Είναι οι Ταλιμπάν έτοιμοι να κάνουν ειρήνη; | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Είναι οι Ταλιμπάν έτοιμοι να κάνουν ειρήνη;

Το Αφγανιστάν είναι κουρασμένο από τον πόλεμο αλλά για να τον τερματίσει σημαίνει ότι λαμβάνει σοβαρά υπόψη τις προτεραιότητες των Ταλιμπάν

Τους τελευταίους έξι μήνες, το Αφγανιστάν έχει αισθανθεί ότι ανακινείται κάτι σπάνιο: Αν όχι η ειρήνη, τότε η υπόσχεση της επιδίωξής της [1]. Ο πρόεδρος Ashraf Ghani κάλεσε τους Ταλιμπάν σε χωρίς προϋποθέσεις διαπραγματεύσεις, τον Φεβρουάριο. Οι Ισλαμιστές μελετητές και οι γείτονες του Αφγανιστάν συσπειρώθηκαν πίσω από αυτή την πρόταση τους επόμενους μήνες, ενώ ξεσπούσαν καθιστικές διαμαρτυρίες, πορείες και διαδηλώσεις σε ολόκληρο το Αφγανιστάν, ζητώντας τον τερματισμό της χρόνιας σύγκρουσης της χώρας. Για πρώτη φορά μέσα σε 40 χρόνια, τα αντιμαχόμενα μέρη παρακολούθησαν μια πανεθνική κατάπαυση πυρός για τρεις ευφρόσυνες ημέρες τον Ιούνιο.

09092018-1.jpg

Μαχητές των Ταλιμπάν κατά την διάρκεια μιας κατάπαυσης του πυρός στην επαρχία Nangarhar, τον Ιούνιο του 2018. PARWIZ PARWIZ / AFGHANISTAN
-----------------------------------------------------------

Το ζωτικό ερώτημα κατά την διάρκεια αυτής της περιόδου ήταν το κατά πόσον η εξέγερση των Ταλιμπάν είναι στην πραγματικότητα ανοιχτή στην ειρήνη. Η οργάνωση έστειλε ανάμεικτα μηνύματα αυτό το καλοκαίρι -συμφωνώντας, αφενός, με την κατάπαυση του πυρός τον Ιούνιο, καθώς και με την επανέναρξη των απευθείας συνομιλιών με τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά συνεχίζοντας παράλληλα την άρνησή της να διαπραγματευτεί με αυτό που αποκαλεί παράνομη κυβέρνηση του Αφγανιστάν. Οι Ταλιμπάν τυπικά δεν δέχτηκαν μια δεύτερη κατάπαυση του πυρός για τις εορτές του Eid al-Adha τον Αύγουστο και η ένταση της στρατιωτικής τους εκστρατείας δεν έχει χαλαρώσει. Τι, λοιπόν, θέλουν οι Ταλιμπάν τελικά, και είναι η ηγεσία τους ειλικρινής για τις ειρηνευτικές συνομιλίες; Οι δικές μου συνομιλίες με ανθρώπους που βρίσκονται κοντά και σε επαφή με πολιτικές προσωπικότητες των Ταλιμπάν τους τελευταίους μήνες υποδηλώνουν ότι υπάρχει ένα πραγματικό, αν και προσωρινό, άνοιγμα για ειρήνη.

ΜΙΑ ΝΕΑ ΕΥΕΛΙΞΙΑ

Από την πτώση του καθεστώτος τους το 2001, οι Ταλιμπάν διακήρυξαν με συνέπεια δύο βασικούς στόχους: Θέλουν τις ξένες δυνάμεις έξω από το Αφγανιστάν και να αποκατασταθεί στην εξουσία μια ισλαμική κυβέρνηση . Για χρόνια, αυτά τα αιτήματα ήταν σχεδόν εντελώς άκαμπτα. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, η ατζέντα των Ταλιμπάν έχει εξελιχθεί [2] τόσο ώστε τώρα να είναι νοητός ένας συμβιβασμός.

