Μετά την επανεκλογή του Ερντογάν | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μετά την επανεκλογή του Ερντογάν

Τι αποκάλυψε η εκστρατεία για το μέλλον της τουρκικής πολιτικής

Την Κυριακή, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κέρδισε μια δεύτερη θητεία ως πρόεδρος της Τουρκίας. Εξασφάλισε περισσότερο από το 50% των ψήφων, αποφεύγοντας έναν δεύτερο γύρο. Το κόμμα του, το Κόμμα Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (ΑΚΡ) έχασε έδαφος στις κοινοβουλευτικές εκλογές, αλλά ο Ερντογάν θα κρατήσει την πλειοψηφία του στο κοινοβούλιο χάρη στην έντονη παρουσία των συμμάχων του, του Κόμματος Εθνικιστικού Κινήματος (MHP). Ο Muharrem Ince, ο πρωταγωνιστής της αντιπολίτευσης και υποψήφιος του σοσιαλδημοκρατικού Δημοκρατικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), έλαβε πάνω από το 30% των ψήφων. Αυτό αντιπροσωπεύει το καλύτερο αποτέλεσμα για έναν σοσιαλδημοκράτη [2] στην Τουρκία εδώ και περισσότερα από 40 χρόνια. Μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων από το επίσημο πρακτορείο ειδήσεων Anadolu, ο Ince είπε ότι οι εκλογές δεν ήταν δίκαιες, αλλά δέχτηκε ότι ο Ερντογάν είχε κερδίσει.

25062018-3.jpg

Ο Erdogan απευθύνεται σε υποστηρικτές του στην Κωνσταντινούπολη, την βραδιά των εκλογών στις 24 Ιουνίου 2018. KAYHAN OZER / PRESIDENTIAL PALACE / REUTERS
---------------------------------------------------------------

Παρόλο που ο Ερντογάν εξασφάλισε αρκετές ψήφους για να αποφύγει τον δεύτερο γύρο, η εκστρατεία αποκάλυψε τους μελλοντικούς ηγέτες της Τουρκίας. Για πρώτη φορά από τότε που ήρθε στην εξουσία πριν από 15 χρόνια, ως πρωθυπουργός, ο Ερντογάν έπρεπε να αντιμετωπίσει τους αμφισβητίες που αντιπροσωπεύουν τις ανερχόμενες κοινωνικές τάσεις: Την σοσιαλδημοκρατία και την εθνικιστική δεξιά. Εκτός από την πρόκληση του Ince από την αριστερά, ο Ερντογάν αντιμετώπισε την Μεράλ Ακσενέρ, την αρχηγό του δεξιού εθνικιστικού Καλού Κόμματος. Η Aksener θα έπρεπε να βρίσκεται σε καλύτερη θέση από τον Ince, αφού τα δύο τρίτα των Τούρκων ταυτοποιούνται ως θρησκευόμενοι, εθνικιστές και συντηρητικοί, και λιγότερο από το ένα τρίτο προσδιορίζονται από αριστεροί ως σοσιαλδημοκράτες ή ως σοσιαλιστές. Αλλά μια αλλαγή μπορεί να είναι σε εξέλιξη.

