Η ΕΕ αυτονομείται οικονομικά από τις ΗΠΑ με αφορμή το Ιράν

Βραχυπρόθεσμα, αυτά είναι [απλώς] σκληρές κουβέντες. Οι πολιτικοί της ΕΕ δεν μπορούν να αναγκάσουν τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να συνεχίσουν να αγοράζουν ιρανικό πετρέλαιο ή να προμηθεύουν το Ιράν με ανταλλακτικά αυτοκινήτων. Αυτά τα είδη συναλλαγών θα προκαλούσαν κυρώσεις από τις ΗΠΑ, οι οποίες θα παγώσουν αυτές τις επιχειρήσεις έξω από το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών σε δολάρια και την 20 τρισεκατομμυρίων δολαρίων οικονομία των ΗΠΑ, [πράγμα που θα είναι μια] πιθανή θανατική ποινή για οποιαδήποτε παγκόσμια εταιρεία.

Όταν οι κυρώσεις τεθούν σε ισχύ τον Νοέμβριο, λίγες εταιρείες θα επωφεληθούν από τον εμποδιστικό νόμο, δεδομένου ότι παρέχει μόνο ελάχιστη προστασία και αποζημίωση. Το ίδιο ισχύει και για το SPV, το οποίο δεν μπορεί να προστατεύσει από κυρώσεις τις εταιρείες που το χρησιμοποιούν, ούτε τις τράπεζες που χρησιμεύουν ως πύλες μεταξύ του SPV και του επίσημου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ενδέχεται να επιβάλλουν κυρώσεις στο ίδιο το SPV εάν φιλοξενεί δραστηριότητες απαγορευμένες από τον νόμο περί κυρώσεων των ΗΠΑ. Δεκάδες μεγάλες ευρωπαϊκές εταιρείες όπως η Airbus, η Maersk, η Peugeot, η Siemens και η Total, έχουν ήδη ανακοινώσει ότι σκοπεύουν να διακόψουν τις συναλλαγές τους με το Ιράν.

Οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις που δεν δραστηριοποιούνται πολύ στις Ηνωμένες Πολιτείες θα είναι σε θέση να συνεχίσουν τις συναλλαγές τους με το Ιράν. Μπορούν να χρησιμοποιήσουν τον νόμο αποκλεισμού και το SPV. Αλλά δεν αντιπροσωπεύουν αρκετό ιρανικό εμπόριο με τον κόσμο για να εμποδίσουν την ιρανική οικονομία από το να συρρικνωθεί [7]. Ήδη, ο πληθωρισμός αυξάνεται στο Ιράν και οι επιχειρήσεις προετοιμάζονται για έλλειψη σκληρού συναλλάγματος, όταν εφαρμοστούν οι κυρώσεις σε λίγες εβδομάδες. Το 2012, όταν επιβλήθηκαν σκληρές κυρώσεις στο Ιράν, οι εξαγωγές πετρελαίου μειώθηκαν κατά περισσότερο από ένα εκατομμύριο βαρέλια ημερησίως. Μια πτώση αυτού του μεγέθους σήμερα θα κοστίσει στο Ιράν (σε τρέχουσες τιμές πετρελαίου) πάνω από 80 εκατομμύρια δολάρια σε ημερήσια έσοδα, σχεδόν το ήμισυ των κερδών του από τις εξαγωγές πετρελαίου.

Σε αυτό το πλαίσιο, είναι εύκολο να απορρίψουμε τις προσπάθειες της Ευρώπης ως ευσεβείς πόθους. Η κυρίαρχη βρετανική τραπεζική οργάνωση, η UK Finance, για παράδειγμα, εξέφρασε σημαντικές αμφιβολίες για την πρακτική χρησιμότητα του εμποδιστικού νόμου, λέγοντας ότι παρουσιάζει σημαντικούς κινδύνους και νομική πολυπλοκότητα [8]. Επιπλέον, δεν υπάρχει καμία πιθανότητα το SPV να εκτοπίσει το παγκόσμιο σύστημα πληρωμών SWIFT που εδρεύει στο Βέλγιο, έναν πυλώνα του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος. Το ευρωπαϊκό εμπόριο με το Ιράν ανήλθε σε 787 εκατομμύρια δολάρια το 2017 [9], λιγότερο από το 3% του συνολικού ευρωπαϊκού εμπορίου. Συγκριτικά, σχεδόν 5 δισεκατομμύρια δολάρια [10] περνούν καθημερινά μέσω του συστήματος SWIFT. Ένα μεγάλο μέρος του περιορισμένου μεγέθους ευρωπαϊκού εμπορίου με το Ιράν πιθανότατα θα αποχωρήσει μετά την επανεφαρμογή των αμερικανικών κυρώσεων, αλλά ακόμη και αν μεταναστεύσει στο SPV, δεν θα μείωνε την χρησιμότητα, την αξιοπιστία ή τα κέρδη του SWIFT.