Σε συναντήσεις με ξένους επισκέπτες και μη επίσημους Αφγανούς, οι πολιτικές προσωπικότητες των Ταλιμπάν σήμερα δηλώνουν ιδιωτικά ότι χρειάζονται απλώς ένα «χρονοδιάγραμμα» για την αποχώρηση των στρατευμάτων των ΗΠΑ [3]. Η διάρκεια αυτού του χρονοδιαγράμματος μπορεί να είναι ευέλικτη και μπορεί να μην καταλήγει σε πλήρη απομάκρυνση των ΗΠΑ. Ορισμένα μέλη των Ταλιμπάν υποστηρίζουν ότι η οργάνωση μέχρι που είναι ανοιχτή σε μια «υπό όρους» απόσυρση, στην οποία οι Ηνωμένες Πολιτείες θα ανακατανείμουν τις δυνάμεις τους για μια περίοδο ετών, ανταποκρινόμενες στην επίτευξη βασικών ορόσημων σε μια ειρηνευτική διαδικασία. Συνομιλητές των Ταλιμπάν εξηγούν τη μετατόπιση του σκεπτικού τους επισημαίνοντας ότι το Αφγανιστάν θα μπορούσε να «γίνει μια άλλη Συρία» εάν τα ξένα στρατεύματα αποχωρήσουν πολύ γρήγορα. Ένα άλλο κίνητρο μπορεί να είναι η συχνά δεδηλωμένη επιθυμία της οργάνωσης να έχει παραγωγικές σχέσεις με τις Ηνωμένες Πολιτείες και άλλα έθνη στο μέλλον.

Ομοίως, όσον αφορά τη μορφή μιας μελλοντικής αφγανικής κυβέρνησης, άκουγα σταθερά ότι οι Ταλιμπάν δεν αντιτίθενται κατ’ ανάγκη σε πολλές από τις διατάξεις του μετά το 2001 αφγανικού συντάγματος -για παράδειγμα, ακόμη και για την διεξαγωγή τακτικών εκλογών και για την προστασία των περισσότερων, εάν όχι όλων, των δικαιωμάτων που το σύνταγμα έδωσε στις γυναίκες. Όμως, η ομάδα δεν θα συμφωνήσει ποτέ να ενταχθεί απλώς στο σύστημα που έχει για τόσο καιρό αποκηρύξει ως παράνομο. Αν οι Ταλιμπάν πρόκειται να κάνουν ειρήνη, πολλοί από τους πολιτικούς τους συνομολογούν ότι αυτό σημαίνει πως πρέπει να ενταχθούν σε μια νέα, αν και παρόμοια, κυβέρνηση, ίσως υπό ένα νέο, αν και παρόμοιο, σύνταγμα.

Προσωπικότητες των Ταλιμπάν συχνά υποδεικνύουν μια σειρά βημάτων που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια τέτοια πολιτική διευθέτηση. Το πρώτο θα ήταν οι Ηνωμένες Πολιτείες να εκδώσουν το χρονοδιάγραμμά τους για την απόσυρση των στρατευμάτων. Η Καμπούλ και οι Ταλιμπάν θα διαπραγματεύονταν στην συνέχεια μια "προσωρινή κυβέρνηση", η οποία θα αποτελείται από σχετικά ουδέτερους τεχνοκράτες και θα έχει σαφή ημερομηνία λήξης. Η κυβέρνηση αυτή θα επιβλέψει την αναθεώρηση του συντάγματος, την συνολική μεταρρύθμιση των υπηρεσιών ασφάλειας του Αφγανιστάν και την επιλογή μιας πιο μόνιμης κυβέρνησης, πιθανότατα μέσω εκλογών. Ορισμένοι από αυτούς που μίλησα, πρότειναν να ξεκινήσει αυτή η ακολουθία πριν από τις προεδρικές εκλογές του Απριλίου 2019, με το σκεπτικό ότι ένας νεοεκλεγείς πρόεδρος με πενταετή εντολή θα έχει ελάχιστα κίνητρα να παραδώσει την εξουσία.

Εάν οι Ταλιμπάν προχωρήσουν σε μια εκδοχή αυτού του σχεδίου, η Καμπούλ και η Ουάσινγκτον είναι απίθανο να το δεχτούν χωρίς τροποποίηση. Η Ουάσιγκτον θα είναι απρόθυμη να δεσμευτεί στην απόσυρση των στρατευμάτων [4] στην αρχή μιας διαδικασίας, και κάθε πρόεδρος του Αφγανιστάν θα διστάσει απλά να παραχωρήσει την εξουσία σε μια προσωρινή κυβέρνηση. Το σχέδιο δεν εξετάζει ακανθώδη ερωτήματα όπως το πώς οι πολλές φατρίες και οι πολιτικές ομάδες του Αφγανιστάν θα μοιράσουν την εξουσία, σε ποιες συντηρητικές θρησκευτικές μεταρρυθμίσεις θα μπορούσε να επιμείνει η οργάνωση και ποια τύχη περιμένει δεκάδες χιλιάδες ένοπλους ανθρώπους σε όλο το Αφγανιστάν. Παρόλα αυτά, το σχέδιο προσφέρει περισσότερα από αρκετά βασικά υλικά στους ειδικευμένους διπλωμάτες στην Καμπούλ και την Ουάσινγκτον για να ξεκινήσουν την οικοδόμηση ενός πολιτικού διακανονισμού που θα έχει διάρκεια. Πράγματι, αν οι ηγέτες σε αυτές τις πρωτεύουσες επρόκειτο οι ίδιοι να χαρτογραφήσουν την πολιτική μετάβαση του Αφγανιστάν, θα άρχιζαν πιθανότατα με πολλά από τα ίδια στοιχεία.

ΤΟ ΕΝΝΟΟΥΝ ΟΙ ΤΑΛΙΜΠΑΝ ΣΤΑ ΣΟΒΑΡΑ;

Οι Ταλιμπάν ενδιαφέρονται πραγματικά για την ειρήνη, αλλά δεν είναι απελπισμένοι γι’ αυτήν. Εν τω μεταξύ, η οργάνωση παραμένει προσηλωμένη στην στρατιωτική της εκστρατεία. Η θέση αυτή αντικατοπτρίζει την αυτοπεποίθηση στο πεδίο των μαχών: Οι ηγέτες των Ταλιμπάν κρίνουν ότι η οργάνωση μπορεί να αντισταθεί στην στρατιωτική πίεση των ΗΠΑ και, αν οι Ηνωμένες Πολιτείες τελικά αποχωρήσουν, θα κερδίσει τον πόλεμο. Ωστόσο, αναγνωρίζουν πιθανώς ότι ένα τέτοιο σενάριο είναι απίθανο να εξελιχθεί οποτεδήποτε σύντομα. Ακόμα και η σημερινή, πολύ μειωμένη αμερικανική παρουσία είναι αρκετή για να εμποδίσει τους Ταλιμπάν από το να κερδίσουν. Το να πάρουν την εξουσία μετά την απόσυρση των ΗΠΑ θα είναι αιματηρό και επίπονο. Για αυτούς και για άλλους λόγους, οι Ταλιμπάν είναι πρόθυμοι να εξετάσουν ειρηνικές εναλλακτικές λύσεις.

Οι σκεπτικιστές θα επισημάνουν ότι οι Ταλιμπάν είχαν την ευκαιρία να διαπραγματευτούν την ειρήνη τουλάχιστον από το 2010, όταν έστειλαν αντιπροσώπους στο Κατάρ για να διεξάγουν συνομιλίες με διπλωμάτες από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η οργάνωση χρησιμοποίησε εκείνη την πλατφόρμα μόνο για να καταναλώσει χρόνο και να αναζητήσει παραχωρήσεις από την Ουάσινγκτον. Έχω συμμετάσχει στις προσπάθειες του Υπουργείου Εξωτερικών να συνεργαστεί με αυτό το κανάλι για σχεδόν όλη την διάρκεια της ζωής του και συμφωνώ ότι το κανάλι κινήθηκε αργά και μερικές φορές οδυνηρά. Αλλά οι διαπραγματευτές των Ταλιμπάν δεν είναι αποκλειστικά υπεύθυνοι για το αδιέξοδο. Τόσο οι αφγανικές όσο και οι αμερικανικές κυβερνήσεις έχουν συχνά διχαστεί εσωτερικά ως προς το εάν και πώς θα επιδιώξουν την ειρήνη με τους Ταλιμπάν, με αποτέλεσμα καμιά από τις δύο να μην υποβάλει μια προσφορά στο τραπέζι που να αντιμετωπίζει ουσιαστικά τους δύο θεμελιώδεις στόχους των Ταλιμπάν.

Εκείνοι που αμφισβητούν την ετοιμότητα των Ταλιμπάν για ειρήνη θα επισημάνουν τον τεράστιο όγκο της βίας των Ταλιμπάν. Μόλις τις τελευταίες εβδομάδες, οι αντάρτες λεηλάτησαν για λίγο το μεγαλύτερο μέρος της ιστορικής πόλης Ghazni. Περισσότερες αφγανικές πόλεις πιθανότατα θα απειληθούν τους επόμενους μήνες, και μικρότερες επιθέσεις θα συνεχιστούν καθημερινά σε ολόκληρη την χώρα. Αλλά η ένταση των στρατιωτικών προσπαθειών έχει τόσο λίγη σημασία για το συμφέρον της Ταλιμπάν στην ειρήνη όσο έχει και για τα άλλα μέρη της σύγκρουσης. Υπό συνθήκες πολέμου, οι συζητήσεις και οι μάχες εξελίσσονται παράλληλα. Εκτός από την διάρκεια της πρόσφατης κατάπαυσης του πυρός, κανένα από τα μέρη -οι Ηνωμένες Πολιτείες, η αφγανική κυβέρνηση και οι Ταλιμπάν- δεν έχουν συγκρατήσει τις δυνάμεις τους στο πεδίο της μάχης, ακόμα και όταν επιθυμούσαν ειλικρινά τις συνομιλίες.

Η τραγωδία είναι ότι ένα αιματηρό στρατιωτικό αδιέξοδο [5] επικράτησε εδώ και χρόνια στο Αφγανιστάν. Κάθε ένας από τους βασικούς εμπολέμους ενδιαφέρεται για μια ειρηνική εναλλακτική λύση, αλλά αμφιβάλλει ότι οι άλλοι ενδιαφέρονται και φοβάται το τι θα μπορούσε να χάσει στις διαπραγματεύσεις. Οι μεγάλες στρατιωτικές αποφάσεις που κάθε εμπλεκόμενο μέρος κάνει -επιδράμοντας σε πόλεις μόνο για να τις χάσουν αμέσως, εκκαθαρίζοντας απομακρυσμένες περιοχές που είναι ανέφικτο να κρατηθούν, στέλνοντας αρκετά στρατεύματα για να κλιμακώσουν αλλά όχι να κερδίσουν τον πόλεμο- φέρουν σημαντικό ανθρώπινο κόστος, ενώ παράλληλα δεν έχουν πολλές ελπίδες να σπάσουν το αδιέξοδο. Το 2018, υπάρχει περισσότερος λόγος από ποτέ να επενδύσουμε σε μια ειρηνευτική διαδικασία. Η συντριπτική δημοφιλία της κατάπαυσης του πυρός του Ιουνίου -ακόμα και μεταξύ των μαχητών των Ταλιμπάν- δείχνει ότι πολλοί Αφγανοί θα το υποστήριζαν αυτό. Οι Ταλιμπάν δεν είναι βέβαιο ότι θα συμμετάσχουν σε μια τέτοια διαδικασία, αλλά ίσως να μην υπάρξει ποτέ καλύτερος χρόνος για να γίνει μια τολμηρή προσφορά.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc. 
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2018-09-07/taliban-prepared-make-peace

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2018-07-30/afghanist...
[2] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2018-01-03/why-talib...
[3] https://www.foreignaffairs.com/articles/north-america/2018-08-20/united-...
[4] https://www.foreignaffairs.com/articles/asia/2017-10-16/staying-course-a...
[5] https://www.foreignaffairs.com/articles/afghanistan/2017-05-03/adrift-af...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition