Μετά την δημοκρατία | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Μετά την δημοκρατία

Τι συμβαίνει όταν η ελευθερία διαβρώνεται;
Περίληψη: 

Η διολίσθηση προς την αντιφιλελεύθερη δημοκρατία που αντιπροσωπεύει σήμερα ο Trump είναι απίθανο να σταματήσει ανεξάρτητα από το τι αποφασίσουν οι ψηφοφόροι στις σημερινές ενδιάμεσες εκλογές στις ΗΠΑ.

Ο DAN SLATER είναι καθηγητής Πολιτικών Επιστημών και διευθυντής του Weiser Center for Emerging Democracies στο Πανεπιστήμιο του Michigan. Είναι ο συγγραφέας του βιβλίου με τίτλο Ordering Power: Contentious Politics and Authoritarian Leviathans in Southeast Asia.

Σε ολόκληρο τον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών καθώς εξελίσσονται οι ενδιάμεσες εκλογές, οι ειδικοί θρηνούν για το γεγονός ότι η δημοκρατία [1] διαβρώνεται, ή διολισθαίνει, ή ίσως και πεθαίνει. Αλλά αυτό μάς λέει ελάχιστα για το τι είναι πιο πιθανό να προκύψει, ακριβώς, στην θέση της δημοκρατίας. Όταν η δημοκρατία διαβρώνεται, τι μένει; Όταν μια δημοκρατία διολισθαίνει, πού καταλήγει; Όταν η δημοκρατία πεθαίνει, τι γεννιέται;

Η απλή απάντηση είναι ο αυταρχισμός. Αλλά τα αυταρχικά καθεστώτα είναι τόσο διαφορετικά όπως οι δημοκρατίες. Ο αυταρχισμός δεν είναι απλώς η απουσία δημοκρατίας, αλλά ένα πολιτικό θηρίο αφ’ εαυτού –στην πραγματικότητα ένα θηριοτροφείο πολύ διαφορετικών θηρίων- με πολλαπλά modi operandi. Για τον λόγο αυτό, είναι ασφαλές να πούμε ότι η δημοκρατία απειλείται σοβαρά, αλλά ότι η απειλή δεν είναι μια και μοναδική.

06112018-3.jpg

Περίφραξη υπό κατασκευή περιβάλλει το κτήριο του Καπιτωλίου των ΗΠΑ στην Ουάσιγκτον, τον Νοέμβριο του 2018. JONATHAN ERNST/REUTERS
-------------------------------------------------------------------------

Από τις Ηνωμένες Πολιτείες μέχρι τις Φιλιππίνες και από την Πολωνία ως την Βραζιλία [2], δύο μη δημοκρατικά μοντέλα διακυβέρνησης είναι εύκολα αναγνωρίσιμα. Το ένα είναι ο εκλογικός αυταρχισμός, στον οποίο οι ηγέτες κερδίζουν την εξουσία μέσω εκλογών, αλλά αυτές οι εκλογές είτε είναι χειραγωγημένες, είτε το πεδίο του ανταγωνισμού μεταξύ των νυν και των αντιπάλων τους μεταξύ εκλογών απέχουν πολύ από το να είναι δίκαιο. Το άλλο είναι η αντιφιλελεύθερη δημοκρατία, στην οποία οι ηγέτες κερδίζουν ελεύθερα τις εκλογές, αλλά καταχρώνται στην συνέχεια τόσο την εξουσία τους όσο και τους μειονοτικούς πληθυσμούς με την ισχύ που κερδίζουν. Για να το πούμε καθαρά, οι εκλογικοί αυταρχικοί κάνουν ό, τι θέλουν για να κερδίσουν εκλογές. Οι αντιφιλελεύθεροι δημοκράτες κάνουν ό, τι θέλουν μετά τη νίκη τους. Ενώ οι εκλεγμένοι ηγέτες και κυβερνήσεις συχνά συνδυάζουν και τα δύο χαρακτηριστικά καθώς η δημοκρατία διαβρώνεται, είναι τελείως πιθανό να υπάρχει το ένα χωρίς το άλλο.