ΡΩΓΜΕΣ ΣΤΗΝ ΒΙΤΡΙΝΑ

Ωστόσο, η απόρριψη της ευρωπαϊκής προσπάθειας για την δημιουργία ενός εναλλακτικού μηχανισμού πληρωμών θα ήταν κοντόφθαλμη. Η οικονομική υπεροχή των ΗΠΑ δεν είναι αμετάβλητη και η συμβατική χρηματοοικονομική αρχιτεκτονική και το σύστημα πληρωμών δεν θα διαρκέσουν απαραιτήτως για πάντα. Στην πραγματικότητα, ο κατακερματισμός του παγκόσμιου οικονομικού συστήματος είναι πιθανό να αποτελέσει σημαντικό θέμα των επόμενων δεκαετιών.

Καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες απωθούν τους συμμάχους τους, εκείνοι θα αντιδράσουν. Η οικονομία της ΕΕ είναι υπερβολικά μεγάλη για να της επιβληθούν κυρώσεις: Περιλαμβάνει το 22% του παγκόσμιου ΑΕΠ, πραγματοποιεί το ένα έκτο του παγκόσμιου εμπορίου, αποτελεί τη μεγαλύτερη ενιαία αγορά αγαθών και υπηρεσιών και τα κυριότερα νομίσματά της -το ευρώ και η λίρα- είναι αντίστοιχα το δεύτερο και το τρίτο πιο χρησιμοποιούμενο για παγκόσμιες πληρωμές. Αν η Κίνα και η Ρωσία εμπλακούν στο SPV, όπως υπονόησε η Mogherini [3], τότε το σχέδιο θα είναι ακόμα καλύτερα εξοπλισμένο και οι παίκτες θα είναι ακόμη περισσότερο ικανοί να ανεχθούν την απειλή κυρώσεων.

Η Κίνα έχει φιλοδοξίες που θα μπορούσαν να την καταστήσουν ιδιαίτερα χρήσιμη για τις προσπάθειες της ΕΕ: Επιδιώκει να ανυψώσει το νόμισμά της επενδύοντας σε έργα σε όλο τον κόσμο, και απορρίπτει πολλά από τα διεθνή πρότυπα για τις εμπορικές πρακτικές, αναπτύσσοντας τα δικά της μοναδικά εθνικά πρότυπα [11] σε τομείς στους οποίους υπάρχει ήδη διεθνής καθοδήγηση και ιδρύοντας δικά της δικαστήρια [12] για την επίλυση εμπορικών διαφορών με χώρες που συμμετέχουν στην πρωτοβουλία Belt and Road.

Η τρέχουσα προσπάθεια να παρακαμφθούν οι κυρώσεις των ΗΠΑ είναι πρωτοφανής στην δημιουργικότητά της. Είναι επίσης πιο περίπλοκη, πολυεθνική και διαδεδομένη από ό, τι οι προηγούμενες προσπάθειες υπονόμευσης κυρώσεων. Και η πολιτική βούληση πίσω από αυτήν φαίνεται βιώσιμη, καθώς οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν δείχνουν κανένα σημάδι να υποχωρήσουν από τις επιθετικές πολιτικές τους.

Βραχυπρόθεσμα, το SPV είναι απίθανο να αναπτυχθεί πολύ γρήγορα ή να φιλοξενήσει πολύ μεγάλες εταιρείες. Μπορεί να χρησιμεύσει μόνο ως λογιστικό σύστημα για νόμιμη, χωρίς κυρώσεις συναλλαγές με το Ιράν σε τρόφιμα, φάρμακα και ιατρικές συσκευές. Ορισμένες μικρές επιχειρήσεις με περιορισμένους δεσμούς με τις Ηνωμένες Πολιτείες θα μπορούσαν επίσης να συμμετάσχουν, δοκιμάζοντας τα νερά στο απαγορευμένο εμπόριο με το Ιράν. Αυτό θα επιτρέψει στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να βελτιώσουν το SPV έτσι ώστε να μπορέσει να επεκταθεί ή να αναπαραχθεί αργότερα.