρούν εναντίον του σχεδίου. Τρεις από τις τέσσερις προσωπικότητες της Λιβύης, τις οποίες ο Macron παράθεσε ως μεσίτες ισχύος, μπορούν να περιγραφούν μόνο ως «πρόσωπα βιτρίνες» χωρίς πραγματική επιρροή. Η σύνοδος κορυφής δεν συμπεριέλαβε άλλους βασικούς Λίβυους που μπορούν να επιβάλλουν βέτο (veto players) -όπως οι Μισρατινοί, οι οποίοι αρνήθηκαν να στείλουν αντιπροσωπεία, αφού δεν τους παρασχέθηκε το ίδιο καθεστώς με τις τέσσερις προσωπικότητες. Και ακόμη και αυτοί οι τέσσερις εκπρόσωποι δεν συμφώνησαν, στην πραγματικότητα, για τίποτα στο Παρίσι. Δεν υπέγραψαν την δήλωση του Macron και άφησαν άλυτο το ζήτημα της συνταγματικής βάσης για τις εκλογές. Σύμφωνα με παρευρισκόμενους, ο Macron παρουσίασε ως ημερομηνία των εκλογών την 10η Δεκεμβρίου στον Τύπο πριν οποιοσδήποτε από τους τέσσερις μπορέσει να αντιταχθεί.

Επιπλέον, το σχέδιο Macron στηρίζεται στην εσφαλμένη αντίληψη ότι οι εκλογές μπορούν να χρησιμεύσουν ως πανάκεια για την αταξία της Λιβύης. Ένα βασικό εμπόδιο στις εκλογές είναι η απουσία συνταγματικής βάσης. Δεν υπάρχει πλαίσιο για τον καθορισμό των θεσμών που θα πρέπει να εκλεγούν, καθώς και των αρμοδιοτήτων τους. Το περασμένο καλοκαίρι, μια συντακτική συνέλευση που εκλέχτηκε το 2014 έδωσε τελικά ένα σχέδιο συντάγματος, μετά από χρόνια αδιεξόδου [8]. Το κείμενο όμως είναι αμφιλεγόμενο, και ένα δημοψήφισμα για αυτό θα αποδειχθεί εξαιρετικά διχαστικό. Μια εναλλακτική πρόταση είναι να χρησιμοποιηθεί ένα πλαίσιο που καταρτίστηκε κατά την προηγούμενη κοινοβουλευτική περίοδο το 2014 ως μια τροποποίηση του μεταβατικού οδικού χάρτη που εφαρμόστηκε τότε, πριν οι κρατικοί θεσμοί διχαστούν εν μέσω εμφυλίου πολέμου. Ωστόσο, ο ανταγωνισμός για το πλαίσιο αυτό στην πραγματικότητα βοήθησε να δημιουργηθεί η κρίση της νομιμοποίησης που τώρα κατακλύζει όλα τα αντίπαλα εκτελεστικά και νομοθετικά σώματα. Το Ανώτατο Δικαστήριο της Λιβύης έκρινε αργότερα ότι η τροπολογία δεν είχε υιοθετηθεί ποτέ σωστά, οδηγώντας τους αντιπάλους των θεσμών που εδρεύουν στα ανατολικά να υποστηρίξουν ότι η βάση για τις εκλογές του 2014 για την Βουλή των Αντιπροσώπων ήταν άκυρη. Όποια βάση για τις εκλογές κι αν βρεθεί, θα πρέπει να απολαμβάνει ευρείας υποστήριξης -αλλιώς τα νεοεκλεγμένα σώματα θα αντιμετωπίσουν ακόμα πιο σοβαρές προκλήσεις για τη νομιμοποίησή τους. Σαφώς, μια συμφωνία μεταξύ τεσσάρων ευρέως αντιδημοφιλών προσωπικοτήτων δεν αρκεί για την αντιμετώπιση αυτού του προβλήματος.

Η έλλειψη γενικά συμφωνημένων κανόνων είναι ιδιαίτερα προβληματική όσον αφορά τις προεδρικές εκλογές που προβλέπονται στο σχέδιο Macron. Σε μια αδιέξοδη σύγκρουση ανάμεσα σε βαριά οπλισμένες παρατάξεις, οι προεδρικές εκλογές διευρύνουν το φάσμα ενός διαγωνισμού του τύπου «ο νικητής τα παίρνει όλα» που θα μπορούσε να προκαλέσει σημαντική κλιμάκωση. Παρά το σχέδιο Macron, πολλοί Δυτικοί πολιτικοί βλέπουν τις κοινοβουλευτικές εκλογές ως μια λιγότερο επικίνδυνη επιχείρηση από όσο μια προεδρική εκλογή. Αλλά ενώ οι προεδρικές εκλογές απειλούν να προκαλέσουν σημαντική κλιμάκωση μεταξύ δύο αντιτιθέμενων στρατοπέδων, οι βουλευτικές εκλογές κινδυνεύουν να προκαλέσουν μεγαλύτερη διάδοση της βίας σε τοπικό επίπεδο. Στις εκλογές του 2012, λίγες περιοχές είδαν εκλογική βία ή εκφοβισμό˙ το 2014, το πρόβλημα ήταν λίγο πιο διαδεδομένο. Από τότε, όμως, οι τοπικές πολιτοφυλακές έχουν σε πολλά μέρη εδραιωθεί ως ομάδες κατεστημένων συμφερόντων που ευδοκιμούν από το λαθρεμπόριο και την λεηλασία, και έχουν εμπλακεί βαθιά στην πολιτική. Κατά την διάρκεια του αδιεξόδου των τελευταίων ετών, έχουν δει πόσο οι προσοδοφόρες θέσεις μπορούν να είναι υπονομευτικές σε εκλεγμένους θεσμούς και τώρα είναι έτοιμες να παρέμβουν πολύ πιο δυναμικά σε μια εκλογική διαδικασία. Οι περισσότερες πόλεις της δυτικής και νότιας Λιβύης φιλοξενούν πολλές ένοπλες ομάδες, αυξάνοντας την προοπτική βίαιων μαχών, όπου τέτοιες ομάδες ανταγωνίζονται -αντί να συντονίζονται- η μια με την άλλη.

