Γιατί ο Duterte παραμένει τόσο δημοφιλής | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Γιατί ο Duterte παραμένει τόσο δημοφιλής

Η αποτυχία της φιλελεύθερης μεταρρύθμισης στις Φιλιππίνες
Περίληψη: 

Η δυστοπική απεικόνιση των ναρκωτικών από τον Duterte ως η ρίζα όλων των κοινωνικών κακών ήταν μια επιτυχημένη στρατηγική, αποσπώντας την προσοχή των Φιλιππινέζων από τα περιορισμένα οφέλη που είχε η ανάπτυξη της χώρας και μετατοπίζοντας την ευθύνη για τα κοινωνικά προβλήματα στους εγκληματίες.

Ο MARK R. THOMPSON είναι καθηγητής Πολιτικής, επικεφαλής του Τμήματος Ασιατικών και Διεθνών Σπουδών και Διευθυντής του Κέντρου Ερευνών Νοτιοανατολικής Ασίας στο City University of Hong Kong.

Πριν από τρία χρόνια, καθώς η Χίλαρι Κλίντον έκανε τις τελικές προετοιμασίες για την προεκλογική εκστρατεία της για την προεδρία των ΗΠΑ, ο υπουργός Εσωτερικών των Φιλιππίνων, Manuel «Mar» Roxas, σχεδίαζε το δικό του στοίχημα για την προεδρία –ένα στοίχημα στο οποίο θα κατέβαινε ως ο προεπιλεγμένος υποψήφιος της κυβερνώσας ελίτ των Φιλιππίνων [1]. Μια ανθίζουσα οικονομία, όπως και η φαινομενική επιτυχία των οικονομικών και κοινωνικών μεταρρυθμίσεων που πέρασε ο προϊστάμενος του Roxas, ο πρόεδρος Benigno «Noynoy» Aquino III, τον έκανε σίγουρο για τη νίκη. Αλλά κατά την διάρκεια της εκστρατείας του 2016, ο Roxas ουσιαστικά δέχτηκε επίθεση από έναν λαϊκιστή αμφισβητία που τον χλεύαζε ως ανίκανο, ήπιο απέναντι στο έγκλημα, και εκτός επαφής με τους απλούς ανθρώπους. Και όπως η Κλίντον, ο Ρόξας έχασε. Τον Μάιο του 2016, ο Rodrigo Duterte -ένας τοπικός κομματάρχης που είχε εποπτεύσει εκτεταμένες εξωδικαστικές εκτελέσεις κατά την διάρκεια της θητείας του ως δήμαρχος της πόλης Νταβάο, εξελέγη πρόεδρος των Φιλιππίνων, με τον Roxas να καταλήγει με απόσταση δεύτερος.

10102018-1.jpg

Ο Rodrigo Duterte στην ομιλία του για την «Κατάσταση του Έθνους», στη Μανίλα, τον Ιούλιο του 2018. CZAR DANCEL / REUTERS
-------------------------------------------------------------

Γιατί οι Φιλιππίνες, μια φαινομενικά σταθερή δημοκρατική εκλογική δημοκρατία, αποδείχθηκαν τόσο ευάλωτες στην πρόκληση του αυταρχικού Duterte; Οι εκλογές του 2016 αποκάλυψαν ότι παρά την ηρεμία στην επιφάνεια, μια συστημική κρίση της πολιτικής τάξης των Φιλιππίνων είχε οικοδομηθεί εδώ και χρόνια. Παρόλο που ο Aquino παρέμεινε προσωπικά δημοφιλής, η φιλελεύθερη μεταρρυθμιστική ατζέντα του είχε χάσει σιγά-σιγά τη νομιμοποίησή της [2] λόγω της κακοδιοίκησης, της αποτυχίας αντιμετώπισης διαρθρωτικών προβλημάτων ή της εξουδετέρωσης της θεσμοθετημένης διαφθοράς, και λόγω τουλάχιστον ενός μεγάλου σκανδάλου. Αυτό δημιούργησε μια ευκαιρία που κατακτήθηκε επιδέξια από τον Duterte.

ΤΟ ΑΔΙΕΞΟΔΟ ΤΗΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗΣ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗΣ

Από την εποχή που τελείωσε η διεφθαρμένη δικτατορία του Φέρντιναντ Μάρκος το 1986, η πολιτική των Φιλιππίνων κυριαρχείται από μια ατζέντα που ονομάζω «φιλελεύθερος ρεφορμισμός» [3], ο οποίος έδωσε έμφαση στις ατομικές ελευθερίες (που τιμούνται περισσότερο με την παραβίασή τους από ό, τι με την τήρησή τους), την χρηστή διακυβέρνηση (που συνήθως εκλαμβάνεται με όρους εξάλειψης της διαφθοράς), και την βασισμένη στην αγορά οικονομική μεταρρύθμιση, ως τα κλειδιά για την αναπτυξιακή επιτυχία και την δημοκρατική εδραίωση της χώρας. Αυτή η ατζέντα, η οποία τείνει να καλύπτει πιο θεμελιώδη ζητήματα ανισότητας και αναδιανομής, έχει αποδειχθεί δημοφιλής μεταξύ των μελών της ελίτ των Φιλιππίνων, συμπεριλαμβανομένων ισχυρών ομάδων συμφερόντων όπως η Καθολική Εκκλησία και οι μεγάλες επιχειρήσεις.

Ο προκάτοχος του Duterte, ο Noynoy Aquino, ήταν ένας πολιτικός σε αυτήν την φιλελεύθερη μεταρρυθμιστική παράδοση. Ο γιος της Corazon Aquino, της δημοφιλούς πρώην προέδρου και ηγέτιδας της επανάστασης κατά του Marcos, κέρδισε εύκολα τις εκλογές του 2010 υποσχόμενος να πάρει το «σωστό μονοπάτι» και να καθαρίσει την διαφθορά -ένα δημοφιλές μήνυμα που ακολούθησε την γεμάτη σκάνδαλα διοίκηση της προέδρου Gloria Macapagal Arroyo. Κατά τα πρώτα χρόνια της προεδρίας του, ο Aquino κυνήγησε φορολογικούς απατεώνες, πέρασε μια σειρά (συχνά συμβολικών) μέτρων κατά της διαφθοράς, και πέτυχε υψηλά ποσοστά οικονομικής ανάπτυξης -μεταξύ 6% και 7% ετησίως από το 2012 έως το 2016. Οι διεθνείς οργανισμοί πιστωτικής αξιολόγησης προώθησαν τα ομόλογα της χώρας σε επενδυτικό βαθμό, και η κατάταξή της στον Δείκτη Αντιληπτής Διαφθοράς της Transparency International βελτιωνόταν σταθερά.

Αλλά η φιλελεύθερη μεταρρυθμιστική ατζέντα του Aquino σύντομα εκτροχιάστηκε έχοντας να αντιμετωπίσει τα ενδημικά διαρθρωτικά προβλήματα των Φιλιππίνων. Ο Aquino είχε υποσχεθεί ότι «αν δεν υπάρχει διαφθορά, δεν θα υπάρχει φτώχεια», αλλά η χώρα είδε μικρή βελτίωση στην πλειοψηφία των φτωχών, ενώ ένα μεγάλο σκάνδαλο τοπικών δημοσίων επενδύσεων για ιδιοτελή κίνητρα [4] το 2013 εξέθεσε βουλευτές να ιδιοποιούνται δημόσιους πόρους. Η ανάπτυξη, αν και ταχεία, παρέμεινε βαθιά άνιση [5], με υψηλή ανεργία και αύξηση της φτώχειας [6]. Η κυβέρνηση συνέχισε να σέρνει τα πόδια της στο επίμονο ζήτημα της αγροτικής μεταρρύθμισης, που συμβολιζόταν από την ανυποχώρητη αντίσταση της οικογένειας Aquino-Cojuangco στην δικαστική παραγγελία για αναδιανομή των τεράστιων εκτάσεών της όπου παράγει ζάχαρη. Και άλλα λάθη προστέθηκαν στις δημόσιες αντιλήψεις περί ανικανότητας: Η διοίκηση του Aquino δεν μπόρεσε να αντιμετωπίσει την καταστροφή που προκάλεσε ο σούπερ-τυφώνας Haiyan το 2013˙ πραγματοποίησε αργή πρόοδο στην κατασκευή ή την συντήρηση υποδομών στις μεγάλες πόλεις της χώρας, οι οποίες μαστίζονται από μερικές από τις χειρότερες κυκλοφοριακές συνθήκες στην Ασία˙ και οι υποσχέσεις περί θεσμικών μεταρρυθμίσεων, συμπεριλαμβανομένης μιας προσπάθειας να εκκαθαρίσει το διαβόητα διεφθαρμένο Γραφείο Τελωνείων, ως επί το πλείστον κατέληξαν στο μηδέν.

10102018-2.jpg

Ο Benigno «Noynoy» Aquino σε τελετή διανομής όπλων για την Εθνική Αστυνομία των Φιλιππίνων στη Μανίλα, τον Ιούλιο του 2013. ROMEO RANOCO / REUTERS
-----------------------------------------------------------