ΟΙ ΔΙΕΚΔΙΚΗΤΕΣ

Τα κόμματα της δεξιάς έχουν εδώ και καιρό κυριαρχήσει στην τουρκική πολιτική. Ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα έχει θριαμβεύσει σε μια μόνο εκλογή και πριν από 40 χρόνια, το 1977. Η Δεξιά έχει αποκτήσει μαζική υποστήριξη με την αναδιατύπωση της ταξικής σύγκρουσης ως πόλεμο πολιτισμού. Άνθρωποι που σε άλλες χώρες θα αποτελούσαν την βάση στήριξης για τα κεντροαριστερά κόμματα -αγρότες, εργαζόμενοι και άτομα της κατώτερης μεσαίας τάξης- συσπειρώθηκαν γύρω από τους λαϊκιστές συντηρητικούς που τους προσελκύουν λόγω της θρησκευτικότητάς τους και της δυσαρέσκειάς τους για την αστική ελίτ. Πολλοί από τους εύπορους έχουν μια δυτικοποιημένη προοπτική, κάτι που έχει καταστήσει εύκολο για τους συντηρητικούς να καμουφλάρουν την ταξική σύγκρουση ως [σαν να είναι μια] πολιτιστική και θρησκευτική αντιπαράθεση. Ο Ερντογάν είναι μόνο ο πιο πρόσφατος -αν και ο πιο επιτυχημένος- συντηρητικός ηγέτης που τοποθετείται ως υπερασπιστής των απλών ανθρώπων ενάντια στους «εκλεπτυσμένους», πλούσιους κατοίκους της πόλης.

Πριν από τον Ince, η αριστερά παίχτηκε στα χέρια των συντηρητικών επειδή είχε υιοθετήσει ελιτίστικους τρόπους και μεταχειρίστηκε τις ευσεβείς μάζες ως αντιδραστικές. Είναι ενδεικτικό ότι όταν οι σοσιαλδημοκράτες κέρδισαν τη μόνη νίκη τους, είχαν έναν ηγέτη ο οποίος δεν περιφρονούσε τους θρησκευόμενους. Τότε, κατέκτησαν τα συντηρητικά προπύργια της Τουρκίας.

Ο Ince φαίνεται να έχει μάθει από αυτήν την ιστορία. Τα χρόνια που ανδρωνόταν ήταν στην δεκαετία του 1970 όταν, ως έφηβος, προσχώρησε στο CHP. (Τότε το κόμμα ήταν επίσημα «δημοκρατικό αριστερό»). Κατάγεται από μια μικρή πόλη και περιγράφει τον εαυτό του ως «επαναστατικό γιο μιας συντηρητικής οικογένειας», αλλά είναι επίσης ένας ευσεβής Σουνίτης Μουσουλμάνος που παρευρίσκεται στις προσευχές της Παρασκευής. Δεν έχει πρόβλημα με τη μαντίλα ή με τους γονείς που στέλνουν τα παιδιά τους σε ισλαμικά σχολεία. Απέφυγε την λέξη «κοσμικότητα» στις εμφανίσεις της προεκλογικής καμπάνιας. Όλα αυτά αρνήθηκαν στον Ερντογάν την δυνατότητα να τον δυσφημίσει ως εκπρόσωπο της αστικής ελίτ. Ο Ιντσέ έστρεψε το ταξικό όπλο εναντίον του Ερντογάν, ο οποίος είπε ότι [ο Ερντογάν] αντιπροσώπευε τους πλούσιους, ενώ [εκείνος] ήταν «ένας από τον λαό».

Ο Ince έσπευσε επίσης να προσεγγίσει τους Κούρδους, ένα εκλογικό σώμα που οι σοσιαλδημοκράτες της Τουρκίας έχουν ιστορία στο να το αποξενώνουν με τον εθνικισμό τους. Σε μια προεκλογική εμφάνιση στην κύρια κουρδική πόλη της χώρας, το Ντιγιαρμπακίρ, ο Ιντσέ υποσχέθηκε να «σεβαστεί» τους Κούρδους. Υπογράμμισε ότι αντιτίθεται στις καταπιεστικές μεθόδους της κυβέρνησης λέγοντας ότι το κοινοβούλιο πρέπει να λύσει το πρόβλημα και δήλωσε ότι τάσσεται υπέρ της εκπαίδευσης στα κουρδικά.

