Η αμερικανική εθνική κυριαρχία δεν κινδυνεύει από τον ΟΗΕ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν λιγότερους λόγους να ανησυχούν για την εθνική κυριαρχία τους από όσο οποιαδήποτε άλλη χώρα του κόσμου. Καμία άλλη χώρα δεν απολαμβάνει τόσο μεγάλη ελευθερία από εξωτερικές παρεμβάσεις -στρατιωτικές, οικονομικές ή διπλωματικές. Είναι για τον λόγο αυτό που άλλοι εθνικοί ηγέτες βρήκαν περίεργο το γεγονός ότι οι πρόεδροι των Ηνωμένων Πολιτειών που απευθύνονται στα Ηνωμένα Έθνη κρίνουν απαραίτητο να διακηρύξουν [1] για άλλη μια φορά ότι δεν θα επιτρέψουν ποτέ οποιαδήποτε ιδιοποίηση της αμερικανικής εθνικής κυριαρχίας.

«Δεν θα παραχωρήσουμε ποτέ την κυριαρχία της Αμερικής σε μια μη εκλεγμένη, χωρίς λογοδοσία, παγκόσμια γραφειοκρατία», δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ [2] την περασμένη εβδομάδα στην δεύτερη ομιλία του στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ. «Η Αμερική κυβερνάται από Αμερικανούς». Δεν ήταν ο πρώτος πρόεδρος των ΗΠΑ που έκανε αυτή την σημείωση. Ο George HW Bush το έθεσε εμφατικά στην ομιλία του το 1991 στην Γενική Συνέλευση, θεωρώντας τα διεθνή θεσμικά όργανα ως ένα στοιχείο στην υπηρεσία μιας διεθνούς τάξης «στην οποία κανένα έθνος δεν πρέπει να παραδώσει ούτε ένα ‘ιώτα’ από την κυριαρχία του». Ο George W. Bush είχε έναν πρέσβη στον ΟΗΕ –τον John Bolton, τώρα σύμβουλο του Trump για την εθνική ασφάλεια- διάσημο για την έντονη υπεράσπιση της εθνικής κυριαρχίας. Ακόμη και ο Μπαράκ Ομπάμα, παρά την φήμη του για το ανοικτό πνεύμα του στην παγκόσμια συνεργασία και την πολυμέρεια, υπεράσπισε έντονα την αμερικανική κυριαρχία στην ομιλία του στον ΟΗΕ το 2013: «Τα διάφορα έθνη δεν θα συμφωνήσουν για την ανάγκη ανάληψης δράσης σε κάθε περίπτωση, και η αρχή της κυριαρχίας βρίσκεται στο κέντρο της διεθνούς μας τάξης».

Ο Trump απευθύνεται στην Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη, τον Σεπτέμβριο του 2018. CARLO ALLEGRI / REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

Εκείνο που είναι τόσο παράξενο σχετικά με αυτό το επαναλαμβανόμενο μήνυμα και το υποκείμενο άγχος που αντανακλά, δεν είναι ότι υπάρχει στην πραγματικότητα μια τόση δα μικρή απειλή για την αμερικανική κυριαρχία. Είναι ότι στον βαθμό που υπάρχει μια απειλή, δεν προέρχεται από διεθνείς θεσμούς και συμφωνίες αλλά από άλλα κυρίαρχα κράτη, καθώς και από τις ταχείες τεχνολογικές εξελίξεις που αλλάζουν την σχετική ισχύ των κρατικών και μη κρατικών φορέων, εταιρειών και ομάδων. Υπάρχει μια πραγματική συζήτηση που θα έπρεπε να γίνει σχετικά με τον τρόπο προστασίας της εθνικής κυριαρχίας στον εικοστό πρώτο αιώνα˙ αλλά δεν είναι αυτή ακριβώς η συζήτηση.

Η ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΩΝ ΑΛΛΩΝ ΛΑΩΝ

Για να πάρετε μια αίσθηση του πόσο περίεργη είναι η αμερικανική εμμονή με τα διεθνή θεσμικά όργανα που παραβιάζουν την κυριαρχία των ΗΠΑ, σκεφτείτε την θέση άλλων χωρών. Από τυπική και νομική άποψη, όλες οι χώρες είναι ίσες και απαραβίαστες στην κυριαρχία τους, μια νομική αρχή που διακηρύσσεται πιο έντονα –και ειρωνικά, δεδομένης της αντίληψης των ΗΠΑ για το θεσμικό όργανο- στην ιδρυτική Χάρτα των Ηνωμένων Εθνών. Στην πραγματικότητα, πολλά κράτη δεν είναι σε θέση να προστατεύσουν πλήρως την κυριαρχία τους και έχουν πραγματικές ανησυχίες ότι άλλες χώρες και διεθνείς θεσμοί -ενεργώντας συνήθως για λογαριασμό Δυτικών δυνάμεων- θα την καταπατήσουν.

Παρ’ όλες τις ρητορείες των ΗΠΑ εναντίον των κινδύνων που ενέχει η πολυμέρεια για την εθνική κυριαρχία, υπάρχουν μόνο τέσσερις σημαντικοί τρόποι με τους οποίους οι πολυμερείς θεσμοί έχουν, στα χαρτιά, την εξουσία να παρεμβαίνουν στην κυριαρχία των μεγάλων χωρών.

Ο παλαιότερος από αυτούς είναι το ίδιο το Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, το οποίο σύμφωνα με το κεφάλαιο VII του καταστατικού του μπορεί να αναλάβει δράση εναντίον μιας χώρας, εάν το συμβούλιο θεωρεί ότι η χώρα αυτή απειλεί την «διεθνή ειρήνη και ασφάλεια». Αλλά οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να χρησιμοποιήσουν το βέτο για να μπλοκάρουν οτιδήποτε θελήσουν στο Συμβούλιο. (Για τις 188 χώρες που δεν έχουν αυτή την δύναμη παρεμπόδισης, το να έχουν την Ουάσινγκτον να γκρινιάζει για τον ΟΗΕ που απειλεί την εθνική κυριαρχία της, προκαλεί σοβαρή αγανάκτηση). Ο δεύτερος είναι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου, ο οποίος μπορεί να αποφανθεί για παραβιάσεις των εμπορικών κανόνων του και να επιβάλει τις αποφάσεις του στα μέλη του. Φυσικά, οι χώρες μπορούν να επιλέξουν να αγνοήσουν τον ΠΟΕ, αλλά μόνο με το κόστος τού να ρίξουν τεραστίως κερδοφόρες εμπορικές σχέσεις στο χάος.

Ένας νεότερος τρόπος με τον οποίο το διεθνές σύστημα μπορεί να επηρεάσει την εθνική κυριαρχία προέρχεται από την εξουσία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου να παρακολουθεί τις οικονομικές επιδόσεις των μεγάλων οικονομιών χωρίς την συναίνεση των εν λόγω κυβερνήσεων. Ωστόσο, αυτό δεν είναι μια νέα εξουσία για το ΔΝΤ˙ είναι μόνο ότι, μέχρι πρόσφατα, οι Ηνωμένες Πολιτείες ήταν η μόνη χώρα στον κόσμο που απαλλασσόταν από αυτή την παρακολούθηση. Το 2008, ο George W. Bush επεξέτεινε την εξουσία του ΔΝΤ για να του επιτρέψει να επιβλέπει και την οικονομία των ΗΠΑ.

Τέλος, υπάρχει το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο. Το ΔΠΔ έχει την εξουσία να ξεκινά έρευνες για Αμερικανούς που είναι ύποπτοι για την διάπραξη εγκλημάτων πολέμου και τελικά να τους κατηγορήσει. Υπάρχουν δύο εγγυήσεις εδώ. Το ΔΠΔ δεν μπορεί να εφαρμόσει αυτήν την εξουσία, εκτός εάν η εν λόγω χώρα δεν χρησιμοποιεί τις δικές της εθνικές νομικές διατάξεις για να χειριστεί ύποπτους για εγκλήματα πολέμου˙ όταν πρόκειται για τις Ηνωμένες Πολιτείες, η αμερικανική νομική υποδομή για την αντιμετώπιση των εικαζόμενων παραβιάσεων των νόμων του πολέμου από τους πολίτες της έχει τα πρωτεία στον κόσμο. Επιπλέον, το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ μπορεί να μπλοκάρει έρευνες του ΔΠΔ εάν το Συμβούλιο αποφασίσει ότι είναι αποσταθεροποιητικές.