Οι διαφορές ανάμεσα σε αυτά τα δύο αντιδημοκρατικά θηρία είναι πολυάριθμες. Ο εκλογικός αυταρχισμός είναι συνήθως η συλλογική επιχείρηση ενός κυβερνώντος κόμματος. Η αντιφιλελεύθερη δημοκρατία –illiberal democracy, ένας όρος που επινοήθηκε αρχικά από την Fareed Zakaria [3] και υιοθετήθηκε πρόσφατα από τον πρωθυπουργό της Ουγγαρίας Βίκτορ Όρμπαν- είναι συχνότερα το ατομικό έργο ενός πεινασμένου για ισχύ εκλεγμένου ηγέτη. Οι εκλογικοί αυταρχικοί χρησιμοποιούν την υποκρισία για να υπονομεύσουν τους κομματικούς αντιπάλους. Οι αντιφιλελεύθεροι δημοκράτες προσβάλουν ανοιχτά τους μειονοτικούς πληθυσμούς και επιτίθενται ασύστολα στους βασικούς δημοκρατικούς θεσμούς που θα περιόριζαν τον εκλεγμένο εκτελεστικό αρχηγό. Οι εκλογικοί αυταρχικοί δεν θα δεχτούν την ήττα. Οι αντιφιλελεύθεροι δημοκράτες δεν θα δεχθούν περιορισμούς. Οι εκλογικοί αυταρχικοί εξαπατούν, ώστε η εξουσία τους να μην χαθεί. Οι αντιφιλελεύθεροι δημοκράτες παραβιάζουν τους τύπους και κάμπτουν τους κανόνες, έτσι ώστε η εξουσία τους να μην είναι περιορισμένη.

Η αντιφιλελεύθερη δημοκρατία και ο εκλογικός αυταρχισμός μπορούν να γίνουν αντιληπτά στην πράξη σήμερα σε όλο τον κόσμο. Και αμφότεροι αυτοί οι αντιδημοκρατικοί τύποι απειλούν να πάρουν τον έλεγχο αν η δημοκρατία διαβρώνεται, διολισθαίνει, ή και πεθαίνει στις Ηνωμένες Πολιτείες. Αν και το φάσμα της αντιφιλελεύθερης δημοκρατίας είναι επικείμενο αλλά μπορεί σύντομα να εξατμιστεί, η ευπάθεια των Ηνωμένων Πολιτειών στον εκλογικό αυταρχισμό είναι μακροχρόνια και έχει πιθανότητες να επιμείνει, ανεξάρτητα από το τι θα συμβεί στις ενδιάμεσες εκλογές και στις επερχόμενες εκλογές.

Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΔΙΑΒΡΩΣΗ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

Η Νοτιοανατολική Ασία προσφέρει μια πληθώρα παραδειγμάτων τόσο της αντιφιλελεύθερης δημοκρατίας όσο και του εκλογικού αυταρχισμού. Οι Φιλιππίνες παρέχουν ένα εντυπωσιακό παράδειγμα μιας παλιάς και εδραιωμένης δημοκρατίας που διαβρώνεται σε αντιφιλελεύθερη δημοκρατία. Ο πρόεδρος Rodrigo Duterte δέχεται λίγα, αν [δέχεται] καν, όρια στην προσωπική του εξουσία. Ακόμη και ο νόμος είναι αναποτελεσματικό χαλινάρι, όπως διαβοήτως καταδεικνύει η εκστρατεία εξωδικαστικών φόνων του Duterte εναντίον των πιθανολογούμενων ως εμπόρων ναρκωτικών. Ο Duterte υπήρξε εξαιρετικά δημοφιλής για το μεγαλύτερο μέρος της θητείας του, αλλά αυτό δεν κάνει δημοκρατική την κατάχρηση της εξουσίας από αυτόν. Η άρνηση των θεμελιωδών δικαιωμάτων είναι η ουσία του αντιφιλελευθερισμού, ακόμη και αν ένας εκλεγμένος ηγέτης εφαρμόζει την άρνηση. Ωστόσο, ο Duterte δεν είναι εκλογικός αυταρχικός˙ τουλάχιστον όχι ακόμα. Δεν διοικεί ένα πολιτικό κόμμα με την ικανότητα να κερδίσει νόθες εκλογές τη μια μετά την άλλη. Δεν είναι αποφασισμένος να παίξει τον Τιμωρό εναντίον πολιτικών αντιπάλων που απειλούν να τον αντικαταστήσουν, τουλάχιστον εν μέρει επειδή οι Φιλιππίνες έχουν όρια θητείας και ο Duterte είναι πιθανώς πολύ ηλικιωμένος για να εξετάσει το ενδεχόμενο να τα αλλάξει προς όφελός του. Είναι ένας αντιφιλελεύθερος δημοκράτης εξαιτίας αυτού που κάνει με την εκλογική του εξουσία, όχι πώς την πήρε ή πώς προσπαθεί να την κρατήσει.