Κάνοντας την κυβέρνηση πιο έξυπνη

Αυτές τις μέρες, οι άνθρωποι ως επί το πλείστον πιστεύουν ότι οι κυβερνήσεις πρέπει να προσπαθούν να προωθούν την γενική ευημερία των πληθυσμών που υπηρετούν. Οι διαφωνίες έρχονται σχετικά με το πώς να το κάνουν αυτό –σε ποιούς στόχους πρέπει να επικεντρωθούν, ποιες πολιτικές να υιοθετήσουν και ούτω καθεξής. Αυτά τα ερωτήματα συνήθως προσεγγίζονται μέσω ευρέων διανοητικών πλαισίων, όπως η πολιτική ιδεολογία ή η θρησκεία, και πολύς χρόνος δαπανάται για την συζήτηση των λεπτότερων σημείων των διαφόρων δογμάτων. Συχνά παραβλέπεται, ωστόσο, ένας απλός και εύκολος τρόπος για να βελτιωθούν οι ζωές: Η χρήση της συνήθους ανάλυσης κόστους-οφέλους για να συγκρίνονται οι αναμενόμενες αποδόσεις από τις εναλλακτικές πολιτικές και, στην συνέχεια, η επιλογή των πιο αποτελεσματικών.

Χωρικοί, εκτοπισμένοι από ένα παλιρροϊκό κύμα, περιμένουν για φαγητό στο δέλτα του Sundarbans, στο Μπανγκλαντές, τον Ιούνιο του 2009. PARTH SANYAL / REUTERS
---------------------------------------------------------------------

Η αποτελεσματικότητα ακούγεται ανιαρή. Αλλά, εάν ένα επιπλέον δολάριο ή ρουπία σε έναν προϋπολογισμό θα μπορούσε να τροφοδοτήσει δέκα άτομα αντί ενός; Ή αν 100.000 δολάρια από τις διεθνείς δαπάνες βοήθειας θα μπορούσαν να τροποποιηθούν έτσι ώστε να σώσουν δέκα φορές περισσότερες ζωές; Όταν τα στοιχήματα είναι τόσο υψηλά, η αποτελεσματικότητα στις δαπάνες γίνεται ηθική επιταγή [1]. Επιπλέον, σε αντίθεση με τις συζητήσεις για την ιδεολογία ή την θρησκεία, οι συζητήσεις σχετικά με την αποτελεσματικότητα μπορούν πραγματικά να οδηγήσουν κάπου, επειδή υπάρχει ένας απλός μηχανισμός για την επίλυσή τους: Συγκρίνετε τα προβλέψιμα κόστη και οφέλη από διαφορετικές πορείες δράσης και δείτε ποια αποδίδει περισσότερο αποτέλεσμα για κάθε δολάριο.

Σίγουρα, αυτό είναι απλώς κοινή λογική, θα μπορούσε κανείς να πει, και οι κυβερνήσεις πρέπει να το κάνουν πάντα. Ίσως πρέπει, αλλά στον πραγματικό κόσμο, το κάνουν σπάνια -εν μέρει επειδή η ανάλυση αυτή συνεπάγεται πολλή δουλειά, αλλά κυρίως επειδή τα αποτελέσματα μπορεί να είναι ενοχλητικά, δείχνοντας ότι μια προτιμώμενη πολιτική είναι αναποτελεσματική ή ακόμα και ότι στοιχεία της υπάρχουσας κυβερνητικής γραφειοκρατίας μπορεί να είναι περιττά. Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι κανείς δεν θέλει να είναι ο περιττός αξιωματούχος -είτε πρόκειται για μια κυβέρνηση, είτε για έναν διεθνή οργανισμό, μια μη κυβερνητική οργάνωση, ακόμα και για μια ιδιωτική φιλανθρωπία.

Αυτό σημαίνει ότι οι αποφάσεις επηρεάζονται από άλλους παράγοντες. Μια πόλη στην αγροτική Βιρτζίνια, για παράδειγμα, διοργανώνει ένα ετήσιο πανηγύρι για την υποστήριξη τοπικών φιλανθρωπιών. Κάθε χρόνο, ένας οργανισμός διάσωσης ζώων φέρνει ένα φαλακρό αετό στο περίπτερο του ως βοήθημα, και κάθε χρόνο λαμβάνει περισσότερες δωρεές από άλλες ομάδες -οι οποίες το βρίσκουν πιο δύσκολο να χρησιμοποιούν σκηνικά για να προωθήσουν τις αρετές, ας πούμε, του να είναι κάποιος θετός γονέας ή να εργάζεται με νεολαίους που κινδυνεύουν. Αυτό συμβαίνει παντού, και όλοι το ξέρουν. Το μάρκετινγκ και η πολιτική διαμορφώνουν τις επιλογές της πολιτικής τουλάχιστον τόσο όσο τα τεχνικά πλεονεκτήματα, και ως εκ τούτου το κοινό υποφέρει.

Η διαφορά μπορεί να είναι σημαντική: Ο φιλόσοφος Toby Ord ανέλυσε 108 παρεμβάσεις υγείας από το Σχέδιο Προτεραιοτήτων Ελέγχου των Ασθενειών (Disease Control Priorities Project ) [2], προσδιορίζοντας τον αριθμό των πρόσθετων ετών υγιούς ζωής που κερδήθηκαν από την δαπάνη του ίδιου ποσού για τον καθένα. Οι πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις ήταν τουλάχιστον εκατοντάδες φορές πιο ισχυρές από όσο οι λιγότερο [αποτελεσματικές]. Η μετακίνηση 50 εκατομμυρίων δολαρίων από το κάτω μέρος της λίστας στην κορυφή της θα μπορούσε να εξοικονομήσει 1.000 ζωές αντί για μια. Ομοίως, η εκτεταμένη έρευνα σχετικά με τους Στόχους της Βιώσιμης Ανάπτυξης (Sustainable Development Goals) των Ηνωμένων Εθνών [3] αποκαλύπτει ένα παρόμοιο μοτίβο: Οι πιο αποτελεσματικές παρεμβάσεις δεν είναι απλώς καλές˙ είναι αξιοσημείωτα καλύτερες από εκείνες του μέσου όρου -και είναι πιθανό ότι ένα τέτοιο μοτίβο ισχύει για τις δαπάνες των κυβερνήσεων και των αναπτυξιακών οργανισμών σε οποιαδήποτε χώρα.

Αλλά απλώς επειδή η αναποτελεσματικότητα είναι συνήθης δεν σημαίνει ότι είναι και αναπόφευκτη. Οι κυβερνήσεις και άλλοι πάροχοι υπηρεσιών μπορούν να τα πάνε καλύτερα, ακόμη και στο πλαίσιο των υφισταμένων προϋπολογισμών τους, απλώς και μόνο με το να πειθαρχήσουν τον εαυτό τους για να υιοθετήσουν τις βέλτιστες πρακτικές σε όλες τις λειτουργίες τους και μετατοπίζοντας τον χρόνο, την προσπάθεια και τους πόρους από αναποτελεσματικά προγράμματα σε αποδοτικά. Πρόσφατα, το ερευνητικό μου κέντρο, το Κέντρο Συναίνεσης της Κοπεγχάγης (Copenhagen Consensus Center), συνεργάστηκε με την κυβέρνηση του Μπανγκλαντές, καθώς και με μια εκτεταμένη σειρά οργανώσεων του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα και των μέσων μαζικής ενημέρωσης του Μπανγκλαντές, για να βρει το πώς να βελτιωθεί η αποτελεσματικότητα των αναπτυξιακών προσπαθειών στην χώρα, και τα μαθήματα που μάθαμε στην διαδικασία ισχύουν και για άλλα έθνη που προσπαθούν να βελτιώσουν την απόδοσή τους.

ΤΟ ΠΕΙΡΑΜΑ ΤΟΥ ΜΠΑΝΓΚΛΑΝΤΕΣ

Το έργο «Προτεραιότητες του Μπανγκλαντές» χρηματοδοτήθηκε από το Ίδρυμα C&A, μια θυγατρική της ολλανδικής εταιρείας μόδας C&A, με την βοήθεια της Σουηδικής Υπηρεσίας Διεθνούς Αναπτυξιακής Συνεργασίας (Swedish International Development Cooperation Agency) και της Δανικής πρεσβείας στη Ντάκα. Εργαστήκαμε με όλους τους σημαντικούς παράγοντες στο Μπανγκλαντές για να αξιολογήσουμε το τι είδους δαπάνες (τόσο για τον ετήσιο προϋπολογισμό της κυβέρνησης ύψους 30 δισεκατομμυρίων δολαρίων όσο και για την αναπτυξιακή βοήθεια ύψους 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων που χορηγήθηκαν από εξωτερικούς οργανισμούς) θα έκαναν το περισσότερο καλό για την χώρα. Τα αποτελέσματα ήταν εκπληκτικά: Έδειξαν ότι μεγάλα κέρδη στην εθνική ευημερία θα μπορούσαν να επιτευχθούν απλώς με την αναδιάταξη των προϋπολογισμών ώστε να ευνοηθούν πολιτικές με υψηλές αποδόσεις επί των επενδύσεων.

Ξεκινήσαμε με το τελευταίο πενταετές σχέδιο της χώρας, το οποίο διαμορφώνει τις περισσότερες συζητήσεις για την εθνική ανάπτυξη. Σε συνεργασία με τον BRAC, τον μεγαλύτερο μη κυβερνητικό αναπτυξιακό οργανισμό στον κόσμο, πήραμε κάθε ένα από τα 20 θεματικά πεδία του σχεδίου, από την ισότητα των φύλων μέχρι την αστικοποίηση και σημειώσαμε όλες τις σχετικές πολιτικές. Στην συνέχεια, καλέσαμε αρκετές εκατοντάδες διαμορφωτές σκέψης από την κυβέρνηση, τον ακαδημαϊκό χώρο, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις, τους δωρητές και τον ιδιωτικό τομέα, για να προσθέσουν τις δικές τους συστάσεις. Αυτό έδωσε τελικά 1.000 προτάσεις [4], οι οποίες κατά περίπου 50% αλληλεπικαλύπτονταν με εκείνες του σχεδίου, σε θέματα τόσο διαφορετικά όπως η υποδομή, η φορολογική μεταρρύθμιση, η δημόσια υγεία και πολλά άλλα.

Σε 20 στρογγυλά τραπέζια, ζητήσαμε από τους ειδικούς του Μπαγκλαντές να εξετάσουν όλες τις προτάσεις και να τις ταξινομήσουν –συγκεκριμένα αναγνωρίζοντας ποιές ιδέες είχαν τη μεγαλύτερη δυναμική ή ήταν πιθανό να είναι δημοφιλείς πολιτικά, και επίσης εκείνες που είχαν αρκετά εμπειρικά δεδομένα διαθέσιμα για να είναι δυνατή μια διεξοδική εξέταση. Αυτό μείωσε τον κατάλογο στις 76 προτάσεις. Στην συνέχεια, 30 ομάδες τοπικών και ξένων οικονομολόγων εκτίμησαν το κόστος και τα οφέλη και των 76 προτάσεων. Το μεγαλύτερο μέρος του κόστους ήταν χρηματικό, αλλά στα οφέλη περιλαμβάνονταν και πολλά μη οικονομικά.

Δείτε μια πρόταση για την προώθηση της προστασίας υγροτόπων στο Sundarbans [5], ένα τεράστιο δάσος μαγκρόβιων στις ακτές του κόλπου της Βεγγάλης. Θα συμβάλει στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, θα ενισχύσει την βιοποικιλότητα και θα δημιουργήσει ευκαιρίες για την αλιεία και τον τουρισμό. Τα προβλεπόμενα οφέλη ανήλθαν σε περίπου 4 δισεκατομμύρια δολάρια, με κόστος 1,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων, γεγονός που ισοδυναμεί με προβλεπόμενα κέρδη περίπου 3 δολάρια για κάθε δολάριο που δαπανάται.

Ή δείτε ένα πρόγραμμα εκπαίδευσης στην πρώιμη παιδική ηλικία [6] που θα βοηθούσε τα παιδιά να ξεπεράσουν τις αποτυχίες λόγω εμποδίων στην ανάπτυξή τους. Τα εμπόδια προκαλούνται από κακή διατροφή ή από επαναλαμβανόμενες πρώιμες λοιμώξεις, και οι επιπτώσεις τους μπορεί να διαρκέσουν για πολλές δεκαετίες, με τα παιδιά που πάσχουν να κερδίζουν λιγότερα από τους ομολόγους τους δια παντός. Το πρόγραμμα θα έφερνε ειδικούς για να δουλέψουν με τα καχεκτικά παιδιά και τους γονείς τους ώστε να βελτιώσουν τις αναπτυξιακές δεξιότητες των παιδιών και τα στοιχεία δείχνουν ότι αυτές οι προσπάθειες μπορούν να αυξήσουν το προσδόκιμο της ζωής των παιδιών κατά 25%, εξαλείφοντας εντελώς τα φαινόμενα της καχεξίας. Στο Μπανγκλαντές, ένα τέτοιο πρόγραμμα θα κόστιζε περίπου 160 δολάρια ανά παιδί και θα αυξήσει τα μελλοντικά έσοδα κάθε παιδιού κατά 2.884 δολάρια. Έτσι, κάθε δολάριο που επενδύεται θα φέρει 18 δολάρια ως απόδοση.

Το έργο «Bangladesh Priorities» έχει δημιουργήσει περισσότερες από 1.150 σελίδες μελετών που έχουν αξιολογηθεί από ομότιμους, και οι οποίες διατίθενται δωρεάν στο διαδίκτυο και θα δημοσιευθούν σε ένα βιβλίο δύο τόμων. Οι μεταβολές στις δαπάνες απαιτούν δημόσια υποστήριξη, γι’ αυτό δημοσιεύσαμε περισσότερα από 40 άρθρα σχετικά με τα αποτελέσματα της έρευνας στις μεγαλύτερες εφημερίδες της Βεγγάλης και της Αγγλίας, με συνολική αναγνωσιμότητα περισσότερων από δέκα εκατομμυρίων ανθρώπων. Για να διευκολύνουμε ακόμη περισσότερο την διάδοση του μηνύματος, συνδυάσαμε όλα τα αποτελέσματα σε ένα γράφημα, δείχνοντας την αποτελεσματικότητα κάθε δολαρίου και στις 76 πολιτικές που αξιολογήθηκαν: Όσο μεγαλύτερη είναι η γραμμή, τόσο μεγαλύτερο είναι το πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα.

Ψαράδες στο Dublar Char στο Sundarbans, στις όχθες του κόλπου της Βεγγάλης, τον Νοέμβριο του 2011. ANDREW BIRAJ / REUTERS
--------------------------------------------------------------------

TB OR NOT TB

Για να συγκρίνουμε τις πολιτικές κατά τρόπο ομοιόμορφο, έπρεπε να μετατρέψουμε όλες τις επιπτώσεις τους σε μια ενιαία τελική κλίμακα αξίας, χρησιμοποιώντας κοινές υποθέσεις και υπολογισμούς. Για παράδειγμα, σε όλες τις μελέτες χρησιμοποιήσαμε ένα σταθερό πρότυπο για την οικονομική αξία ενός έτους ζωής και σταθερά προεξοφλητικά επιτόκια για τον υπολογισμό της αξίας των μελλοντικών δαπανών και ωφελημάτων. Παρόλα αυτά, οι αριθμοί μπορεί προφανώς να είναι μόνο χονδρικές εκτιμήσεις, λόγω των εγγενών αβεβαιοτήτων που εμπλέκονται σε πολλές από τις προβλέψεις.

Επιπλέον, η αποτελεσματικότητα δεν είναι η μόνη σημαντική αξία˙ οι κυβερνήσεις πρέπει να εξετάζουν και άλλους παράγοντες, όπως η δικαιοσύνη, η ισότητα και η πολιτική βιωσιμότητα. Έτσι δημιουργήσαμε πρόσθετους κύκλους συζήτησης στους οποίους μπορούσαν να αμφισβητηθούν οι υπολογισμοί και η κατάταξη, συμπεριλαμβανομένης της ύπαρξης μιας ειδικής ομάδας κορυφαίων οικονομολόγων που εξέτασαν όλες τις διαπιστώσεις, βεβαιώθηκαν ότι όλες οι μεταβλητές ελήφθησαν υπόψη και προσάρμοσαν την κατάταξη ανάλογα με την περίπτωση.

Για παράδειγμα, τα προγράμματα μικροχρηματοδότησης έχουν σχετικά χαμηλή οικονομική απόδοση, αλλά προωθούν την ισότητα και συχνά ωφελούν τους φτωχότερους από τους φτωχούς και έτσι έχουν περισσότερες ευκαιρίες γι’ αυτούς από ό, τι θα μπορούσε κανείς να υποθέσει με την πρώτη ματιά. Ένα παρόμοιο φαινόμενο ισχύει και για τις οικογενειακές επιδοτήσεις που αποσκοπούν στην αποτροπή του γάμου παιδιών. Τα εκπαιδευτικά οφέλη από την καθυστέρηση του γάμου είναι καλά καθιερωμένα, αλλά τα ευρύτερα κοινωνικά και υγειονομικά οφέλη είναι πιο δύσκολο να μελετηθούν. Μια απλή οικονομική ανάλυση κόστους-οφέλους τα υποτιμά και παραβλέπει τα ηθικά οφέλη της αποτροπής του παιδικού γάμου.

Στο τέλος, το σημαντικότερο εύρημα του σχεδίου αφορούσε την θεραπεία της φυματίωσης (tuberculosis ή ΤΒ) [7]. Αποδεικνύεται ότι ένας στους 11 θανάτους στο Μπανγκλαντές προκαλείται από την φυματίωση και ότι σχεδόν όλοι αυτοί οι θάνατοι μπορούν να αποφευχθούν. Σήμερα, αποδεδειγμένες θεραπείες μπορούν να θεραπεύσουν ασθενείς με φυματίωση για περίπου 100 δολάρια τον καθένα. Και όμως, εννέα Μπανγκλαντεσιανοί πεθαίνουν από ΤΒ κάθε ώρα. Γιατί; Επειδή μόνο οι μισοί από όσους χρειάζονται θεραπεία την έχουν, εξαιτίας της περιορισμένης εμβέλειας του συστήματος υγείας του Μπανγκλαντές, της λαϊκής άγνοιας για το πώς μεταδίδεται η ασθένεια και της ντροπής και του στίγματος που σχετίζονται με την διάγνωση.

Η σωστή αντιμετώπιση όλων των ασθενών με φυματίωση στο Μπανγκλαντές δεν θα ήταν εύκολη ή δωρεάν. Ο εντοπισμός και η θεραπεία των ασθενών με τη νόσο θα απαιτούσε εκτεταμένες πρωτοβουλίες εξωστρέφειας, οι οποίες θα κόστιζαν 402 δολάρια ανά θάνατο που θα είχε αποφευχθεί. Η αξία της μέσης ζωής που θα σωζόταν από αυτές τις προσπάθειες, ωστόσο, θα ήταν 8.503 δολάρια. Έτσι, κάθε δολάριο που θα ξοδεύεται για την θεραπεία της φυματίωσης -ένα από τα κρίσιμα προβλήματα της χώρας- θα έχει ένα εντυπωσιακό όφελος 21 δολαρίων.

Αλλά περιμένετε, υπάρχουν κι άλλα! Τα περισσότερα από τα οφέλη θα προορίζονταν για τους φτωχότερους από τους φτωχούς και ο περιορισμός της φυματίωσης θα εμπόδιζε όλες τις διαταραχές και τις τραγωδίες που προκλήθηκαν από τον θάνατο ενηλίκων στην ακμή τους. Βάζοντάς τα όλα μαζί, λοιπόν, η ομάδα των ειδικών αποφάσισε ότι η αύξηση των δαπανών για την θεραπεία της φυματίωσης ήταν ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για την βελτίωση της ζωής στο Μπανγκλαντές. «Για πολλά χρόνια, ήταν δύσκολο να δοθεί αρκετή προσοχή και χρηματοδότηση για την φυματίωση», σύμφωνα με τον Μ. Akramul Islam του BRAC. Ο ίδιος έχει διαπιστώσει ότι τα αποτελέσματα της μελέτης μας αυξάνουν την προβολή και την χρηματοδότηση αυτής της παραμελημένης νόσου.

Ίσως πιο περίεργο, το δεύτερο μεγαλύτερο εύρημα αφορούσε την επέκταση των ηλεκτρονικών δημόσιων συμβάσεων προμηθειών (e-procurement) [8]. Η μεταρρύθμιση των διαδικασιών κρατικών προμηθειών είναι σχεδόν τόσο αντι-ελκυστική όσο μπορεί κανείς να φανταστεί, αλλά αποδεικνύεται ότι είναι εξαιρετικά σημαντική στην πράξη, ιδιαίτερα για μια αναπτυσσόμενη χώρα όπως το Μπανγκλαντές. Η κυβέρνηση ξοδεύει πάνω από 9 δισεκατομμύρια δολάρια σε προμήθειες ετησίως, για όλα, από δρόμους έως κτίρια γραφείων και μολύβια. Υπάρχουν ευκαιρίες διαφθοράς σε κάθε βήμα κατά μήκος του δρόμου: Οι εργολάβοι πρέπει να παραδίδουν προσωπικά τις προτάσεις τους και εταιρείες με πολιτικές διασυνδέσεις είναι γνωστό ότι προσλαμβάνουν μπράβους που εμποδίζουν πρακτικά τους ανταγωνιστές να υποβάλλουν προσφορές. Αυτό οδηγεί σε υψηλότερες τιμές και μερικές φορές σε ελλειμματικό αποτέλεσμα.

Από την έρευνά μας προέκυψε ότι η μετάβαση σε ένα σύστημα ψηφιακών δημοσίων συμβάσεων θα αυξήσει τον ανταγωνισμό, θα μειώσει την διαφθορά (κατά 12% περίπου) και θα εξοικονομήσει χρήματα (έως και 700 εκατομμύρια δολάρια ετησίως). Οι πρακτικές απαιτήσεις θα αφορούσαν μόνο λίγα περισσότερα από την αγορά ηλεκτρονικών υπολογιστών και την εκπαίδευση του προσωπικού -και για κάθε 1 δολάριο που θα δαπανάτο σε τέτοιες προσπάθειες, η απόδοση θα ήταν το επιβλητικό ποσό των 663 δολαρίων.

ΤΟ DIESEL ΚΕΡΔΙΖΕΙ

Το να γίνεται καταλλήλως αυτό το είδος άσκησης δίνει την δυνατότητα στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να δουν αν τα συνηθισμένα γιατροσόφια αξίζουν τα λεφτά τους. Το Μπανγκλαντές, και ιδίως η βιομηχανία ενδυμάτων, για παράδειγμα, επωφελήθηκε από την απελευθέρωση του εμπορίου. Αλλά πόσο; Τώρα μπορούμε να πούμε ότι κάθε δολάριο που δαπανάται για περαιτέρω ελευθέρωση του εμπορίου θα φέρει τη χώρα 10 δολάρια σε οφέλη. Το Μπανγκλαντές έχει καταπολεμήσει το φυσικό αρσενικό στα υπόγεια ύδατά του επί δεκαετίες, για να αναφέρω ένα άλλο παράδειγμα. Τώρα μπορούμε να πούμε ότι κάθε επιπλέον δολάριο που επενδύεται στην επίλυση του προβλήματος για τα νοικοκυριά που πλήττονται χειρότερα θα επιστρέψει οφέλη αξίας 17 δολαρίων.

Ακόμη πιο σημαντικό, αυτό το είδος διαδικασίας ενεργοποιεί προηγουμένως σκιασμένες ιδέες για να βρουν το ακροατήριο και την αποδοχή που τους αξίζει. Δείτε μια πολιτική για την καταπολέμηση του υποσιτισμού που παρέχει στα μικρά παιδιά συμπληρώματα μικροθρεπτικών συστατικών, συμπεριλαμβανομένων των ιωδιούχων αλάτων, της βιταμίνης Α και του ψευδαργύρου. Η παράδοση των συμπληρωμάτων θα κοστίσει περίπου 125 δολάρια ανά παιδί που τα έχει ανάγκη -σε αντάλλαγμα για τα οποία το παιδί θα ήταν υγιέστερο, θα τα πήγαινε καλύτερα στο σχολείο και θα είχε υψηλότερα εισοδήματα στην ζωή του. Το αποτέλεσμα; Για κάθε δολάριο που θα δαπανάται, το πρόγραμμα συμπληρωμάτων θα αποφέρει 19 δολάρια σε οφέλη.

Ή δείτε τα μετασκευασμένα καμίνια. Περισσότεροι από χίλιους κάμινοι σε όλη τη Ντάκα παράγουν τέσσερα δισεκατομμύρια τούβλα κάθε χρόνο, εκπέμποντας τόσο μεγάλη ρύπανση στην διαδικασία, που η ποιότητα του αέρα της πόλης είναι συχνά 16 φορές χειρότερη από όσο τα διεθνή πρότυπα. Αυτή η ατμοσφαιρική ρύπανση σκοτώνει 2.000 ανθρώπους κάθε χρόνο. Η αναβάθμιση των καμίνων με βελτιωμένη τεχνολογία θα τις κάνει να καίνε πιο καθαρά και αποτελεσματικά και θα μειώνουν την κατανάλωση καυσίμου κατά ένα πέμπτο. Και κάθε δολάριο που θα δαπανηθεί εκεί, θα αποδώσει 8 δολάρια σε αξία.

Αυτό το είδος άσκησης επιτρέπει επίσης στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής να γνωρίζουν ποια διαφημισμένα προγράμματα δεν είναι ιδιαίτερα αποτελεσματικά, ειδικά σε συγκριτική βάση. Τα οικιακά ηλιακά έργα, για παράδειγμα, είναι τα αγαπημένα της αναπτυξιακής κοινότητας, αλλά η ανάλυση του οικονομολόγου Α.Κ. Enamul Haque -ο οποίος επίσης συνέγραψε την πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας για την ηλιακή ενέργεια στο Μπανγκλαντές- έδειξε ότι τα πάνελ παράγουν μόνο 1,80 δολάρια σε οφέλη για κάθε 1 δολάριο που δαπανάται γι’ αυτά. Γιατί μια τέτοια κακή απόδοση; Επειδή οι ηλιακοί συλλέκτες είναι σχετικά ακριβοί και παρέχουν πολύ λίγη ενέργεια, διαθέσιμη μόνο για λίγες ώρες τη νύχτα.

Ο Haque επεσήμανε ότι οι περισσότεροι πλούσιοι στο Μπανγκλαντές χρησιμοποιούν γεννήτριες ντίζελ και όχι ηλιακούς συλλέκτες για να έχουν εναλλακτικές πηγές ηλεκτρικής ενέργειας κατά την διάρκεια των διακοπών ρεύματος. Έτσι αποφάσισε να δοκιμάσει αν ήταν λογικό για τους φτωχότερους Μπανγκλαντεσιανούς να μιμηθούν τους πλουσιότερους γείτονές τους. Και ασφαλώς, εάν συμμετείχαν πέντε νοικοκυριά για να χωρίσουν το κόστος μιας γεννήτριας ντίζελ, κάθε 1 δολάριο που θα δαπανάτο θα απέφερε οφέλη 25 δολαρίων -ακόμη και αφού υπολογιζόταν η ζημιά από τις υψηλότερες εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα. Οι άνθρωποι που ενδιαφέρονται για την εξάλειψη της ενεργειακής φτώχειας πρέπει να ακολουθούν τους αριθμούς.

Ομοίως, το Μπανγκλαντές φημίζεται για τα πειράματά του στον τομέα της μικροχρηματοδότησης. Ωστόσο, η εκτεταμένη έρευνα σε πολλές χώρες για μεγάλες χρονικές περιόδους έχει δείξει ότι η μικροχρηματοδότηση δεν είναι μια ιδιαίτερα ισχυρή παρέμβαση, όπως πάνε αυτά τα πράγματα. Έχει ένα σημαντικό αρχικό κόστος και παράγει μέτρια οφέλη που μειώνονται μετά από λίγα χρόνια˙ τούτων λεχθέντων, αποφέρει κέρδη 2 δολαρίων για κάθε δολάριο που δαπανάται. Αυτό είναι καλύτερο από το τίποτα, αλλά πολύ λιγότερο αποτελεσματικό από πολλούς άλλους τρόπους χρήσης των ίδιων δολαρίων βοήθειας.

Παραδόξως, ένα πρόγραμμα πολύ δημοφιλές σε ορισμένους αναπτυξιακούς κύκλους –η άνευ όρων μεταβίβαση μετρητών- αποδείχθηκε ότι είναι ένα από τα λιγότερο αποτελεσματικά, σύμφωνα με τους οικονομολόγους. Αυτά τα προγράμματα δίνουν ένα εφάπαξ χρηματικό ποσό σε εξαιρετικά φτωχούς αποδέκτες, συχνά μικροεπιχειρηματίες, χωρίς προϋποθέσεις για το πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν αυτά τα χρήματα. Πολλαπλές τυχαιοποιημένες ελεγχόμενες δοκιμές -ο χρυσός κανόνας για εκτιμήσεις του αποτελέσματος- έδειξαν μικρή άμεση επίδραση: Μόλις 80 σεντς για κάθε δολάριο που επενδύθηκε, ενώ οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις δεν έχουν μελετηθεί καλά.

Εργάτριες δουλεύουν μπροστά από μικρούς κλιβάνους σε εργοστάσιο γυάλινων βραχιολιών στην Παλιά Ντάκα, τον Ιούλιο του 2012. ANDREW BIRAJ / REUTERS
---------------------------------------------------------------------------

Ούτε ήταν τα μετρητά που οι ίδιοι οι πιο φτωχοί ήθελαν περισσότερο. Εκτός από το ότι ρωτήσαμε τους ειδικούς για τις συστάσεις τους, εμπλέξαμε [στην διαδικασία] άμεσα πολλούς φτωχούς Μπανγκλαντεσιανούς σε απομακρυσμένες περιοχές. Πολλές από τις προτεραιότητές τους ήταν παρόμοιες με εκείνες που εντοπίστηκαν από τους ειδικούς, αλλά υπήρξαν κάποιες κρίσιμες διαφορές, ανάλογα με τις περιστάσεις τους. Αυτό που οι πιο φτωχοί ήθελαν περισσότερο ήταν η αύξηση της γεωργικής παραγωγικότητας. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι προσπάθειες σε αυτόν τον τομέα μπορεί να είναι εξαιρετικά πολύτιμες, και οι υπολογισμοί μας προέβλεπαν ότι η επένδυση 9.000 δολαρίων ανά γεωργικό εργάτη θα αύξανε την παραγωγικότητα της γεωργίας του Μπανγκλαντές κατά 10% μέσα σε δύο δεκαετίες -αποφέροντας απόδοση 4 δολαρίων για κάθε δολάριο που δαπανάται.

ΜΕΤΑΚΙΝΟΥΜΕΝΟΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΛΛΑΓΗ

Όπως θα φανταζόταν κανείς, τα αποτελέσματα της μελέτης μας δεν ήταν πάντα δημοφιλή, ιδιαίτερα μεταξύ των υποστηρικτών των προγραμμάτων που κατατάσσονταν σε χαμηλή θέση. Το να σχεδιαστεί τι θα μπορούσε να γίνει ήταν εύκολο˙ η μετατροπή των ευρημάτων στην πράξη θα είναι δύσκολη. Αλλά ήδη, η συζήτηση στη Ντάκα έχει αλλάξει προς το καλύτερο. Όπως αναφέρθηκε πρόσφατα σε ένα άρθρο γνώμης στην Prothom Alo, μια από τις κορυφαίες εφημερίδες της χώρας, «είναι σαφές ότι η έρευνα έχει πραγματικό αντίκτυπο στις κατευθυντήριες αποφάσεις για τις προτεραιότητες του Μπανγκλαντές και υπόσχεται να βοηθήσει ακόμα περισσότερο στο μέλλον».

Το γραφείο του πρωθυπουργού ενσωματώνει τώρα την ανάλυση κόστους-οφέλους σε όλα τα Υπουργεία. Ο υπουργός Οικονομικών έχει υποσχεθεί να ολοκληρώσει την ηλεκτρονική προμήθεια μέσα σε δύο χρόνια, και ο νέος προϋπολογισμός του θέτει κατά μέρος 12 εκατομμύρια δολάρια για την προσπάθεια αυτή. Και οι διατροφικές συστάσεις έχουν ήδη ενσωματωθεί στο Εθνικό Σχέδιο Δράσης για την Διατροφή, βοηθώντας την χώρα να δαπανήσει 1,5 δισεκατομμύρια δολάρια για δέκα χρόνια, ακόμη καλύτερα. «Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής δίνουν προτεραιότητες μεταξύ ανταγωνιστικών επιλογών πολλές φορές κάθε μέρα», παρατήρησε ο Tofail Ahmed, υπουργός Εμπορίου του Μπανγκλαντές. «Αυτό το έργο θα μας βοηθήσει να κάνουμε ένα βήμα πίσω και να αναρωτηθούμε: Ποιοί είναι οι τομείς στους οποίους πρέπει να εστιάσουμε περισσότερη προσοχή και πόρους;».

Σε αυτό το σημείο, το Copenhagen Consensus Center συνεχίζει να συνεργάζεται με το BRAC στο Μπανγκλαντές, βοηθώντας να μετακινηθούν οι μεταρρυθμίσεις από την ιδέα στην εφαρμογή. Και ποια είναι η σχέση κόστους-οφέλους του δικού μας έργου; Ένα άμεσο αποτέλεσμα ήταν η απόφαση της κυβέρνησης να κλιμακώσει ταχέως τις ηλεκτρονικές της προμήθειες. Αυτό θα κοστίσει περίπου 60 εκατομμύρια δολάρια συνολικά, αλλά τα οφέλη θα φθάνουν περίπου στα 700 εκατομμύρια δολάρια κάθε χρόνο. Η κίνηση αυτή πιθανώς θα γινόταν ούτως ή άλλως, αλλά αν εμείς μπορούμε να διεκδικήσουμε την ευθύνη για μόνο τα οφέλη της πρώτης χρονιάς, αυτό εξακολουθεί να σημαίνει ότι το σχέδιο των 2,5 εκατομμυρίων δολαρίων έχει αποφέρει οφέλη 350 εκατομμυρίων δολαρίων για το Μπανγκλαντές ή 140 δολάρια ανά δολάριο. Εάν συμπεριλαμβάναμε τον αντίκτυπο και των άλλων 75 προτάσεων, τα οφέλη θα ήταν ακόμη υψηλότερα.

Δεν υπάρχει τίποτα ιδιαίτερο σχετικά με το Μπανγκλαντές όταν πρόκειται για τα δυνητικά κέρδη που μπορούν να πραγματοποιηθούν. Οποιαδήποτε χώρα θα μπορούσε να κάνει ένα τέτοιο έργο και επί του παρόντος δουλεύουμε σε παρόμοιες προσπάθειες για την Αϊτή και την Ινδία. Αυτός ο τύπος έργου δεν αποτελεί πανάκεια για όλα τα προβλήματα του κόσμου και θα ήταν αφελές να περιμένουμε τα περισσότερα από τα ωφελήματα να υλοποιηθούν. Παρ’ όλα αυτά, η κλίμακα της πιθανής βελτίωσης είναι τόσο μεγάλη ώστε να είναι απογοητευτική. Για παράδειγμα, εκτιμούμε ότι η μετατόπιση μόλις του 1% των δαπανών της κυβέρνησης του Μπανγκλαντές από μέτρια προγράμματα σε σπουδαία, θα μπορούσε να καταλήξει να παράγει κοινωνικά οφέλη αξίας άνω των 35 δισεκατομμυρίων δολαρίων ανά πενταετία –η αξία ενός ολόκληρου πρόσθετου κρατικού προϋπολογισμού.

Πολύ συχνά, οι πολιτικοί, οι ψηφοφόροι και οι δωρητές υποκύπτουν στον φαλακρό αετό της φιλανθρωπικής πανήγυρης, επιτρέποντας στο ελκυστικό μάρκετινγκ και τα σπαραξικάρδια ανέκδοτα να συλλαμβάνουν την φαντασία και τα πορτοφόλια τους. Αλλά η ανάλυση κόστους-οφέλους παρέχει ένα ισχυρό εργαλείο για να φανούν τα πραγματικά ιστορικά στοιχεία και τα πιθανά οφέλη από τις εναλλακτικές πολιτικές που έχουμε ενώπιόν μας, βοηθώντας περισσότερους ανθρώπους να ζήσουν μακρύτερες, υγιέστερες και καλύτερες ζωές. Το ηθικό δίδαγμα είναι απλό: Αν θέλετε πραγματικά να κάνετε τον κόσμο να χορεύει, μην ξεχάσετε την τιμή. Ελέγξτε την πολύ προσεκτικά.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/bangladesh/2017-08-15/making-gov...

*Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο τεύχος Απριλίου-Μαΐου 2018 (αρ.51) του Foreign Affairs The Hellenic Edition.

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.effectivealtruism.org/
[2] http://dcp-3.org/dcp2
[3] http://www.un.org/sustainabledevelopment/sustainable-development-goals/
[4] http://www.copenhagenconsensus.com/bangladesh-priorities
[5] http://www.copenhagenconsensus.com/publication/bangladesh-priorities-cli...
[6] http://www.copenhagenconsensus.com/sites/default/files/rabbani_education...
[7] http://www.copenhagenconsensus.com/publication/bangladesh-priorities-tub...
[8] http://www.copenhagenconsensus.com/publication/bangladesh-priorities-e-p...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition