Η καταλανική κρίση, έναν χρόνο μετά

Η απουσία βιώσιμης πορείας προς την ανεξαρτησία και οι διχασμοί στο εσωτερικό του αυτονομιστικού συνασπισμού εμφανίστηκαν έντονα στις 11 Σεπτεμβρίου, όταν οι Καταλανοί γιόρτασαν την La Diada [6], την εθνική εορτή της Καταλονίας, η οποία σηματοδοτεί την πτώση της Βαρκελώνης στον ισπανικό πόλεμο διαδοχής 1714. Εν αναμονή του εορτασμού, οι αυτονομιστές ηγέτες εξέδωσαν δημόσιες δηλώσεις που ήταν σαφώς αντιφατικές. Ο Torra ανέλαβε ξανά την υποχρέωση να υλοποιήσει τη μονομερή ανεξαρτησία που διακήρυξε ο πρωθυπουργός της Καταλονίας Carles Puigdemont τον περασμένο Οκτώβριο, υποστηρίζοντας ότι «έχουμε μια κοινωνική πλειοψηφία υπέρ της ανεξαρτησίας». Αυτή η δήλωση έρχεται σε έντονη αντίθεση με την επιφυλακτική δήλωση του ηγέτη του ERC, Oriol Junqueras, ενός από τους αυτονομιστές ηγέτες που βρίσκονται σήμερα στην φυλακή. Σημείωσε [8] σε καταλανικό τηλεοπτικό σταθμό ότι «Δεν υπάρχει συντόμευση για την ανεξαρτησία˙ αυτό μπορεί να συμβεί μόνο μέσω δημοψηφίσματος που θα συμφωνηθεί από το ισπανικό κράτος».

Το ίδιο ορατές ήταν οι βαθιές πολιτικές διαιρέσεις στην Καταλονία. Παραδοσιακά, η Diada προσελκύει όλες τις μείζονες πολιτικές ομάδες της Καταλονίας στην Βαρκελώνη για να γιορτάσουν την καταλανική ταυτότητα. Φέτος, ωστόσο, εμφανίστηκαν μόνο τα κόμματα υπέρ της ανεξαρτησίας, με επικεφαλής το «Μαζί για την Καταλονία», κάνοντας πορεία «για να πραγματοποιηθεί η Καταλανική Δημοκρατία», στην Avenida Diagonal, μια οδό που διασχίζει την Βαρκελώνη. Τα ενωτικά κόμματα -το Καταλανικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, οι Ciudadanos και το PΡ - όλα μποϊκοτάρισαν την πορεία. Στις δικές τους εκδηλώσεις για την Diada, οι ενωτικοί ηγέτες επέκριναν τους αυτονομιστές για την εκμετάλλευση μιας εορτής που συνδέεται με την τοπική υπερηφάνεια για να διαιρέσουν τον λαό της Καταλανίας.

ΑΧΤΙΔΕΣ ΕΛΠΙΔΑΣ;

Μέσα στο αδιέξοδο, ωστόσο, υπάρχουν αχτίδες ελπίδας. Παρά την πολιτική στάση των τελευταίων 12 μηνών, κάτι που μοιάζει με ομαλότητα επέστρεψε στην Καταλονία. Η Μαδρίτη ήρε την άμεση κυριαρχία της επί της περιοχής μετά τις εκλογές του Δεκεμβρίου, ο τουρισμός επέστρεψε και η φυγή των επιχειρήσεων επιβραδύνθηκε. Πολλά από αυτά πιστώνονται στις βελτιωμένες σχέσεις μεταξύ Μαδρίτης και Βαρκελώνης. Η σχέση μεταξύ Rajoy και Puigdemont, την οποία χαρακτήρισα πέρυσι [9] ως σύγκρουση μεταξύ ενός Ισπανού αυταρχικού και ενός Καταλανού μάρτυρα, ήταν απόλυτα τοξική. Επί μήνες, αμφότεροι οι ηγέτες έλεγαν άλλα αντί άλλων, επιλέγοντας αντ’ αυτού να παίξουν με τις πολιτικές τους βάσεις: Ισπανοί εθνικιστές για τον Rajoy και Καταλανοί αυτονομιστές για τον Puigdemont. Αυτό έκανε εκείνο που άρχισε ως μια διαμάχη για την επιθυμία της Καταλονίας για περισσότερη αυτονομία από τη Μαδρίτη να καταλήξει στη μεγαλύτερη συνταγματική κρίση της Ισπανίας στην εποχή μετά τον Φράνκο. Αντίθετα, ο Torra και ο Sánchez φαίνεται να προχωρούν τονίζοντας [10] την σημασία του διαλόγου.

Πιο σημαντικό, μια πολιτική λύση φαίνεται να είναι στον ορίζοντα. Ο Sánchez πρότεινε [11] δημοψήφισμα για ένα νέο καθεστώς αυτονομίας από τη Μαδρίτη, το οποίο, αν εγκριθεί από τους Καταλανούς και το ισπανικό κοινοβούλιο, θα αναβαθμίσει την ικανότητα της Καταλονίας να αυτοκυβερνάται. «Είναι δημοψήφισμα για αυτονομία, όχι για αυτοδιάθεση», δήλωσε ο Sánchez. Παρόλο που οι λεπτομέρειες του νέου καθεστώτος δεν είναι ακόμη γνωστές, αναμένεται να συμπεριλάβει μεγαλύτερο έλεγχο της Καταλονίας στα οικονομικά της. Εάν ο Sánchez καταφέρει αυτό το δημοψήφισμα, σίγουρα τοποθετήσει πολύ καλά τον εαυτό του για τις επόμενες γενικές εκλογές, που αναμένονται κάποια στιγμή πριν από το 2020. Ωστόσο, υπάρχουν σημαντικά εμπόδια, γι’ αυτό και οι δύο πλευρές προσεγγίζουν την πρόταση με μεγάλη προσοχή.

Για τον Sánchez, οι κίνδυνοι περιλαμβάνουν τον ανταγωνισμό έναντι του PP και των Cuidadanos, οι οποίοι αντιτίθενται σε μεγαλύτερη αυτονομία για την Καταλονία. Θα μπορούσε επίσης να αναστατώσει άλλες επαναστατικές κοινότητες στην Ισπανία, όπως οι Βάσκοι, οι οποίες θα μπορούσαν λογικά να συμπεράνουν ότι οι Καταλανοί ανταμείβονται για την κακή συμπεριφορά τους. Τελικά, αυτό θα μπορούσε να αναγκάσει μια συζήτηση για την τροποποίηση του ισπανικού συντάγματος ώστε να επιτραπεί ένα ομοσπονδιακό σύστημα στο οποίο όλες οι περιφέρειες θα έχουν το ίδιο επίπεδο αυτονομίας από την κεντρική διοίκηση. Ένα άλλο εμπόδιο είναι η απόφαση του Συνταγματικού Δικαστηρίου του 2010 ότι ένα προηγούμενο δημοψήφισμα για την καταλανική αυτονομία, το οποίο εγκρίθηκε το 2006 από το 73% των Καταλανών ψηφοφόρων, παραβίασε το ισπανικό Σύνταγμα μεταξύ άλλων αναφέροντας την Καταλονία ως «έθνος». Υποθετικά, η κυβέρνηση Σάντσεθ θα εξασφαλίσει ότι κάθε μελλοντικό δημοψήφισμα για την καταλανική αυτονομία θα περάσει από συνταγματική επιθεώρηση, πριν το θέσει στους ψηφοφόρους.

Ο Torra αντιμετωπίζει ακόμη υψηλότερους κινδύνους, γι’ αυτό και έχει απορρίψει την πρόταση. Ένα νέο καθεστώς αυτονομίας θα μπορούσε να είναι το τελευταίο καρφί στο φέρετρο για το όνειρο της καταλανικής ανεξαρτησίας. Η στήριξη της ανεξαρτησίας μειώνεται σημαντικά μεταξύ των ψηφοφόρων της Καταλονίας, όταν οι δημοσκοπήσεις περιλαμβάνουν την επιλογή μεγαλύτερης αυτονομίας από τη Μαδρίτη. Αν μη τι άλλο, η προοπτική δημοψηφίσματος για την αυτονομία ενίσχυσε την αποφασιστικότητα του Torra να εξασφαλίσει ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία. Την περασμένη εβδομάδα, ο Torra εξέδωσε ένα τελεσίγραφο [12] προς την κυβέρνηση του Sánchez: Αν ο πρωθυπουργός δεν εγκρίνει ένα δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία, οι Καταλανοί αυτονομιστές θα αποσύρουν την υποστήριξή τους στο εθνικό κοινοβούλιο. Αυτό θα μπορούσε, θεωρητικά, να ρίξει την κυβέρνηση Sánchez. Αλλά η πιο μετριοπαθής πτέρυγα του αυτονομιστικού κινήματος, με επικεφαλής το ERC, κατέστησε σαφές ότι δεν ήταν διατεθειμένη να παίξει σύμφωνα με τις τακτικές του Torra. Αυτό έχει αφήσει τον συνασπισμό του Torra να ταλαντεύεται προς την κατάρρευση, με κάθε πλευρά να προσπαθεί να αποφύγει την ευθύνη για το ναυάγιο της ανεξαρτησίας.