25062018-4.jpg

Ο Ince σε προεκλογική συγκέντρωση στην Κωνσταντινούπολη, την ημέρα πριν τις εκλογές, τον Ιούνιο του 2018.HUSEYIN ALDEMIR / REUTERS
-------------------------------------------

Η υποστήριξη του Ince προς τους Κούρδους προηγήθηκε της εκστρατείας. Το 2016, υιοθέτησε μια δίκαιη, δημοκρατική στάση, όταν το τουρκικό κοινοβούλιο ψήφισε να άρει την ασυλία των μελών του, μια κίνηση που είχε ως στόχο να ανοίξει τον δρόμο για την δίωξη βουλευτών από το φιλοκουρδικό αριστερό Λαϊκό Δημοκρατικό Κόμμα (HDP), συμπεριλαμβανομένου του ηγέτη του κόμματος, Selahattin Demirtas. (Ο Demirtas συνελήφθη στα τέλη του 2016 και κατηγορήθηκε για την στήριξη των αυτονομιστών. Παραμένει έκτοτε στην φυλακή). Ο Ince διαφώνησε ακόμη και με το κόμμα του για το θέμα αυτό. Αφότου ο ηγέτης του CHP, Kemal Kilicdaroglu, έδωσε εντολή στα μέλη του να στηρίξουν το νομοσχέδιο, ο Ince προειδοποίησε ότι η κίνηση αυτή θα έθετε σε σοβαρό κίνδυνο την δημοκρατία στην Τουρκία. Την ημέρα της ψηφοφορίας, για να εκδηλώσει την αντίθεσή του, κάθισε με τον Ντεμιρτάς και τους συναδέλφους του στο τραπέζι τους, στον κήπο του κοινοβουλίου. Αφού ξεκίνησε την προεκλογική του εκστρατεία, η πρώτη ενέργεια του Ince ήταν να επισκεφθεί στην φυλακή τον Demirtas, τον υποψήφιο του HDP για την προεδρία.

Η Ακσενέρ, η άλλη βασική υποψήφια της αντιπολίτευσης, δαιμονοποιείται από τους Κούρδους. Η Aksener ήταν υπουργός Εσωτερικών σε μια συντηρητική κυβέρνηση στα μέσα της δεκαετίας του 1990, όταν οι υπηρεσίες ασφαλείας διεξήγαγαν έναν βρώμικο πόλεμο στις κουρδικές περιοχές, κατά την διάρκεια του οποίου δολοφόνησαν Κούρδους πολιτικούς, διανοούμενους και επιχειρηματίες. Η αγριότητά της τής προσέδωσε το ψευδώνυμο Σιδηρά Κυρία.

Το 2016, η Aksener εγκατέλειψε το ακροδεξιό MHP για να σχηματίσει το δικό της κόμμα, το Καλό Κόμμα, αλλά έμεινε κολλημένη στον αντι-κουρδικό εθνικισμό των παλαιών συμμάχων της. Υποσχέθηκε να λύσει το κουρδικό πρόβλημα σε έξι μήνες, πιθανώς με την χρήση πιο αδίστακτων μεθόδων αντιεξέγερσης.

Ο εθνικισμός της Ακσενέρ διαφέρει ελάχιστα από αυτόν που υιοθέτησε ο Ερντογάν τα τελευταία χρόνια και είναι σε αρμονία με την πλειονότητα των Τούρκων. Ωστόσο, το συντηρητικό οικονομικό της πρόγραμμα -επίσης ένα αντίγραφο των πολιτικών του Ερντογάν- αποδείχθηκε ότι ήταν λιγότερο. Δεν αντιμετώπισε την αυξανόμενη λαχτάρα για κοινωνική δικαιοσύνη και λιγότερη εισοδηματική ανισότητα. Η εργατική τάξη γίνεται όλο και πιο ανήσυχη. Οι μισθοί είναι χαμηλοί και στάσιμοι. Η εισοδηματική ανισότητα αυξήθηκε κατά την διάρκεια των ετών που το ΑΚΡ είναι στην εξουσία. Και η κυβέρνηση χρησιμοποίησε την κατάσταση έκτακτης ανάγκης για να απαγορεύσει πολλές απόπειρες απεργίας. Αν και ο Ερντογάν ισχυρίζεται ότι αντιπροσωπεύει τον λαό ενάντια στην πλούσια ελίτ, η ελίτ έχει, στην πραγματικότητα, γίνει ο κύριος ωφελημένος των πολιτικών του.

ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΕΡΝΤΟΓΑΝ

Η δυσαρέσκεια με τις αυξανόμενες ταξικές διαφορές βοήθησε τον Ince, παρά την Aksener, να αναδειχθεί ως ο κύριος αμφισβητίας του Ερντογάν. Ωστόσο, ο Ince είναι ρεφορμιστής, όχι επαναστάτης. Διαβεβαίωσε την κεντρική τράπεζα ότι θα παραμείνει ανεξάρτητη. Θεωρήθηκε ως σοσιαλδημοκράτης σε κεϋνσιανό καλούπι˙ έκανε έκκληση για ανακατανομή του εισοδήματος και μια παραγωγική οικονομία που δημιουργεί θέσεις εργασίας. Το μήνυμα αυτό χτύπησε ένα νεύρο. Το οικονομικό μοντέλο της Τουρκίας στοχεύει κυρίως στην κατανάλωση, η οποία χρηματοδοτήθηκε από εισροή ξένου κεφαλαίου, ενώ οι βιομηχανικές επενδύσεις παρέμειναν χαμηλά. Η προσέγγιση αυτή έχει φθάσει σε αδιέξοδο, και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η πλειοψηφία των Τούρκων θέλουν οικονομικές πολιτικές που δίνουν προτεραιότητα στην δημιουργία θέσεων εργασίας.

25062018-5.jpg

Υποστηρικτές του AKP στην Κωνσταντινούπολη πανηγυρίζουν μετά τις εκλογές, τον Ιούνιο του 2018. HUSEYIN ALDEMIR / REUTERS
--------------------------------------------

Ωστόσο, παρόλο που η άνοδος του Ince αντικατοπτρίζει μια μεταβαλλόμενη κοινωνία, είναι ένας μοναχικός καβαλάρης από μια κρίσιμη άποψη: Την υποστήριξή του προς τους Κούρδους. Άλλοι Τούρκοι σοσιαλδημοκράτες αρνήθηκαν να εξετάσουν το ενδεχόμενο να σχηματίσουν ένα προοδευτικό μέτωπο με τη μετριοπαθή κουρδική αριστερά, η οποία θα προσέφερε ένα αντίβαρο στην δεξιά εθνικιστική συμμαχία του AKP με το MHP. Αντ’ αυτού, το σοσιαλδημοκρατικό CHP συμμάχησε με το Καλό Κόμμα της Aksener για τις κοινοβουλευτικές εκλογές.

Η έντονη παρουσία του Ince δείχνει ότι κατάφερε να κερδίσει τους Κούρδους διατηρώντας παράλληλα την υποστήριξη των εθνικιστών σοσιαλδημοκρατών. Παρόλο που δεν θα υπάρξει δεύτερος γύρος, η εμφάνιση ενός σοσιαλδημοκράτη, ο οποίος κατανοεί ότι η κοινωνική δημοκρατία πρέπει να ξεπεράσει τις πολιτιστικές και εθνικές διαιρέσεις, προκειμένου να αμφισβητήσει το μονοπώλιο της δεξιάς στην εξουσία, ενδέχεται να επηρεάσει σημαντικά τις μελλοντικές εκλογές.

Η τουρκική δημοκρατία χρειάζεται μια ισχυρή κοινωνική δημοκρατική εναλλακτική λύση στον εθνικισμό. Εάν η τουρκο-κουρδική σύγκρουση, η οποία ενισχύει την εθνικιστική δεξιά, καταλήξει να επισκιάσει τα κοινωνικά και ταξικά ζητήματα, ο αυταρχισμός θα επιβιώσει στην Τουρκία ακόμη και μετά τον Ερντογάν.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2018-06-25/erdogan-wins-r...

Σύνδεσμοι:
[1] http://press.uchicago.edu/ucp/books/book/distributed/W/bo28571359.html
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/turkey/2018-06-21/end-erdogan-er...
[3] https://www.bbc.com/news/world-europe-44596072

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition