Γιατί Ρωσία και Κίνα ενισχύουν τους δεσμούς ασφαλείας τους

Η προσάρτηση της Κριμαίας το 2014 και η σύγκρουση στην ανατολική Ουκρανία που ακολούθησε, μείωσαν δραματικά αυτές τις ανησυχίες. Περιθωριοποιημένο από τα κύματα των Δυτικών κυρώσεων, το Κρεμλίνο στράφηκε στο Πεκίνο για οικονομικούς πόρους, τεχνολογία και εξαγωγικές αγορές για τα ρωσικά αγαθά. Εντούτοις, προτού γίνει αυτό, η ρωσική κυβέρνηση έκανε μια δια-υπηρεσιακή μελέτη σχετικά με τους δυνητικούς κινδύνους της στενότερης εμπλοκής με την Κίνα. Τα αποτελέσματα συνέβαλαν στη μείωση των προηγούμενων ανησυχιών του Κρεμλίνου και απέδειξαν ότι πολλές από αυτές ήταν ουσιαστικά υπερβολικές. Για παράδειγμα, αν και ο κινεζικός πληθυσμός στην Ρωσία είχε ανεπισήμως εκτιμηθεί σε περισσότερα από δύο εκατομμύρια άτομα, η κυβέρνηση ανακάλυψε ότι δεν ξεπερνά τα 600.000 άτομα [2], με περισσότερους από τους μισούς Κινέζους μετανάστες να βρίσκονται στις ευρωπαϊκές περιοχές της Ρωσίας όπου υπάρχουν μεγαλύτερες ευκαιρίες απασχόλησης, κι όχι στην ρωσική Άπω Ανατολή. Οι αυξανόμενοι μισθοί στην Κίνα που προκλήθηκαν από την συρρίκνωση του εργατικού δυναμικού και τον υψηλό ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ, σε συνδυασμό με την συρρίκνωση της ρωσικής οικονομίας και την υποτίμηση του ρουβλίου το 2014-15, κατέστησαν την Ρωσία όλο και λιγότερο ελκυστική για τους Κινέζους εργαζόμενους.

Το Κρεμλίνο κατέληξε επίσης στο συμπέρασμα ότι η κινεζική βιομηχανία όπλων προχωρά αλματωδώς χάρη στις μαζικές επενδύσεις στην εγχώρια Έρευνα και Ανάπτυξη. Σε λιγότερο από μια δεκαετία, ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός (PLA) θα έχει ελάχιστες ανάγκες για ρωσικά συστήματα, δίνοντας στην Ρωσία ένα στενό παράθυρο ευκαιρίας για να πουλήσει όπλα στην Κίνα. Τέλος, η Μόσχα κατέληξε να πιστεύει ότι το αυξανόμενο οικονομικό αποτύπωμα της Κίνας στην Κεντρική Ασία είναι αναπόφευκτο. Η βαθύτερη διείσδυση της Κίνας στην περιοχή μειώνει πραγματικά τα κίνητρα αυτών των χωρών ώστε να επιδιώξουν εξαγωγικές οδούς προς την Ευρώπη που θα μπορούσαν να παρακάμψουν την Ρωσία και να δημιουργήσουν πρόσθετη πίεση στους Ρώσους εξαγωγείς στην βασική αγορά της. Η Μόσχα είναι ευτυχής να ζήσει με ένα Πεκίνο που επιδράμει στις οικονομίες της Κεντρικής Ασίας, αρκεί να σέβεται επισήμως την Ευρασιατική Οικονομική Ένωση, ένα εμπορικό μπλοκ υπό την ηγεσία της Μόσχας, το οποίο δίνει στις ρωσικές εταιρείες προνομιακή πρόσβαση στις αγορές του Καζακστάν και της Κιργιζίας και δεν αμφισβητεί τον αυτοανακηρυγμένο ρόλο της Ρωσίας ως κύριο πάροχο ασφάλειας στην περιοχή.

Ως αποτέλεσμα αυτής της μεταβολής της προσέγγισης, η οικονομική εξάρτηση της Ρωσίας από την Κίνα αυξάνεται από το 2014 και οι κινεζικές τράπεζες έχουν παράσχει πλούσια δάνεια σε μεγάλες ρωσικές κρατικές επιχειρήσεις και μέλη του περιβάλλοντος του Πούτιν [3] που βρίσκονται σε διάφορους καταλόγους κυρώσεων. Αυτή η προσπάθεια να εξαγοραστεί η νομιμοφροσύνη της Ρωσίας είναι πιθανό να επιτύχει, δεδομένου ότι το Κρεμλίνο δεν πιστεύει πλέον ότι θα υπάρξει καλύτερη σχέση με τις Ηνωμένες Πολιτείες υπό τον πρόεδρο Ντόναλντ Τραμπ. Η σχεδόν ομόφωνη ψήφιση ενός νέου κύματος κυρώσεων κατά της Ρωσίας από το Κογκρέσο των ΗΠΑ τον Αύγουστο του 2017, έπεισε πολλούς στη Μόσχα ότι όσο ο Πούτιν παραμένει στην εξουσία, οι σχέσεις με την Ουάσιγκτον δεν θα βελτιωθούν.

Η εχθρότητα της Ουάσινγκτον απέναντι και στα δύο καθεστώτα ήταν ένας σημαντικός παράγοντας για την βελτίωση των ρωσο-κινεζικών δεσμών. Η νέα στρατηγική εθνικής ασφάλειας των ΗΠΑ «έβαλε στο ίδιο τσουβάλι» [4] την Κίνα και την Ρωσία για «προσπάθεια εξουδετέρωσης της αμερικανικής ασφάλειας και ευημερίας», όπως έκανε και η νέα Στρατηγική για τον Κυβερνοχώρο (Cyber Strategy) του Υπουργείου Άμυνας [5]. Οι αυξανόμενες ανησυχίες των ΗΠΑ σχετικά με την Κίνα και την Ρωσία προϋπάρχουν της διοίκησης Trump, αλλά ενθαρρύνουν τους ηγέτες αμφοτέρων των χωρών να αναζητήσουν ένα κοινό έδαφος. Η τεράστια κινεζο-ρωσική άσκηση την περασμένη εβδομάδα είναι ένα σαφές μήνυμα προς τις Ηνωμένες Πολιτείες και την Ευρώπη: Εάν συνεχίσετε να ασκείτε πιέσεις με κυρώσεις, δασμούς και στρατιωτικές αναπτύξεις, θα ενώσουμε τα χέρια μας και θα αντιδράσουμε.

ΜΙΑ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΗ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ

Η κινεζο-ρωσική συνεργασία ασφαλείας έχει τα όριά της και είναι σημαντικό αυτά να μην παραμεληθούν. Η Μόσχα και το Πεκίνο δεν επιδιώκουν επίσημη συμμαχία, τουλάχιστον για την ώρα. Το Πεκίνο δεν θέλει να έρθει σε στρατιωτική αντιπαράθεση με τις Ηνωμένες Πολιτείες ως αποτέλεσμα φιλοπόλεμων ή ακούσιων ρωσικών παραστρατημάτων στη Μέση Ανατολή ή την Ευρώπη. Ομοίως, η Μόσχα δεν θέλει να εξαναγκαστεί να πάρει θέση, αν η Κίνα συγκρουστεί με άλλους στρατηγικούς οικονομικούς εταίρους της Ρωσίας, όπως το Βιετνάμ ή η Ινδία.

Ακόμα και αν δεν υπάρχει επίσημο κινεζο-ρωσικό σύμφωνο ασφαλείας τύπου ΝΑΤΟ, θα ήταν λάθος η Ουάσιγκτον και οι σύμμαχοί της να αγνοήσουν τις συνέπειες της αυξημένης στρατιωτικής συνεργασίας. Ασκήσεις όπως η Vostok-2018 βελτιώνουν την διαλειτουργικότητα μεταξύ των ρωσικών και των κινεζικών δυνάμεων, κάτι που θα μπορούσε να γίνει χρήσιμο σε περιφερειακά θερμές περιοχές όπως η Κεντρική Ασία ή η Κορεατική Χερσόνησος. Επίσης, βελτιώνουν την εμπιστοσύνη και τις ανεπίσημες διασυνδέσεις μεταξύ ανώτερων αξιωματούχων -όχι διαφορετικά με τους τρόπους με τους οποίους οι αξιωματούχοι της Ουάσιγκτον αποκτούν δεσμούς με τους ομολόγους τους στην Ευρώπη και την Ασία.

Η ενισχυμένη εμπιστοσύνη μεταξύ του ρωσικού και του κινεζικού στρατού μπορεί να οδηγήσει σε αυξανόμενη συνεργασία και συντονισμό στον κυβερνοχώρο, ιδιαίτερα όταν πρόκειται για την διαπίστωση τρωτών σημείων στα στρατιωτικά και πολιτικά συστήματα επικοινωνιών των ΗΠΑ. Κατ’ ελάχιστον, οι ρωσικές και κινεζικές υπηρεσίες αντικατασκοπείας πιστεύεται ότι μοιράζονται ευαίσθητες πληροφορίες [6] σχετικά με τις επιχειρήσεις της CIA που διεξάγονται εναντίον τους.