Δεν υπάρχει μεγάλη συμφωνία με την Κίνα | Foreign Affairs - Hellenic Edition
Secure Connection

Δεν υπάρχει μεγάλη συμφωνία με την Κίνα

Γιατί ο Trump και ο Xi δεν μπορούν να συναντηθούν στη μέση του δρόμου

Με πραγματικό θεατρικό τρόπο, ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, κρατά τον κόσμο σε αγωνία για το αν σύντομα θα εντείνει τον εμπορικό πόλεμο των Ηνωμένων Πολιτειών [1] με την Κίνα ή θα κάνει μια ανακωχή. Η μεγάλη αποκάλυψη θα έρθει μετά την συνάντησή του με τον Κινέζο πρόεδρο, Xi Jinping, στο περιθώριο του G-20 στο Μπουένος Άιρες, αργότερα αυτή την εβδομάδα. Ο Trump ήταν κατά καιρούς αισιόδοξος, λέγοντας [2] σε δημοσιογράφους, «Νομίζω ότι θα γίνει μια συμφωνία. Θα το ανακαλύψουμε σύντομα».

Μην πιστεύετε τις υπερβολές. Οποιαδήποτε συμφωνία στην Αργεντινή θα είναι στην καλύτερη περίπτωση μια τακτική παύση, παρέχοντας βραχυπρόθεσμη ανακούφιση στις χρηματιστηριακές αγορές και τους πολιορκημένους Αμερικανούς αγρότες, αλλά χωρίς ουσιαστικό ή μακροχρόνιο αποτέλεσμα στην διολίσθηση προς έναν γεωπολιτικό ανταγωνισμό μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Οι μέρες κατά τις οποίες οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου θα μπορούσαν να συναντήσουν η μια την άλλη στα μισά του δρόμου έχουν περάσει.

28112018-1.jpg

Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Donald Trump, σε μια τελετή υποδοχής με τον πρόεδρο της Κίνας, Xi Jinping, στο Πεκίνο, τον Νοέμβριο του 2017. DAMIR SAGOLJ / REUTERS
-----------------------------------------------------------

Κατά την διάρκεια της πρώτης πενταετούς θητείας του, ο Xi προσπέρασε επανειλημμένες ευκαιρίες ώστε να αποτρέψει μια αντιπαλότητα με την Ουάσινγκτον. Η όλο και πιο ρεβιζιονιστική και αυταρχική στροφή του εξάλειψε την πιθανότητα μιας μεγάλης συμφωνίας μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και της Κίνας. Στα περισσότερα ζητήματα ενδιαφέροντος, απλά δεν υπάρχει αλληλεπικάλυψη μεταξύ του οράματος του Xi για την άνοδο της Κίνας και εκείνου που οι Ηνωμένες Πολιτείες θεωρούν ένα αποδεκτό μέλλον για την Ασία και τον κόσμο πέραν αυτής.

ΣΥΜΦΩΝΙΑ Ή ΜΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ

Το εάν ο Trump και ο Xi φτάσουν σε κάποια βραχυπρόθεσμη διευθέτηση στο Μπουένος Άιρες, είναι απροσδιόριστο. Υπάρχουν σημαντικές διαιρέσεις μέσα στην διοίκηση Trump και καμία πολιτική διαδικασία για να αποφασίσει γι’ αυτές. Ως αποτέλεσμα, ο Λευκός Οίκος δεν έχει ούτε ένα συμφωνημένο κατώτατο όριο ούτε μια σαφή στρατηγική διαπραγμάτευσης. Οι διμερείς διαπραγματεύσεις παραπατάνε σταματώντας και ξεκινώντας, αφήνοντας την Κίνα να μαντεύει το τι θα μπορούσε τελικά να ικανοποιήσει τον Trump.

Η συνάντηση στο Μπουένος Άιρες ίσως αποτύχει να περιορίσει την επιθυμία του προέδρου για περισσότερους δασμούς στην Κίνα. Κατά την διάρκεια του περασμένου έτους, η διοίκηση Trump έχει ουσιαστικά σκληρύνει τις πολιτικές και την ρητορική της προς το Πεκίνο. Μελετήστε, για παράδειγμα, την οργίλη ομιλία του αντιπροέδρου Mike Pence [3] στο Ινστιτούτο Hudson τον Οκτώβριο, όπου κατηγόρησε την Κίνα για μια σειρά οικονομικών, πολιτικών και στρατιωτικών παραπτωμάτων. Ο Pence συνέχισε τον οξύ τόνο του, ενώ αντικαθιστούσε τον Trump στις ετήσιες περιφερειακές συνόδους κορυφής της Ασίας στα μέσα Νοεμβρίου. Ο αντιπρόεδρος διακωμώδησε ανοιχτά [4] το χαρακτηριστικό πρόγραμμα της εξωτερικής πολιτικής του Xi, την Πρωτοβουλία Belt and Road, δηλώνοντας ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες, σε αντιδιαστολή, δεν «προσφέρουν περιοριστικές ζώνες ή μονοδρόμους». Στο μεταξύ, η διοίκηση Trump ενίσχυσε [5] την πίεση προς το Πεκίνο με μια σειρά καταγγελιών και οικονομικών κυρώσεων για να αμβλύνει τις παράνομες και αθέμιτες εμπορικές πρακτικές της Κίνας.

Τούτων λεχθέντων, είναι ευρέως γνωστό ότι ο Trump είναι αμφίθυμος για την Κίνα. Ακόμα και όταν ο πρόεδρος επαναλαμβάνει [6] τη μακροχρόνια πεποίθησή του ότι η Κίνα έχει «εξαπατήσει» και «λεηλατήσει» τις Ηνωμένες Πολιτείες, κανείς δεν πρέπει να εκπλαγεί αν επιλέξει να κάνει μια συμφωνία, να δηλώσει τη νίκη, και να πάει σπίτι του. Με το να κερδίσει συμβολικές και πολιτικά εξέχουσες παραχωρήσεις, ο Trump θα μπορούσε να ελαχιστοποιήσει τους βραχυπρόθεσμους κινδύνους για τις αγορές των ΗΠΑ, ισχυριζόμενος ότι εκείνος μόνο τελικά αντιστάθηκε στο Πεκίνο.

Το περίγραμμα μιας τέτοιας συμφωνίας είναι καλά κατανοητό. Ο Trump θα συμφωνούσε να σταματήσει οποιουσδήποτε νέους ή υψηλότερους δασμούς. Σε αντάλλαγμα, η Κίνα θα δεσμευτεί να αγοράσει περισσότερα αμερικανικά προϊόντα (συμπεριλαμβανομένων των σπόρων σόγιας και του υγροποιημένου φυσικού αερίου), ενώ θα δώσει υποσχέσεις για την ενίσχυση της πρόσβασης αμερικανικών προϊόντων στην κινεζική αγορά, θα ανοίξει περαιτέρω τον χρηματοπιστωτικό τομέα της, θα προστατεύσει καλύτερα την πνευματική ιδιοκτησία και θα μειώσει τις απαιτήσεις για κοινές επιχειρήσεις και για μεταφορά τεχνολογίας.

Οποιαδήποτε έκρηξη καλής θέλησης, ωστόσο, θα είναι σύντομη. Ο Xi και το κυβερνών Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν τις θεμελιώδεις ανησυχίες των Ηνωμένων Πολιτειών σχετικά με τις κινεζικές βιομηχανικές πολιτικές και το κρατικά καθοδηγούμενο οικονομικό μοντέλο της. Εξαιτίας αυτού, κάθε διαδικασία επίλυσης αυτών των ζητημάτων είναι βέβαιο ότι θα αποτύχει. Ακόμα και αν οι δασμοί τεθούν σε αναμονή, οι Ηνωμένες Πολιτείες θα συνεχίσουν να αναδιαρθρώνουν την αμερικανο-κινεζική οικονομική σχέση μέσω επενδυτικών περιορισμών, ελέγχων των εξαγωγών και συνεχών δράσεων της επιβολής του νόμου κατά της κινεζικής βιομηχανικής κατασκοπείας και κυβερνο-κατασκοπείας. Ταυτόχρονα, δεν υπάρχουν για την Ουάσινγκτον και το Πεκίνο σοβαρές προοπτικές να επιλύσουν άλλους σημαντικούς τομείς διαμάχης, μεταξύ των οποίων η θάλασσα της Νότιας Κίνας, τα ανθρώπινα δικαιώματα και ο μεγαλύτερος ανταγωνισμός για τους τύπους, τους κανόνες και τους θεσμούς που διέπουν τις σχέσεις στην Ασία. Τίποτα από αυτά που θα συμφωνήσουν οι Trump και Xi στην Αργεντινή δεν θα αλλάξει ουσιαστικά αυτή την πορεία.

ΠΟΙΟΣ ΕΧΑΣΕ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ;

Οι ιστορικοί θα συζητήσουν για ποιον λόγο ο Xi χειρίστηκε τόσο άσχημα την αμερικανο-κινεζική σχέση, βρίσκοντας πιθανόν έναν συνδυασμό ιδεολογίας, της βεβαιότητας περί μιας παρακμάζουσας χώρας, και εσωτερικών αναγκών που δεν είχαν καμία σχέση με την εξωτερική πολιτική. Ανεξάρτητα από αυτά, η ιστορία είναι πλέον σαφής ότι ο Xi, είτε σκόπιμα είτε όχι, προσπέρασε αποφασιστικά την καλύτερη και τελευταία ευκαιρία της Κίνας να αποτρέψει την αντιπαλότητα με την Ουάσινγκτον.

Όταν ο Xi ανέλαβε την προεδρία της Κίνας το 2013, η κυβέρνηση του Αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα ήταν πρόθυμη να δοκιμάσει την πρόταση ότι ο Xi ήταν ταυτόχρονα μεταρρυθμιστής και κάποιος με τον οποίο μπορούσαν να συνεργαστούν οι Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ηγέτες σήκωσαν τα μανίκια τους στο Sunnylands τον Ιούνιο του 2013 για να αρχίσουν να χαράζουν μια μελλοντική πορεία για αυτό στο οποίο αμφότερες οι πλευρές αναφέρονταν ως η σημαντικότερη διμερής σχέση στον κόσμο. Με τις εντάσεις να σιγοβράζουν μεταξύ των δυνάμεων, αυτό ήταν ένα δυνητικά κρίσιμο σημείο καμπής.

Κατά την σύνοδο της Τρίτης Ολομέλειας του Κομμουνιστικού Κόμματος αργότερα εκείνη την χρονιά, ο Xi είπε όλα τα σωστά πράγματα για να οδηγήσει την Κίνα περαιτέρω προς την πορεία της μεταρρύθμισης, συμπεριλαμβανομένου του να αφήσει την αγορά να διαδραματίσει «καθοριστικό ρόλο» [7] στην οικονομία. Με την σειρά του, ο Ομπάμα εξέφρασε την ικανοποίησή του για την αυξανόμενη ισχύ της Κίνας, την θεώρησε ως [κάτι] φυσικό και δικαιολογημένο, και τελικά είδε το Πεκίνο ως εταίρο σε θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και η μη διάδοση των πυρηνικών. Μέλη του υπουργικού συμβουλίου του Ομπάμα δήλωσαν επανειλημμένα ότι η συνεργασία μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας ήταν απαραίτητη για την αντιμετώπιση των πιο πιεστικών προβλημάτων του πλανήτη, με τον ίδιο τον Ομπάμα να καθιστά σαφές [8] ότι σκεπτόταν πως μια ισχυρή Κίνα είναι προτιμότερη από μια αδύναμη.

Ο Ομπάμα όντως αντέδρασε στην Κίνα, για παράδειγμα υπογραμμίζοντας τις δεσμεύσεις των ΗΠΑ προς την Ιαπωνία και τις Φιλιππίνες για να αποτρέψει την επιθετικότητα της Κίνας στην θαλάσσια περιφέρειά της. Αλλά το έπραξε πολύ επιλεκτικά και περιστασιακά, και ποτέ με τρόπους που απειλούσαν να υπονομεύσουν τα βασικά συμφέροντα της Κίνας ή την διμερή σχέση. Προς το τέλος της διοίκησης του Ομπάμα, ο πρόεδρος κατεύθυνε το υπουργικό συμβούλιό του να ξεκινήσει συνομιλίες στρατηγικής σταθερότητας με το Πεκίνο, πιστεύοντας ότι ο διάλογος εξακολουθούσε να είναι ο κύριος τρόπος για την διαχείριση του αυξανόμενου ανταγωνισμού.

Ωστόσο, σχεδόν σε κάθε στροφή, ο Xi απέρριπτε τα διαβήματα του Ομπάμα σε τομείς σημαντικών διαφωνιών. Αντί να επιδιώξει να περιορίσει τις διαφορές, ο Xi επιτάχυνε τις προσπάθειες της Κίνας να αναπτύξει μια αντιφιλελεύθερη σφαίρα επιρροής με τρόπους που υπονόμευαν όλο και περισσότερο τα ζωτικά συμφέροντα των ΗΠΑ. Ενώ η Ουάσινγκτον διαπραγματεύτηκε με καλή πίστη, το Πεκίνο κωλυσιεργούσε επί χρόνια με μια διμερή επενδυτική συνθήκη που θα είχε αντιμετωπίσει πολλά ζητήματα στην ρίζα του σημερινού εμπορικού πολέμου. Την ίδια στιγμή, ο Xi επιβεβαίωσε τον κρατικό έλεγχο επί της οικονομίας της Κίνας, αποτυγχάνοντας να πραγματοποιήσει τις ιδιαιτέρως αναγκαίες μεταρρυθμίσεις που θα είχαν δημιουργήσει μια πιο αμοιβαία οικονομική σχέση. Και αφότου η κινεζική κυβέρνηση υποσχέθηκε να σταματήσει και να εγκαταλείψει την εμπορική κατασκοπεία στον κυβερνοχώρο το 2015, οι αξιωματούχοι των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ προσδιόρισαν [9] ότι η Κίνα επέστρεψε στους παλιούς της τρόπους μέσα σε λίγα χρόνια.

Σε θέματα ασφάλειας, ο Xi ήταν εξίσου ασυμβίβαστος. Το 2015, διαβοήτως είπε ψέματα [10] στον Κήπο των Ρόδων στον Λευκό Οίκο ότι η Κίνα δεν είχε «πρόθεση να στρατιωτικοποιήσει» την Θάλασσα της Νότιας Κίνας. Στην πραγματικότητα σχεδίαζε να κατασκευάσει τεχνητά νησιά με στρατιωτικές βάσεις του μεγέθους του Περλ Χάρμπορ. Με την χρήση ενός μεγάλου οικονομικού μοχλού [11], ο Xi χρησιμοποίησε μποϊκοτάζ και ταξιδιωτικές απαγορεύσεις για να τιμωρήσει συμμάχους των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης της Νότιας Κορέας και των Φιλιππίνων, επειδή αντιστάθηκαν και ευθυγραμμίστηκαν περαιτέρω με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Επέβαλε ασυνήθιστη πίεση στην Ταϊβάν, ανακαλώντας μια διπλωματική εκεχειρία και αποσπώντας μερικούς από τους λίγους εναπομείναντες διπλωματικούς εταίρους της Ταϊπέι. Εσωτερικά, οι επιδόσεις του για τα ανθρώπινα δικαιώματα ήταν αβυσσαλέες, με κορυφαίο παράδειγμα το κατ’ εκτίμηση ένα εκατομμύριο Μουσουλμάνους που απεστάλησαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στην δυτική Κίνα.

Με τις προεδρικές εκλογές του 2016, ο Xi είχε χάσει τις Ηνωμένες Πολιτείες. Ανεξάρτητα από το αν είχε πάρει το τιμόνι ο Τραμπ ή η Δημοκρατική υποψήφια Χίλαρι Κλίντον, η Ουάσιγκτον ήταν έτοιμη να αμφισβητήσει την Κίνα σε πολλαπλά μέτωπα. Ακόμη και μεγάλο μέρος της επιχειρηματικής κοινότητας των ΗΠΑ -που για καιρό θεωρείτο το έρμα στην σχέση ΗΠΑ-Κίνας- είχε αγανακτήσει και ήταν πρόθυμο να δει την Ουάσινγκτον να αναλαμβάνει τιμωρητική δράση εναντίον του Πεκίνου. Μια αναδυόμενη διακομματική συναίνεση στο Καπιτώλιο μόνο ενίσχυσε την πιθανότητα οι Ηνωμένες Πολιτείες να αντιμετωπίσουν την Κίνα στο εμπόριο, στα οπιοειδή, στις κυβερνοκλοπές και στα ανθρώπινα δικαιώματα.

ΤΟΛΜΑ ΝΑ ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΤΕΙΣ

Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να συρρικνωθούν από τον στρατηγικό ανταγωνισμό με την Κίνα. Οι αναλογίες στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο ή στον Ψυχρό Πόλεμο είναι ατελείς και παραπλανητικές. Ο ανταγωνισμός δεν σημαίνει αντιπαράθεση, πολύ λιγότερο πόλεμο. Οι Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να συνεχίσουν τον διάλογο με την Κίνα για την διαχείριση πιθανών κρίσεων και την αναζήτηση ευκαιριών συνεργασίας σε τομείς κοινού ενδιαφέροντος, όπως η κλιματική αλλαγή. Ωστόσο, η εστίαση της Ουάσιγκτον θα πρέπει τελικά να είναι στο κάνει τις Ηνωμένες Πολιτείες καλύτερες και ισχυρότερες.

Στο πλαίσιο αυτό, η πρόκληση της Κίνας αποτελεί μια σπάνια και ουσιαστική ευκαιρία για πολιτική ενότητα στις ΗΠΑ. Είναι επιτακτική ανάγκη οι Ρεπουμπλικανοί και οι Δημοκρατικοί να οικοδομήσουν μια διακομματική συναίνεση επί του θέματος. Και οι δύο πλευρές του [πολιτικού] φάσματος θα πρέπει να κάνουν δύσκολους συμβιβασμούς προσεγγίζοντας διχαστικά ζητήματα όπως το εμπόριο, οι αμυντικοί προϋπολογισμοί, η δημοσιονομική πολιτική, οι εγχώριες δαπάνες και η μετανάστευση, τουλάχιστον εν μέρει μέσω του πρίσματος της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας των ΗΠΑ. Οι μελλοντικές διοικήσεις των ΗΠΑ θα πρέπει να κάνουν καλύτερη δουλειά απ’ ό,τι του Trump, στην αξιοποίηση των σταθερών βάσεων της αμερικανικής ισχύος, συμπεριλαμβανομένης της ανοικτής κοινωνίας τους, της δέσμευσης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ισχυρές συμμαχίες και συνεργασίες.

Η συσσώρευση επαρκούς πολιτικής υποστήριξης για να ανταγωνιστούν [οι ΗΠΑ] επιτυχώς την Κίνα θα απαιτήσει επίσης μια σαφέστερη περιγραφή του τι διακυβεύεται εάν συνεχιστούν οι τρέχουσες τάσεις και η Ουάσιγκτον αποτύχει να ανταποκριθεί αναλόγως. Μια τάξη που θα κυριαρχείται από την Κίνα θα σήμαινε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν ασθενέστερες συμμαχίες, λιγότερους εταίρους ασφαλείας, και έναν στρατό αναγκασμένο να επιχειρεί σε μεγαλύτερες αποστάσεις. Οι αμερικανικές επιχειρήσεις θα παρέμεναν χωρίς πρόσβαση σε κορυφαίες τεχνολογίες και αγορές, και θα αποκτούσαν μειονέκτημα από τα νέα πρότυπα, τους επενδυτικούς κανόνες και τους εμπορικούς συνασπισμούς. Οι αδρανείς περιφερειακοί θεσμοί δεν θα μπορούσαν να αντισταθούν στον κινεζικό καταναγκασμό και ο κόσμος θα έβλεπε μια σταθερή διολίσθηση της δημοκρατίας και των ατομικών ελευθεριών. Το καθαρό αποτέλεσμα θα ήταν οι λιγότερο ασφαλείς, λιγότερο ευημερούσες Ηνωμένες Πολιτείες που θα ήταν λιγότερο ικανές να εφαρμόσουν ισχύ στον κόσμο. Προς το παρόν, η ενίσχυση της αμερικανικής ανταγωνιστικότητας για την πρόληψη αυτού του είδους της αντιφιλελεύθερης κινεζικής σφαίρας επιρροής θα πρέπει να είναι ο βασικός στόχος της στρατηγικής των ΗΠΑ για την Κίνα.

Κάποια μέρα, θα είναι καιρός να μιλήσουμε με το Πεκίνο για να κάνουμε μια συμφωνία. Αλλά εκείνη η ημέρα θα έρθει μόνο όταν η ορμή της Κίνας έχει σταματήσει και ο Xi ή ένας από τους διαδόχους του δεν θα είναι πλέον πεπεισμένος ότι η χώρα του βρίσκεται στο δρόμο προς την περιφερειακή κυριαρχία. Σε εκείνο το σημείο, η επερχόμενη συνάντηση του Trump με τον Xi θα έχει από πολύ καιρό ξεχαστεί.

Copyright © 2018 by the Council on Foreign Relations, Inc.
All rights reserved.

Στα αγγλικά: https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-11-27/there-no-grand-...

Σύνδεσμοι:
[1] https://www.foreignaffairs.com/articles/china/2018-03-22/better-way-chal...
[2] https://www.bbc.com/news/business-46242732
[3] https://www.whitehouse.gov/briefings-statements/remarks-vice-president-p...
[4] https://www.reuters.com/article/us-apec-summit-usa/pence-vows-no-end-to-...
[5] https://www.washingtonpost.com/world/national-security/with-new-indictme...
[6] https://www.scmp.com/news/world/united-states-canada/article/2165733/don...
[7] https://www.bbc.com/news/world-asia-china-24910434
[8] https://www.lowyinstitute.org/the-interpreter/obama-china-weak-and-strong
[9] https://thehill.com/policy/cybersecurity/415802-nsa-official-china-viola...
[10] https://www.reuters.com/article/us-usa-china-pacific/xi-denies-china-tur...
[11] https://www.cnas.org/publications/reports/chinas-use-of-coercive-economi...

Μπορείτε να ακολουθείτε το «Foreign Affairs, The Hellenic Edition» στο TWITTER στην διεύθυνση www.twitter.com/foreigngr αλλά και στο FACEBOOK, στην διεύθυνση www.facebook.com/ForeignAffairs.gr και στο linkedin στην διεύθυνση https://www.linkedin.com/company/foreign-affairs-the-hellenic-edition