ΜΙΑ ΠΙΟ ΑΝΘΕΚΤΙΚΗ ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ

Τελικά, η επανακαθιέρωση μιας ενιαίας κεντρικής Αρχής που απολαμβάνει εκλογική νομιμοποίηση είναι η ξεκάθαρη διέξοδος από την αναταραχή της Λιβύης. Το ερώτημα δεν είναι ποιες είναι οι εναλλακτικές λύσεις στις εκλογές, αλλά πώς μπορούν να τεθούν σε εφαρμογή οι προϋποθέσεις επιτυχημένων εκλογών. Η απάντηση βρίσκεται σε μια διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων που να παρέχει έναν λεπτομερή οδικό χάρτη της πορείας προς τις εκλογές. Αυτό δεν είναι το θέμα των φανταχτερών αλλά φευγαλέων μονομερών πρωτοβουλιών. Η επίτευξη μιας τέτοιας διευθέτησης απαιτεί διεθνή συντονισμό, προσεκτικό σχεδιασμό της διαπραγματευτικής διαδικασίας, και αντοχή.

Η ιδέα μιας ακόμη μεταβατικής ρύθμισης είναι ευρέως αντιδημοφιλής στην Λιβύη και ο απεσταλμένος του ΟΗΕ, Σαλαμέ, έχει αποκλείσει ρητά αυτή την επιλογή. Αλλά μια μετάβαση είναι ακριβώς αυτό που χρειάζεται για να προετοιμαστεί το έδαφος για τις εκλογές. Θα πρέπει να περιλαμβάνει μια επαναδιαπραγματευθείσα συμφωνία κατανομής εξουσιών που θα επεκτείνεται στους θεσμούς της οικονομίας και της ασφάλειας. Αυτό θα σήμαινε, για παράδειγμα, ότι οι ενοποιημένες δομές διοίκησης στην Τρίπολη θα εξασφάλιζαν τουλάχιστον μια ελάχιστη επίβλεψη στις υπηρεσίες ασφαλείας στην ανατολική Λιβύη και θα μπορούσαν να παρακολουθούν πράξεις βίας που παρεμβαίνουν στην εκλογική διαδικασία εκεί. Θα απαιτούσε επίσης νέες ρυθμίσεις ασφαλείας στην Τρίπολη για να χαλαρώσει την λαβή μιας χούφτας πολιτοφυλακών επί των κρατικών θεσμών εκεί -αλλιώς καμία εκλεγμένη κυβέρνηση δεν θα μπορούσε να ασκήσει ουσιαστική εξουσία στην Τρίπολη. Τέλος, μια μεταβατική ρύθμιση θα πρέπει να καθορίσει την συνταγματική βάση των εκλογών και να παράσχει μια προσέγγιση για τον τρόπο αντιμετώπισης του αμφιλεγόμενου σχεδίου συντάγματος. Αυτό θα μπορούσε, για παράδειγμα, να συμπεριλάβει μια συμφωνία για την προσωρινή έγκριση του σχεδίου, στην συνέχεια να αναθεωρηθεί μέσω μιας συμβουλευτικής διαδικασίας και να υποβληθεί αργότερα σε δημοψήφισμα.

Για να αποφευχθεί η επανάληψη των προβλημάτων που έχουν επιδεινώσει την Πολιτική Συμφωνία της Λιβύης (LPA), οι διαπραγματεύσεις για μια τέτοια ρύθμιση θα πρέπει να περιλαμβάνουν πολιτικούς και στρατιωτικούς παράγοντες με πραγματική επιρροή επί του πεδίου -όχι μόνο έναν μικρό αριθμό «ανθρώπων-βιτρίνα». Θα πρέπει να υπερβούν τα δύο υπάρχοντα νομοθετικά σώματα, τα οποία αμφότερα είναι βαθιά δυσλειτουργικά και ευρέως απαξιωμένα. Για μια συμφωνία στα συνταγματικά ζητήματα, θα πρέπει να συμπεριλάβουν τόσο τα μέλη της συντακτικής συνέλευσης όσο και τους εξέχοντες εκπροσώπους των εκλογικών περιφερειών που απορρίπτουν το σημερινό σχέδιο συντάγματος.

Είναι δυνατή μια τέτοια μεταβατική συμφωνία; Ίσως. Αλλά αν δεν είναι, τότε ούτε οι εκλογές θα κάνουν τίποτα εκτός από το να επιδεινώσουν τα προβλήματα της Λιβύης.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2018-06-19/wrong-way-fix-l...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.amazon.com/dp/B072BFKLTD/ref=dp-kindle-redirect?_encoding=UT...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2017-08-15/case-against-el...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2017-07-18/filling-vacuum-...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2016-09-06/coming-fall-lib...
[5] https://swp-berlin.org/en/publication/libya-tripolis-militia-cartel/
[6] https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2017-07-20/europes-libya-p...
[7] https://www.foreignaffairs.com/articles/france/2017-09-21/how-france-mak...
[8] https://www.foreignaffairs.com/articles/libya/2017-01-10/trumpian-peace-...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition